نحوه مراقبت های بعد از زایمان

آفتاب: ساعات اول پس از زایمان (۶ ساعت اول) مهمترین وخطرناکترین زمان برای مادر می باشد. در این مراقبت ها کنترل میزان خونریزی و علایم حیاتی مادر(فشارخون،دمای بدن، نبض و تنفس) اهمیت زیادی دارد.ارایه این مراقبتها به عهده پزشک یا ماما می باشد.

سایر مراقبتهای ضروری برای مادر عبارتند از:

تغذیه

رژیم غذایی مادران شیرده بعد از زایمان در مقایسه با غذای زنان باردار نیاز به کالری و پروتئین بیشتری دارد. زیرا باید پروتئین و کلسیم و سایر موادی که مادر در اثر شیردهی از دست می دهد تامین شود. ضمناً برای جلوگیری ازکم خونی و کمبود ویتامین ها مصرف روزانه یک قرص آهن و یک قرص مولتی ویتامین تا سه ماه پس از زایمان برای مادر تجویز می شود.

خانم عزیز؛ بهتر است در زمان شیردهی از مصرف غذاهای نفاخ و حساسیت زا مثل گوجه فرنگی، پیاز، کلم، شکلات و ادویه جات خودداری نمائید.

مراقبت از نوک پستان

بعد از زایمان تغذیه نوزاد با شیر مادر بسیار اهمیت دارد. زیرا شیر مادر علاوه بر مزایای زیادی که دارد، احتیاجات تغذیه ای نوزاد را در ۴ تا ۶ ماه اول زندگی برطرف می کند. برای تغذیه نوزاد با شیر مادر، لازم است مراقبت مناسب از پستان مادر بعمل آید. بدین منظور خانم شیرده باید نوک پستان را کاملاً تمیز نگه دارد.

البته شستن نوک پستان در هر بار تغذیه نوزاد و همچنین استفاده از صابون توصیه نمی شود، فقط کافی است خانمهای شیرده پستان های خود را یک بار در روز شسته و اجازه دهند تا در معرض هوا خشک شود.

در بعضی از مادران شیرده به دلیل وضعیت نادرست شیردهی و درحالتی که شیرخوار به قدر کافی از هاله پستان را در دهان قرار نداده و فقط نوک پستان را می مکد، نوک پستان زخم می شود. مادر می تواند برای کمک به بهبود زخم یا شقاق نوک پستان، بعد از تغذیه نوزاد یک قطره از شیرخود را روی نوک و هاله پستان قرار دهد.

در روزهای اول بعد از زایمان که شیر در پستان ها ترشح می شود، پستان پرشیر، بزرگ، سفت و احتمالاً دردناک می شود. در این حالت نوزاد نمی تواند نوک پستان و هاله آن را در دهان خود قرارداده و به اندازه کافی شیربخورد، در چنین مواردی تخلیه شیر از پستان باعث نرم شدن آن می شود. بهترین اقدام مکیدن قوی شیرخوار است. بدین منظور مادر باید با یک حوله تمیز و گرم پستان خود را کمپرس کند یا دوش آبگرم بگیرد و پس از از ماساژ ملایم پستان، نوزاد خود را تغذیه نماید. اگر نوزاد قادر به مکیدن نباشد، مادر می تواند شیرخود را دوشیده و با فنجان و قاشق به شیرخوار بخوراند.(وضعیت صحیح شیردهی و روش دوشیدن شیر در قسمت مراقبت از نوزاد توضیح داده می شود)

گاهی با ورود میکروب به مجاری شیر، پستان دچار عفونت می شود. در اینگونه موارد قسمتی از پستان فوق العاده دردناک،متورم و قرمز شده که آنرا ماستیت گویند.

این حالت در مراحل پیشرفته منجر به آبسه پستان می شود. در ماستیت نیز مهمترین مسأله تخلیه شیر از پستان است. برای اینکه مادر کمتر احساس درد کند، بهتر است شیردهی را از پستان سالم شروع نماید. اگر مادر مایل به شیردهی از پستان مبتلا نیست توصیه می شود شیر را دوشیده و با فنجان به نوزاد بدهد.

در صورت بروز عفونت پستان حتماً به پزشک مراجعه شود.

نزدیکی بعد از زایمان

دراین دوران بسیاری از مادران به علت درد ناشی از بخیه، تمایل به نزدیکی ندارند. تازمانی که خونریزی ادامه دارد و بخیه ها کاملاً درمان نشده ، داشتن نزدیکی صلاح نیست. معمولاً بهبود محل بخیه های ناحیه تناسلی حدود ۲۰ روز طول می کشد. توصیه می شود تا زمانی که مادر احساس راحتی نکرده و تمایل به نزدیکی ندارد، از آن بپرهیزد.

