رفتار با کودکان بیش فعال، اختلال شایع

اختلال بیش فعالی ـ کم توجهی، یکی از شایع ترین اختلال های دوران کودکی است که والدین زیادی با آن درگیر هستند و بعضی نیز اطلاعات کمی از این اختلال دارند.

روزنامه جام جم: اختلال بیش فعالی ـ کم توجهی، یکی از شایع ترین اختلال های دوران کودکی است که والدین زیادی با آن درگیر هستند و بعضی نیز اطلاعات کمی از این اختلال دارند. مثلا اگر فرزندشان بی دقت است، نمره پایین از دروس می گیرد و کتاب یا اسباب بازی هایش را جا می گذارد صرفا او را گیج و خنگ می دانند، در صورتی که شاید این کودک بیش فعال نوع بی توجه باشد.

برعکس فرزندی که تحرک زیادی دارد و شیطنت می کند را بیش فعال می دانند، در صورتی که باید بدانند هر شیطنتی بیش فعالی نیست و شیطنت جزو رفتارهایی است که از تمامی کودکان در مواقعی بروز می کند، اما این برای کودکان بیش فعال به حدی است که عملکرد آنها را در منزل، مدرسه، ارتباط با همسالان و اطرافیان دچار مشکل می کند.

باید بدانیم این اختلال قبل از هفت سالگی شروع می شود و امکان دارد هر کودک بیش فعال با نوع متفاوتی از آن درگیر باشد، در نوع بیش فعالی با محور مشکلات تمرکز و توجه، این کودکان بسیار بی دقت هستند و توجه زیادی به جزئیات ندارند، بر تکالیف مدرسه و حتی بازی ها نمی توانند تمرکز داشته باشند و آن را به پایان رسانند، در دروسی مثل ریاضی و دیکته که نیاز به توجه و تمرکز بیشتری دارد، معمولا مشکلات بیشتری نشان می دهند.

وقتی با آنها صحبت می کنید،گوش نمی دهند و محرک های بیرونی غالبا حواسشان را پرت می کند. این کودکان اکثرا فراموشکارند و وسایلشان را گم می کنند یا جا می گذارند. وقتی این کودکان به سنین نوجوانی می رسند، به علت فراموشکاری به عنوان افراد حواس پرت و بی نظم از آنها نام برده می شود.

در نوع بیش فعالی ـ تکانشگری این کودکان بیشتر اوقات در حال حرکت و دویدن هستند، انگار موتوری به آنها وصل است، اگر قرار باشد لحظه ای بنشینند، مرتب وول می خورند، معنی خطر را نمی فهمند و بدون فکر اقدام به انجام کار می کنند، برای در انتظار نوبت ماندن ناتوانند، زیاد صحبت می کنند و قبل از پایان سوال با عجله جواب می دهند.

البته این مشکلات آنها در مدرسه نمود بیشتری پیدا می کند چرا که با رفتارهای خود موجب برهم زدن نظم کلاس شده یا اگر بتوانند خود را کنترل کنند، دائما روی صندلی در حال حرکت هستند. در نوع دیگر در بعضی کودکان علائم بیش فعالی ـ تکانشگری و بی توجهی با هم دیده می شود.

با توجه به ویژگی هایی که گفته شد اگر احتمال می دهید کودکتان بیش فعال است، به روان شناس بالینی یا روانپزشک مراجعه کنید و در صورتی که تشخیص اختلال بیش فعالی ـ کم توجهی داده شد درمان را شروع کنید، چون این کودکان مرتب از اطرافیان خود پیام های منفی دریافت می کنند، پیام هایی که باعث می شود شخصیت و اعتماد به نفس آنها از بین برود و شما با شروع درمان آنها می توانید باعث کاهش علائم اختلال و بهبود عملکرد ارتباطی، تحصیلی و افزایش اعتماد به نفس آنها شوید.

طبق پژوهش های انجام شده این دسته از کودکان باید دارو مصرف کنند، این داروها می تواند به افزایش توجه و کاهش رفتارهای بیش فعالانه او کمک کند، بعضی از والدین از این که کودکشان دارو مصرف کند نگرانند، اما باید بدانند به شرطی که دارو توسط فرد متخصص تجویز شود، مزایای بسیاری دارد و وابستگی دارویی ایجاد نخواهد کرد.

در فرآیند درمان این اختلال، درمان شناختی ـ رفتاری، آموزش مهارت های اجتماعی، آموزش والدین و اصلاح برنامه های آموزشی کودک از دیگر رویکردهای مداخله ای محسوب می شود.

با استفاده از روش رفتاردرمانی می توان به کودک کمک کرد تا رفتار پرخاشگرانه خود را کنترل کرده و با نظارت بر رفتارهای اجتماعی اش، فردی مؤ ثر و مفید شود. درمان شناختی نیز باعث کاهش افکار منفی، افزایش عزت نفس و مهارت های حل مساله در کودک می شود.

والدین این کودکان باید مهارت های مدیریتی را فراگیرند. برای مثال، هیچ گاه از کودک خود نخواهند چند فعالیت را در یک زمان انجام دهد، بلکه آنها باید فعالیت موردنظر را به مراحل جزئی تر تقسیم کرده و از کودک بخواهند آنها را یکی پس از دیگری انجام دهد.

در خصوص جنب و جوش بیش از حد این کودکان نیز می توان از طریق فعالیت های جسمانی مثل بردن به پارک برای بازی و شرکت دادن در کلاس های ورزشی انرژی زیاد آنها را تخلیه کرد البته باید گفته شود در رابطه با این کودکان ورزش های رزمی به هیچ عنوان توصیه نمی شود چرا که رفتارهای تکانشی را در آنها افزایش می دهد.

همچنین این کودکان با روش های عملی، دیدن و لمس کردن بهتر یاد می گیرند. پس برای آموزش به آنها از این راه استفاده کنید و به آنها یاد بدهید که در مواقع نبود توجه به خود بگویند (صبر کن! کمی بیشتر دقت کن! حالا انجام بده) زمانی که از کودک خود خواسته ای دارید، آرام، واضح و کوتاه صحبت کنید و بهتر است از کودک بخواهید که خواسته شما را تکرار کند و در صورت انجام رفتارهای درست، کودکتان را بلافاصله و به طور روزمره با تشویق کلامی و دادن جایزه تقویت کنید و علاقه خود را همیشه برای افزایش اعتماد به نفسش به او نشان دهید، هرگز از تنبیه بدنی برای این کودکان استفاده نکنید.

به جای آن برای اصلاح رفتارهای کودک خود قوانینی را در خانه یا بیرون برای او ایجاد کنید؛ مثلا زمان خاصی را برای نوشتن مشق و خوابیدن او که بسیار ضروری است زود به رختخواب برود در نظر بگیرید و در صورت انحراف از این قوانین او را از یک سری چیزها مثل بازی، تماشای تلویزیون و... محروم کنید، همچنین والدین در برخورد با این کودک باید هماهنگ و در انتظارات خود از کودک ثبات داشته باشند تا کودک فرصتی برای سوءاستفاده پیدا نکند تا بخواهد رفتار نادرست خود را تکرار کند.

در پایان از والدین می خواهم در رابطه با این کودکان صبور باشند و بدانند که آنها درباره کودکشان مقصر نیستند و این کودکان مشروط بر این که بخوبی تحت درمان قرار گیرند، می توانند درآینده زندگی موفقی داشته باشند.