استراحت مطلق ممنوع!

ابتدا لازم است بارداری یک خانم را در دو گروه نرمال و با خطر پائین (Low Risk) ، وبا احتمال بروز خطر بیشتر (High Risk) تقسیم بندی کرد.


به موقع و به اندازه بخوابید
بجا است مختصری از تغییرات فیزیولوژیک که در بارداری ایجاد می شود مطالبی را یاد آور شوم.

در اوائل بارداری، در مقدار خونی هورمون های استروژن و پروژسترون و پیش سازهای برخی هورمون های دیگر افزایش قابل توجهی پدید می آید. ابتدا این افزایش از جسم زرد و بعد از آن جفت است که آنرا ادامه میدهد.

این تغییرات به چه منظور است؟ در اینجا جنینی که در حال رشد است نیازهائی دارد که بایستی بر آورده گردد. تغییرات هورمونی یاد شده نیازهای متابولیک جنین را برای رشد وتکامل که بوسیله مادر تامین میشود فراهم میآورد. انتقال مواد مغذی از مادر به جنین و همچنین دفع مواد زائد بدن جنین نیز به همین صورت باید انجام پذیرد.

متابولیسم پایه ای مادر برای حفظ بارداری وهمینطور افزایش وزن مادر فزونی یافته بطوریکه نیاز مادر به کالری بیشتر 300 کیلو کالری در روز است؛ بخصوص در نیمه دوم حاملگی این نیاز آشکار می شود.

یک خانم باردار نرمال در موقع ناشتایی سطح قند خونی پائین تر و بعد از صرف غذا سطح بالا تری دارد. مقدار انسولین خون بالاتر است و در اواخر بارداری مقاومت نسبت به آن هم افزایش می یابد که در نتیجه انتقال گلوکز را به جنین تامین می نماید. تغییرات متابولیک بصورتی است که در اوائل حاملگی چربی در بدن مادر ذخیره شده ودر اواخر بارداری از آن به نفع صرفه جوئی در مصرف گلوکز (به منظور انتقال به جنین) مورد استفاده قرار می گیرد.

تغییرات در دستگاه تنفسی بصورتی است که حجم فونکسیونل ریه کاهش و دفعات تنفس افزایش می یابد. از این رو خانم باردار تنفس خود را احساس می کند که تند تر شده است.اما در راستای تامین اکسیژن برای انتقال به جنین مقاومت ریوی با توجه به نیاز، کاسته می شود. با افزایش دفع بی کربونات از راه کلیه است که برا ی جبران آن فشار گاز کربونیک کاهش و در مورد اکسیژن افزایش می یابد که مناسب شرایط فیزیولوژیک است.

حجم خون حدوداً 50% افزایش می یابد که بیشتر در مقدار پلاسما است. مقاومت عروق کم می شود و کاهش مختصر در فشار خون در سه ماه دوم بارداری به این علت است. بدین جهت برون ده قلبی درهر ضربان زیادتر میشود. در موقع استراحت نیز ضربان قلب 10 تا 15 بار هردقیقه زیادتر است. جریان خون کلیوی و تراوش آن به میزان 50% بیشتر می شود که از ابتدای بارداری شروع میشود. با این افزایش در تراوش که همراه با کاهش باز جذب آن از لوله های کلیوی است . در ادرار زن باردار مقدار اسید های آمینه، کلسیم، ویتامین های محلول در آب، و حتی گلوکز زیادتر است.

در سیستم عضلانی و اسکلت به دلیل تغییرات هورمونی، نرمی در مفاصل پدید آمده و قابلیت حرکتی بیشتر پیدا میکنند. با افزایش سن بارداری و اندازه رحم انحنای کمر زیادتر شده و گردن به طرف جلو متمایل می شود. برگشت خون وریدی بدلیل افزایش اندازه رحم کاهش یافته و موجب ورم در اندام تحتانی می گردد. نکاتی که بطور اختصار ذکر شد، در حد تغییرات طبیعی برای یک زن باردار است و نباید آنرا بیماری تلقی کرد.

سئوالی که برای بانوان محترم مطرح می شود اینست که چه مقدار افزایش وزن در دوره بارداری طبیعی است. جوابی که به این مورد داده می شود اینست که حد متوسط آن برای مادری با تناسب قد و وزن بلافاصله قبل از بارداری، این میزان می تواند حدود یازده کیلوگرم باشد. اما برحسب مورد می تواند مقادیری بیشتر و یا کمتر آن را پزشک توصیه و تنظیم نماید.

نتیجه مطالعات جدید حاکی از آنست که فعالیت های فیزیکی متوسط (کمتر از حرکات شدید قبلی) می تواند کاملا مطمئن و مفید برای زن باردار باشد. تمرینات بدنی در بارداری چربی را به مصرف رسانیده و گلوکز لازم را برای رشد در اختیار جنین قرار می دهد. تمرینات منظم در تنظیم نیاز مادر وجنین در افزایش وزن مادر به مقدار مناسب و رشد متعادل جنین کاملا می تواند مفید باشد، و در طب نوین بر انجام آن تاکید می شود.

