مهد کودک برای کودکان، چه فوایدی دارد؟

آفتاب: کودکان موجودات فعال و کاوشگری هستند که نه تنها به لحاظ رشد جسمانی و مهارت های حرکتی با یکدیگر متفاوت هستند، از نظر پیشرفت های شناختی نیز بسیار تفاوت دارند. کودکان موجودات فعال و کاوشگری هستند که نه تنها به لحاظ رشد جسمانی و مهارت های حرکتی با یکدیگر متفاوت هستند، از نظر پیشرفت های شناختی نیز بسیار تفاوت دارند. برای بررسی علل تفاوت ها باید عوامل متعددی را در نظر داشت. بخشی از تفاوت ها اساساً برمی گردد به استعدادهای ذاتی که کودک با آن متولد می شود و برخی دیگر در بستر رشد کودک تحت تاثیر عوامل محیطی حاصل می شود. آنچه که در این مطلب به آن پرداخته می شود تاثیر عوامل محیطی است که همواره در رشد شناختی کودک سهم بسزایی را دارا هستند. اساساً کودکان با قابلیت های شناختی، عاطفی و اجتماعی پا به دنیا می گذارند و وظیفه والدین و مربیان تربیتی شکوفایی این قابلیت ها و بهره گیری شایسته از این توانایی ها می باشد.


اولین محیطی که کودک در آن پرورش می یابد، محیط خانه و خانواده است. محیط فیزیکی کودک و شیوه های فرزند پروری در فرآیند رشد کودک موثر است. کودکانی که از رشد عقلایی قابل توجهی برخوردارند، عمدتاً از نعمت داشتن والدینی صمیمی و با محبتی که به رشد زبان و دانش علمی کودک کمک می کنند بهره برده اند. این والدین زمان بیشتری را به کودک اختصاص داده و در صورتی که کودک دچار تعارض شود به جای فشار جسمانی و تنبیهات غیر منطقی از اصول منطقی برای حل مشکلات کودک استفاده می کنند و همواره در تلاشند که محیطی به دور از استرس و فشار روانی را برای کودک خود فراهم کنند. حال با وجود این همه تلاش و دقت باید توجه داشت که محیط خانه تنها موقعیت مناسب در رشد کودک نبوده و در کنار والدین مسئول و حساس با موقعیتی روبرو هستیم که به لحاظ اهمیت از توجه ویژه ای برخوردار است و آن محیط کودکستان و مهدکودک ها است. امروزه به علت افزایش چشمگیر مشارکت زنان در نیروی کار تعداد کودکانی که از محیط خانه و خانواده دور شده و زمان های طولانی را در کنار همسالان سپری می کنند، افزایش یافته است. به همین نسبت هر روز بر تعداد کودکستانها و مهدکودک هایی که مراقبت از فرزندانمان را برعهده دارند، افزوده می شود. اما آیا ما به عنوان والدین مسئول، از نحوه عملکرد و شرایط موجود در این فضاها به اندازه کافی مطلع هستیم و شناخت لازم را کسب کرده ایم یا خیر؟ اساساً مهدکودک ها اولین محیطی هستند که پس از فضای خانواده کودک در آن حضور می یابد. مهدکودک انواع تدارکات را برای سرپرستی و مراقبت فرزندان، والدین شاغل دربرمی گیرد. اما آنچه محرز است اینکه وظیفه یک مهد خوب صرفاً این نیست که کودکان را در غیاب والدین ایمن نگه دارد و آنها را تغذیه کند. بلکه مهد کودک ها باید در کنار وظایف نگهداری، تجربیات آموزشی با کیفیت عالی را سرلوحه فعالیت های خود قرار دهند. حال در اینجا بد نیست شما والدین محترم به این سئوال پاسخ دهید که برای انتخاب یک مهدکودک مناسب چه ویژگی هایی را مدنظر قرار می دهید و اجزای سازنده یک مهد با کیفیت عالی چه می توانند باشند؟ بررسی ها نشان می دهند که عوامل ذیل از مواردی است که باید در انتخاب مهد کودک مناسب مورد توجه قرار بگیرد.

اندازه گروه (تعداد کودکان در یک مکان)
تعهد شخصی مراقب به یادگیری کودکان
نسبت مراقبت به کودکان
نحوه مراقبت از کودکان
آمادگی تحصیلی مراقب

مسلم است که با در نظر داشتن مجموعه این ویژگی ها می توانیم انتخابی صحیح داشته و محیطی سالم را برای کودک خود فراهم آوریم به نحوی که کودک به لحاظ هوش، زبان، رشد اجتماعی و هیجانی عملکرد بهتری داشته و متعاقب آن رشد شناختی بهتری را تجربه کند.
یکی دیگر از محیط هایی که کودک معمولاً پس از مهد تجربه می کند، کودکستان ها است. کودکستان ها عمدتاً برنامه هایی دارند که با شیوه های متفاوتی ارائه می شود. برخی از آنها کودکستان های کودک محورند. در این مکان ها معلمان فعالیت های گوناگونی را ارائه می دهند و کودک می تواند از بین آنها آنچه را که بدان علاقه دارد، انتخاب کند. در مقابل کودکستان های تحصیلی قرار دارند که اساساً برنامه هایی توسط معلمان تنظیم می کنند. در این کودکستانها به کودک حروف الفبا، اعداد، رنگ ها، شکل ها و سایر مهارت های تحصیلی از طریق تکرار و تمرین آموزش داده می شود. البته امروزه گرایش والدین به سمت کودکستان های تحصیلی بیشتر شده و اعتقاد عموم به این موضوع است که آموزش تحصیلی در سنین پایین تر پیشرفت های نهایی کودک را بهتر می کند.

اما براساس تحقیقات انجام شده برخی از جنبه های رشد هیجانی کودک در کودکستان های تحصیلی دچار ضعف می شوند در حالی که در کودکستان های کودک محور بچه ها به توانایی های خود بیشتر پی می برند و مسائل چالش انگیز را در این فضا بیشتر ترجیح می دهند.
این کودکان به جهت آزادی در انتخاب فعالیت های روزانه معمولاً تعامل بهتر با گروه را تجربه می کنند و خلاقیت در آنان پرورش می یابد.
همچنین براساس تحقیقات انجام شده بچه ها در کودکستان های کودک محور از نظر ارزیابی تحصیلی، زبان و مهارت های حرکتی، از کودکانی که در کودکستان های تحصیلی بودند، نمرات بیشتری را کسب کرده اند. (مارکون ۱۹۹۹ و استپیک ۱۹۹۵) نهایتاً آنچه که باید به آن توجه داشت این واقعیت است که محیط های مهدکودک و کودکستان ها می توانند تاثیرات عظیمی بر رشد عقلایی کودک برجا بگذارند و در حقیقت وارد شدن به یک مهد و یا یک کودکستان خوب می تواند با قابلیت های شناختی، عاطفی و اجتماعی در اواسط کودکی و همچنین نوجوانی ارتباط تنگاتنگی داشته باشد (آندرسون ۱۹۹۲ و بروبرگ ۱۹۹۷) بنابراین دقت در انتخاب و توجه به علاقه و رشد کودک در هر یک از محیط های بالا می تواند موجباتی را فراهم سازد که نیازهای بنیادی کودک را برآورده و او را به تفکر فعال و تعامل با دیگران تشویق کند.