مراقبت از نوزاد نارس، همه آنچه باید بدانید

سلامت : بیشتر نوزادان نارس بین هفته‌های ۳۲ تا ۳۷ بارداری متولد می‌شوند. اگر نوزاد نارس شما پس از زایمان مشکل نداشته باشد (یعنی دچار کمبود اکسیژن، ‌عفونت شدید، یا آسیب مغزی یا ریوی نباشد) احتمال معلولیت یا تاخیر رشد در او کم خواهد بود.

ممکن است در طول ۲ سال اول زندگی نوزاد نارس، به نظر برسد که او از لحاظ رشدی نسبت به نوزادان رسیده هم‌سن عقب‌ماندگی دارد. اما انتظار بر این است که نوزاد شما همان توالی شاخص‌های رشدی هر کودک دیگری را بگذراند. این تاخیر در رشد نوزاد نارس در حدود ۲ سالگی از سن تقویمی به تدریج جبران خواهد شد. هنگامی که کودک به سنین پیش از مدرسه رسید، ۲ تا ۴ ماه تفاوت از لحاظ سن یا رشد مشکلی برای کودک در میان هم‌سالانش ایجاد نمی‌کند.


هنگامی که کودکتان مدرسه را به طور رسمی آغاز کرد، در مورد هر مشکل در یادگیری، خواندن و ریاضیات به خاطر نارس بودن هوشیار باشید، زیرا ممکن است این مشکلات برای اولین بار در سال‌های اول مدرسه خود را نشان دهد. اغلب نوزادان نارس بدون اینکه دچار تاخیر رشدی یا ناتوانی جدی شوند، بزرگ می‌شوند. به طور کلی هر چه نوزاد هنگام زایمان نارس‌تر، با وزن کمتر و بیمارتر بوده باشد با احتمال بیشتری امکان دارد که دچار تاخیر رشد یا معلولیت شدید شود.

تولد نوزاد نارس به چه معناست؟
بارداری به‌طور طبیعی حدود 40 هفته طول می‌کشد. نوزادی که حداقل 3 هفته زودتر از این زمان متولد شود، نارس به حساب می‌آید. نوزادانی که نزدیک به زمان 40 هفته به دنیا بیایند، مشکلات کمتری خواهند داشت. نوزادانی که زودتر و نزدیک به 32 هفتگی (اندکی بیش از 7 ماهگی) متولد می‌شوند،‌ نمی‌توانند آسان شیر بخورند، تنفس کنند و گرمای بدنشان را حفظ کنند. اما پس از اینکه به این نوزادان زمان داده شد تا رشد کنند اغلب آنها می‌توانند بیمارستان را ترک کنند.

نوزادانی که در کمتر از 26 هفتگی (اندکی زیر 6 ماه)‌ متولد می‌شوند با احتمال بیشتری ممکن است دچار مشکلات جدی شوند. اگر نوزاد شما با وزن بسیار کم متولد شده یا بیمار باشد،‌ ممکن است با مشکلات بسیار جدی و مرگباری مواجه شود.

مشکل نوزاد نارس چیست؟
ممکن است نتوان نوزاد نارس را از راه دهان تغذیه کرد،‌ تنفس بدون وقفه نداشته باشد یا نتواند بدنش را گرم نگه دارد. این نوزادان به زمان بیشتری برای رشدونمو کامل نیاز دارند. پس از اینکه مشکلات ناشی از تولد زودرس را از سر گذراندند،‌ اغلب آنها را می‌توان بدون خطر از بیمارستان مرخص کرد. داشتن یک نوزاد نارس ممکن است تنش‌زا و ترساننده باشد. برای اینکه بتوانید از عهده این کار برآیید، ‌شما و همسرتان باید مراقب خودتان و مراقب یکدیگر باشید. ممکن است صحبت با یک مشاور یا مددکار اجتماعی به شما کمک کند. همچنین ممکن است بتوانید والدین دیگری را که تجربه مشابهی داشته‌اند پیدا کنید و از آنها کمک بخواهید.

علل تولد نوزاد نارس
تولد نوزاد نارس ممکن است ناشی از وجود مشکلاتی در جنین، مادر یا هر دوی آنها باشد. اغلب علت زایمان زودرس پیدا نمی‌شود. شایع‌ترین علت تولد نارس اینها هستند: مشکلات جفت، بارداری دوقلو یا بیشتر، عفونت در مادر، مشکلات رحم یا گردن رحم و مصرف الکل یا داروهای غیرمجاز حین بارداری.