یبوست

اغلب خانمها در روزهای اول بعد از زایمان معمولاً دچار یبوست می شوند. به محض شروع فعالیت روزانه این حالت از بین می رود. رژیم غذایی مناسب و مصرف مواد غذایی دارای فیبر مثل سبزیجات و میوه به رفع یبوست کمک می کند.

دردهای پس از زایمان

بعلت انقباض رحم برای خروج لخته های خون باقی مانده، گاهی در روزهای اول پس از زایمان، دردهایی شبیه درد قاعدگی وجود دارد که به پس درد موسوم است. این درد با شیردهی بیشتر می شود که علت آن، وجود هورمونی است که در شیردهی ترشح شده و باعث انقباض رحم می گردد. اگر درد شدید و مداوم شده همراه با تب یا خونریزی باشد سریعاً باید به پزشک مراجعه شود.

ورزش

برای برگشت سریعتر ماهیچه های شکم و سایر قسمتها به حالت اولیه، انجام حرکات زیر با نظر پزشک در زنانی که زایمان طبیعی کرده اند، توصیه می شود.

روی زمین صاف بخوابید. زانوهای خود را خم کرده و یک نفس عمیق کشیده در همان حال سعی کنیدقفسه سینه خود را ثابت نگه دارید طوری که شکم شما بالا برود(تنفس شکمی) حال به آرامی با تو کشیدن شکم هوا را خارج کنید. ۳ تا ۵ ثانیه در این وضع مانده و به حالت اول برگردید.

در حالیکه به پشت دراز کشیده اید، زانوها را خم کنید و کف پاها و شانه ها را به زمین تکیه دهید. دست ها را در دوطرف بدن قرار دهید. سپس هر دو زانو را بطرف راست و بعد به طرف چپ بچرخانید طوری که کم کم روی زمین قرار گیرد.

حرکت قبل را این بار در حالی که یکی از زانوها خم شده انجام دهید. بدین ترتیب که ابتدا زانوی راست را خم کرده و آن را بطرف چپ بچرخانید، سپس زانوی چپ را خم کرده و به طرف راست خود بچرخانید.

به پشت خوابیده و زانوهای خود را خم کنید. در حالیکه پشت خودرابه زمین چسبانده اید، نفس عمیق بکشید(تنفس شکمی) و لگن خود را به سمت عقب حرکت دهید. سپس به آرامی ولی با تو کشیدن عضلات شکمی و سفت کردن عضلات باسن هوا را خارج کنید. در این حالت ۳ تا ۵ ثانیه باقی مانده و بعد خود را شل کرده و استراحت کنید.

به پشت بخوابید، سر، شانه ها، بازوها و کف پاها را روی زمین تکیه دهید، حال سعی کنید باسن خود را تا حد ممکن بالا ببرید، طوریکه بازوها در سطح زمین تکان نخورند. سپس آهسته به وضع اول برگردید.

به پشت بخوابید. بازوهای خود را با زاویه ۹۰ درجه در دو طرف بدن قرار دهید. بعد دست ها را بدون خم کردن آرنج از طرفین به بالای سرخود بیاورید تا به هم برسند. سپس به آهستگی آنها را به حالت اول برگردانید.

به پشت خوابیده و زانوها را خم کنید. نفس عمیق کشیده به آهستگی در حالت بازدم و درحالیکه عضلات شکم را سفت می کنید، سر وشانه ها را از زمین بلند کرده، دستهای خود را به طرف زانوها ببرید. پاهای شما باید ثابت و بی حرکت باشد. سپس به آرامی به وضعیت اول برگردید.این حرکت را چند بار تکرار نمائید.

تنظیم خانواده

فاصله کمتر از سه سال بین زایمانها، حاملگی چهارم و بیشتر، حاملگی زیر ۱۸ سال و بالای ۳۵ سال هم سلامت مادر را به خطر می اندازد و هم برای سلامت جنین و نوزاد آینده خطرساز است. یکی از موثرترین راههای کاهش خطرات ناشی از اینگونه حاملگی ها استفاده از خدمات تنظیم خانواده است و در این مورد زن و شوهر، هر دو مسئول هستند. بنابراین لازم است آنها یک روش مناسب پیشگیری از بارداری را انتخاب و بموقع استفاده کنند.

زمان شروع استفاده از روش انتخاب شده برای مادران شیرده و غیر شیرده متفاوت است.بدین ترتیب که باید مادرانی که فقط با شیر خود نوزادشان را تغذیه کنند۴۰ روز پس از زایمان (چون تا ۴۰ روز احتمال حاملگی کمتر است) و مادرانی که اصلاً شیر خود را به نوزاد نمی دهند یا از شیر کمکی استفاده می کنند،۲۰ روز پس از زایمان استفاده از روش پیشگیری را آغاز نمایند.

توصیه می شود هر چه زودتر برای رعایت فاصله گذاری بین فرزندان و حفظ سلامت خانواده خود روش پیشگیری از بارداری مناسبی را با همفکری هم و مشورت با کارکنان بهداشتی انتخاب کنید.