مادری که فعالیت های بدنی متعادلی دارد ضمن آن از چربی های انباشته شده در بدن خود برای تامین انرژی استفاده نموده ودر ا ین شرایط است که گلوکز لازم برای رشد و فعل و انفعالات مختلف در اختیار جنین قرار میگیرد.

تاثیر فعالیت بدنی بر تغییرات فیزیولوژیک در بارداری :
مسئله مهم در حفظ سلامت بارداری فراهم آوردن شرایطی است که در آن ضمن حفظ تعادل در سلامت مادر، مناسب ترین جریان خون (جفتی- رحمی) به منظور رسانیدن مواد مغذی و اکسیژن و گرفتن مواد زائد جنین برقرار و همچنین جلوگیری از افزایش درجه حرارت غیر طبیعی پیرامون جنین بخصوص در سه ماهه اول بر قرار باشد.

تطابق نرمال در نیمه دوم بارداری مشتمل است بر افزایش مقاومت به انسولین، که این رویداد را میشود با فعالیت های بدنی بهبود بخشید. در حاملگی نرمال و با تنظیم درست فعالیت های بدنی و تعادل در مصرف غذای ضروری برای حفظ سلامت مادر و جنین این منظور عملی می گردد.

در مطالعات بعمل آمده ، درمورد نقش فعالیت های بدنی در کاهش احتمال بروز پره اکلامپسی (به اصطلاح عامیانه مسمومیت حاملگی) که در آن شرایط ورم عمومی بدن وافزایش سریع وزن، افزایش فشار خون و دفع پروتئین از ادرار و سایر علائم و تغییراتی که در آزمایشات اتفاق می افتد، مشخص شده، آنان که بخصوص در نیمه اول حاملگی فعالیت های مناسبی داشته اند کمتر به این عارضه مبتلا شده اند. همچنین بر میزان بروز فشار خون هم اثرگذار بوده است. میزان تاثیرگذاری تا ۵۴% گزارش شده است. حتی در کسانی که تمرینات سبکی هم داشته اند تا ۲۴% موثر بوده است. در مورد کسانی که سابقه این عارضه را در حاملگی قبلی می دهند، مطالعاتی در جریان است تا باید منتظر نتایج آن باشیم.

نکته ای که در این مورد لازم است یاد آوری کنیم اینست که در صورت بروز این عارضه مسئله کاملا متفاوت می شود و در این صورت باید تحت نظر پزشک متخصص قرار گرفته و اقدامات ضروری مناسب بعمل آید ودر این مورد برعکس بستری به منظور بررسی و تصمیم گیری و استراحت توصیه می شود.

در جمع بندی و نتیجه گیری که از یازده مطالعه و در مورد ۴۷۲ زن باردار بعمل آوده نشان از آن دارد که تمرینات مناسب بدنی توانسته است در حفظ تناسب بدنی مادر موثر باشد. بررسی دیگری که بر روی ۱۰۱۶ مقاله و با در نظر گرفتن مطالعاتی که صرف تنظیم رژیم و فعالیت های بدنی را لحاظ نموده است و مقایسه با نداشتن این برنامه ها، اثر نامطلوبی بر عاقبت مادر و جنین را نشان نداده است.

نکته ای را که در شروع بحث یاد آور شدم و تاکید بر آن ضرورت دارد جدا کردن حاملگی های پرخطر از بارداری های معمولی و طبیعی است. تعیین این حد ومرز را به عهده پزشک معالج خود بگذارید.

دیابت حاملگی:
به مواردی گفته می شود که با زمینه ای که یک فرد دارد در مدت بارداری بیماری دیابت در او آشکار می شود این نوع دیابت می تواند در سال های آتی و در غیر مواقع بارداری بروز دیابت آشکار را در پی داشته باشد. که تو صیه دقیق پزشک را در این موارد باید بیمار در نظر گرفته و به آن عمل نماید. اما نکته ای که دراین مورد باید یادآوری نمود اینست که غیر از رژیم داروئی و غذائی، فعالیت بدنی به نحوی که تعادل را برقرار نماید همیشه توصیه می گردد.

رابطه سقط و استراحت مطلق در بستر و به مدت طولانی:
نکته دیگری که ذهن مادران را به خود مشغول می کند این است که آیا حرکات منظم و فعالیت بدنی مناسب می تواند زمینه سقط جنین را فراهم نماید.

جواب اینست که سقط جنین علل بسیاری دارد که تا مشخص نشدن آن علل، هر گونه توصیه و اقدام درمانی، از جمله استراحت، هیچگونه نقشی ایفا نمی کند.