چگونه کودک را به زبان انگلیسی علاقمند کنیم؟

سلامت: بسیاری از والدین مکرر سوال می کنند بهترین سن برای آموزش زبان دوم به بچه ها چه سنی است؟» یا اینکه «بهترین روش های آموزش زبان دوم به بچه ها کدام روش ها هستند؟»

ما هم سراغ دکتر رویا خویی، مدرس دانشکده زبان های خارجی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال رفتیم تا پاسخ مناسبی برای این پرسش ها و پرسش های مشابهی که در ذهن خیلی از والدین در زمینه زبان آموزی وجود دارد، پیدا کنیم.

خانم دکتر! برخی از والدین که تسلط خوبی بر زبان های دومی مانند زبان انگلیسی دارند، از بدو تولد فرزندشان، با او انگلیسی صحبت می کنند.

آیا صحبت کردن یکی از والدین به زبان مادری و والد دیگر به زبان دوم، اختلالی در یادگیری کودک ایجاد نمی کند؟

نه، اگر یکی از والدین از روز اول تولد فرزند با او انگلیسی و والد دیگر فارسی صحبت کند، هیچ اختلال خاصی به وجود نمی آید؛ مگر اینکه پدر یا مادری که به زبان دوم صحبت می کند، به هیچ وجه با فرزندش فارسی حرف نزند که البته این کار ساده ای هم نیست. ناگفته نماند که این روش می تواند مشکلاتی هم برای کودک ایجاد کند.

مثلا چه مشکلاتی؟

وقتی کودکانی که روحیه شکننده تری دارند، متوجه می شوند مادرشان مدام با آنها فارسی و پدرشان انگلیسی حرف می زند، ممکن است گمان کنند که پدر دارد تبعیضی قائل می شود بنابراین امکان دارد مدتی طول بکشد تا بتوانند تن به این موقعیت بدهند و زمانی که پدر با آنها به زبان دوم صحبت می کند،آنها هم با زبان دوم پاسخ او را بدهند.

تحقیقات ثابت کرده اند که چنین کودکانی معنای کلمات را به خوبی یاد می گیرند و می فهمند ولی معمولا جواب را به زبان مادری می دهند. این بچه ها با رسیدن به سن ۵ تا ۶ سالگی، کم کم پاسخ های خود را هم به زبان دوم می دهند. ضمن اینکه اگر والدین انگلیسی را به خوبی بدانند، فرزند آنها هم انگلیسی را خوب و صحیح یاد می گیرد.

ولی اگر فردی که انگلیسی صحبت می کند، تلفظ خوبی نداشته یا خطاهایی در بیان زبان دوم داشته باشد، قطعا کودک هم با شکلی از زبان که دچار نقص است، مواجه خواهدشد. ناگفته نماند که چون مادر ساعت های طولانی تری را در کنار فرزند خود می گذراند، بهتر است در صورت امکان مسوولیت آموزش زبان انگلیسی را از بدو تولد کودک بر عهده بگیرد.

برخی افراد معتقدند یادگیری همزمان ۲ زبان از بدو تولد، باعث هوش پروری می شود. آیا چنین باوری صحیح است؟

دانشمندی به نام گاردنر معتقد است ما حداقل ۸ نوع هوش متفاوت داریم و تمام این هوش ها قابل پرورش هستند و البته یکی از این هوش ها، هوش زبانی است. به طور حتم هرچقدر شما از بخشی از مغز که مسوول هوش زبانی است، کار بیشتری بکشید، آن قسمت قوی تر می شود.

این کار، هوشمندتر شدن بچه در این زمینه را به دنبال دارد. از طرف دیگر، وقتی کودک با ۲ زبان مختلف سروکار دارد، اطلاعات مختلف را از دو راه متفاوت دریافت می کند و معمولا این گروه از بچه ها از نظر اطلاعات عمومی هم از همسالان خود که فقط یک زبان را می شناسند، قوی تر هستند.

چرا؟

چون زبان یک وسیله فرهنگی است. وقتی ما با ۲ زبان کار می کنیم، یعنی به ۲ فرهنگ مختلف دسترسی داریم، بنابراین افرادی که به نظریه گاردنر اعتقاد دارند، این موضوع را که بچه با یادگیری ۲ زبان می تواند دارای هوش بیشتری شود هم می پذیرند.

