تب مالت، علائم بیماری و درمان

تعداد مبتلایان به تب مالت در کشور نسبت به گذشته افزایش چشمگیری پیدا کرده است. تب مالت، بیماری عفونی و مشترک بین انسان و دام است که با ورود باکتری ای به نام بروسلا به بدن انسان به وجود می آید. این باکتری از گاو، گوسفند و بز آلوده به انسان سرایت می کند. دکتر حمید عمادی، متخصص بیماری های عفونی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، علت افزایش مبتلایان به تب مالت یا بیماری هزار چهره را انجام نشده واکسیناسیون دام ها علیه بروسلا، از سال ۱۳۸۹ و به دنبال تحریم ها می داند.

این باکتری ها عامل تب مالت هستند
بروسلاها باکتری های گرم منفی، کوچک، هوازی و غیر متحرکی هستند که پوشینه و هاگ ندارند. رشد آنها کند است ولی در محیط کشت در دمای 37 درجه سانتی گراد به نحو مطلوبی رشد می کنند. انواع بروسلا در حیوانات شامل گونه های مختلف است. گونه های بروسلا در محیط کشت جامد، معمولا به صورت کلونی ها صاف، شفاف، آبی متمایل به سفید تا کهربایی رشد می کنند. البته بروسلاملیتنسیس عامل بروسلوز گوسفند و بز، خطرناک ترین عامل بیماری تب مالت در انسان است زیرا قدرت بیماری زایی آن نسبت به سایر انواع بروسلا بیشتر است. عامل بیماری تب مالت در حرارت 60 درجه سانتی گراد برای 10 دقیقه، در معرض آفتاب چند ساعته، در پنیر تازه تا 3 هفته، در گرد و غبار 6 هفته و در مدفوع حیوانات 1000 روز مقاومت می کند. در این بیماری علاوه بر پیدایش باکتری بروسلا در شیر، مقدار تولید شیر دام نیز تا حدود 30 درصد کاهش می یابد. بروسلا ملیتنسیس در گوسفند و بز بیماری زاست. عامل بیماری در گاو باکتری بروسلا آبورتوس است.

چرا به تب مالت بیماری هزار چهره گفته می شود؟
چون این بیماری علائم ظاهری متنوعی دارد. همه بیماران تب دارند که ممکن است خفیف یا شدید باشد. آنجه باعث می شود تب مالت بیماری هزار چهره نام بگیرد، وجود علائم جانبی همراه با تب است؛ گاهی درد استخوان ها و کمر درد یا درد مفاصل به آن اضافه می شود، درگیری احشای درونی مثل قلب و بزرگی و تورم یک طرفه بیضه در بیماران مرد نیز دیده می شود. تورم غدد لنفاوی نیز در گروهی از بیماران مشهود است. علائم افسردگی ممکن است وجود داشته باشد. تظاهرات بالینی بیماران آنقدر با یکدیگر متفاوت است که هرگاه بیماری با تب به پزشک مراجعه کند، احتمال تب مالت را نیز باید با در نظر داشت. بیماری بروسلوز یا تب مالت عمدتاً در حوزه مدیترانه، ایران، افغانستان، ترکیه و عربستان شایع است و در نقاط دیگر دنیا چندان شیوع ندارد.

با این همه تنوع علامت، چگونه به طور قطعی مطمئن می شوید بیمار به تب مالت مبتلاست؟
با انجام آزمایش خون می توان به طور قطعی از ابتلا به تب مالت مطمئن شد. خوشبختانه این بیماری قابل درمان است. درمان بیماری مصرف دارو به مدت طولانی است. اگر دوره درمانی کامل نشود، ممکن است دوباره عود کند. حداقل طول مدت درمان ۸هفته است ولی به علائم بیمار بستگی دارد و گاهی ۳ تا ۶ ماه و حتی تا یک سال طول می کشد.

چگونه مبتلا نشویم؟
با توجه به اینکه واکسیناسیون علیه این بیماری در کشور ما انجام نمی شود و احتمال ابتلا بالاست، باید به نکته های بهداشتی و پیشگیری، بیشتر توجه کنیم. البته مبتلایان به تب مالت بیشتر در مناطق روستایی کشور زندگی می کنند یا کسانی هستند که به طریقی (شهرنشین هایی که محصولات لبنی شان از روستا می آید) با محصولات غیر پاستوریزه در ارتباط اند. آلودگی انسان ها بیشتر از طریق خوردن محصولات لبنی آلوده و به میزان کمتر، خوردن گوشت آلوده است. لبنیات پاستوریزه کاملا مطمئن هستند. شیر غیر پاستوریزه را نیز بعد از جوشاندن به مدت 20 دقیقه می توان با اطمینان میل کرد. پنیری که 8 ماه در آب نمک مانده نیز دیگر آلوده نیست ولی پنیر تازه ای که از روستا خریداری می شود، ممکن استبه میکروب آلوده باشد. حتی شیری که در بستنی سنتی استفاده می شود، ممکن است جوشیده نباشد و با خوردن آن فرد به تب مالت مبتلا شود.

باکتری بروسلا با یخ زدن از بین می رود؟
نه، باکتری با انجماد نابود نمی شود. برای از بین بردن آن به حرارت جوش ۶۰درجه به مدت ۵ تا ۲۰ دقیقه نیاز است. دوام باکتری در خاک مرطوب تا ۶ ماه و در خاک خشک تا ۶ هفته است. باکتری در پنیر آلوده هم ممکن است تا ۸ هفته زنده بماند.

این باکتری در گوشت هم وجود دارد؟
گوشت خام کمتر خورده می شود ولی با خوردن گوشت آلوده به صورت کبابی یا جگر که معمولاً داخل آن به اندازه کافی حرارت نمی بیند، احتمال ابتلا به تب مالت وجود دارد.

قبل از اینکه گوشت وارد بازار شود، دامپزشکی آن را از نظر وجود باکتری بروسلا بررسی می کند؟
بله، وقتی گوشت مهر سازمان دامپزشکی دارد، می توان با اطمینان آن را مصرف کرد. متأسفانه گاهی دام غیرقانونی از کشورهای همسایه وارد کشور می شود که نباید به آن اطمینان کرد. تنها راه مهار این بیماری، واکسیناسیون است البته نمی توان گفت پوشش واکسیناسیون هم صددرصدی است بنابراین بهتر است همه مردم به نکته های بهداشتی در این باره توجه کنند.

ابتلا از فردی به فرد دیگر امکان پذیر است؟
نه، ابتلا از راه تماس بین ۲ فرد ممکن نیست. اگر چند نفر در خانه مبتلا هستند، به این علت است که همه آنها از یک محصول آلوده استفاده کرده اند ولی ابتلا از مادر به جنین از طریق جفت و به نوزاد از راه شیر امکان پذیر است.