آیا استفاده از سی دی های آموزشی یا کارتون های زبان اصلی برای آموزش زبان دوم به بچه ها مفید است؟

اگر این سی دی ها فقط صدا باشند که تاثیری ندارند؛ چون بچه فقط صدا را می شنود و زبان را نمی شنود. این صدا، صدایی است که با معنا عجین نشده، اما زمانی که بچه ها کارتون یا فیلم هایی را به زبان دوم می بینند و متوجه می شوند که با استفاده از زبان تغییرات و فعالیت هایی انجام و عکس العمل هایی نشان داده می شوند، به طور طبیعی زبان را به کارهای انجام شده ربط می دهند.

در این صورت گوش بچه ها به صداهای زبان بیگانه عادت می کند بنابراین زمانی که بچه شروع به صحبت کردن کلمه به کلمه می کند و همزمان در معرض زبان دوم هم قرار می گیرد (با دیدن فیلم و کارتون)، گوشش به صداها عادت می کند و کلمات زبان دوم را هم تک به تک یاد می گیرد. البته این کار برای آموزش زبان به بچه ها کافی نیست. یعنی اگر این داده ها با تدریس معلم، رفتن به کلاس یا آموزش از طریق والدین هم همراه باشد، می تواند توانایی بچه را در زبان آموزی تقویت کند.

به نظر شما بهترین سن برای آموزش زبان دوم به بچه ها چه سنی است؟

اگر از نظر زمانی و مالی امکان اینکه بچه بتواند ۳ روز در هفته به کلاس برود وجود داشته باشد، بهتر است از زمانی که خواندن و نوشتن را به زبان مادری یاد می گیرد، یادگیری زبان دوم را هم شروع کند؛ یعنی از ۶ یا ۷ سالگی که بچه قدرت کنترل مداد در دست و نوشتن را دارد، اما اگر قرار است بچه هایی در این سن، فقط یک روز به کلاس بروند، حتما در این مدت کوتاه چیز مفیدی یاد نخواهند گرفت، بنابراین بهتر است والدین آنها آموزش زبان را به ۱۲ سالگی موکول کنند؛ یعنی سنی که شناخت بچه کامل تر شده و حتی اگر داده و برخورد کمتری با زبان داشته باشد، بتواند از طریق تفکر خلاقانه براساس آن داده کمتر، فرضیات زبانی بسازد و زبان را بهتر یاد بگیرد.

۳ تا ۴ سالگی برای فرستادن بچه ها به کلاس زبان خیلی زود است. ممکن است آنها در این سن کمی زبان دوم هم یاد بگیرند، اما آن مقدار از زبان دومی که بچه ها از ۳ تا ۶ سالگی یاد می گیرند، می توانند ظرف مدت ۶ ماه و حتی کمتر، از ۶ سالگی به بعد بیاموزند، پس می توان این کار را نوعی صرف هزینه بیهوده دانست؛ مگر اینکه تماس کودک با زبان دوم خیلی زیاد باشد.

خانم دکتر! تکلیف والدین بچه هایی که به زبان انگلیسی یا زبان های دوم علاقه ای ندارند چیست؟

اگر بچه ها نخواهند، چیزی یاد نمی گیرند. کودکان باید برای یادگیری زبان دوم انگیزه و علاقه داشته باشند. آنها باید با اعلام آمادگی خود به کلاس زبان بروند و برای یادگیری بهتر، کلاس و درس و معلمشان را دوست داشته باشند. حساسیت خاصی که این روزها در بین والدین برای آموزش زبان از سنین پایین به بچه ها به وجود آمده، حساسیت اشتباهی است.

شما می توانید بچه ها را با گفتن اینکه «یادگیری زبان می تواند به تو در دیدن و فهمیدن فیلم و کارتون یا انجام بازی های رایانه ای کمک بیشتری بکند»، به یادگیری زبان تشویق کنید، اما باید این را هم بدانید که اجبار در آموزش زبان می تواند بچه را برای همیشه از این آموزش و یادگیری زبان متنفر کند.