معلولیت‌ها در نوزادان نارس
اگر نوزاد شما هنگام تولد بسیار نارس (قبل از هفته ۲۶ بارداری به دنیا آمده است) یا وزنش بسیار کم بوده (۸۰۰ گرم یا کمتر)، به احتمال بیشتری ممکن است دچار معلولیت شدید شود. در مورد نوزادان بسیار نارس یا با وزن بسیار کم، ‌این معلولیت‌ها ممکن است رخ دهد:

• فلج مغزی
• معلولیت ذهنی
• نابینایی
• ناشنوایی

برخی از نوزادانی که با وزن بین 1500 تا 2500 گرم متولد می‌شوند در مقایسه با نوزادان رسیده بعدها دچار تفاوت در ضریب ‌هوش می‌شوند، اما این تفاوت‌ها معمولا کم است.

نوزادان نارسی که با وزن بالای 2500 گرم متولد می‌شوند، ‌تنها در معرض خطر اندک معلولیت‌های رشدی هستند. نوزادانی که دارای نشانه‌های تاخیر رشدی هستند،‌ احتمالا با کمک یک زندگی خانگی ایده‌آل و مراقبانی که به نوزاد توجه دارند، بهبود پیدا می‌کنند.

درمان‌هایی که نوزاد نارس نیاز دارد
نوزادان نارسی که به واحد مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) منتقل می‌شوند به دقت از لحاظ عفونت و تغییرات در تنفس و ضربان قلب تحت مراقبت قرار می‌گیرند. تا زمانی که این نوزادان نتوانند درجه حرارت بدن‌شان را حفظ کنند، ‌با استفاده از تخت‌‌های مخصوصی آنها را گرم نگه می‌دارند.

این نوزادان معمولا از راه لوله بینی یا تزریق داخل وریدی تغذیه می‌شوند. تغذیه از راه لوله تا زمانی که نوزاد آنقدر بالغ شود که بتواند نفس بکشد، بمکد و ببلعد و از راه پستان یا بطری تغذیه شود، ادامه پیدا می‌کند. نوزادان بسیار نارس و بیمار بسته به مشکلات پزشکی‌شان نیاز به درمان اختصاصی دارند. نوزادانی که نیاز به کمک برای تنفس دارند را زیر لوله اکسیژن یا ماشین تنفس (ونتیلاتور) - که به ورود و خروج هوا به ریه‌ها کمک می‌کند- قرار می‌دهند. درمان‌های دارویی و جراحی بسته به وضعیت نوزاد ممکن است لازم باشد.

شیر مادر باعث حفاظت بیشتر نوزاد در برابر عفونت می‌شود. بنابراین پزشکان ممکن است از شما بخواهند شیر خود را بدوشید و دست کم در چند هفته اول پس از زایمان آن را برای نوزاد به بیمارستان بیاورید.

پزشکان و پرستاران واحد مراقبت‌های ویژه نوزادان متخصص مراقبت از نوزادان نارس هستند. اگر نوزاد شما در واحد مراقبت‌های ویژه نوزادان بستری است، می‌توانید در مورد چگونگی مراقبت از نوزادتان چیزهای زیادی از آنها یاد بگیرید.

وقتی نوزاد نارس را به خانه می‌برید
هنگامی که نوزاد نارس را به خانه می‌برید،‌ از اینکه نوزادتان در دوره‌های کوتاه‌تر از انتظار شما می‌خوابد، شگفت‌زده نشوید. نوزادان نارس نسبت به نوزادان رسیده اغلب جز دو‌ره‌های کوتاهی بیدار نیستند، اما تعدد بیدار شدن‌شان از نوزادان دیگر بیشتر است. از آنجایی که نوزاد شما تنها برای دوره‌های کوتاهی بیدار است،‌ ممکن است به‌نظر برسد که مدت درازی طول می‌کشد تا به شما پاسخ دهد. نوزادان نارس بسیار ساده‌تر از نوزادان رسیده بیمار می‌شوند. ترتیبی دهید که نوزادتان مورد معاینات دوره‌ای و واکسیناسیون منظم برای پیشگیری از بیماری‌های جدی قرار گیرد.

همچنین توجه داشته باشید که نشانگان مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) میان نوزادن نارس شایع‌تر است. بنابراین مراقب باشید که نوزاد روی شکمش نخوابد. این کار احتمال بروز این نشانگان را کاهش می‌دهد.

نوزاد نارس هم شیر مادر می‌خواهد
هدف از تغذیه، فراهم کردن کالری، مایع و موادغذایی کافی جهت رشد مناسب نوزاد است. در مورد نوزادان نارس، هدف آن است که رشد نوزاد با همان روند داخل رحمی ادامه یابد. میزان رشد جنین در داخل رحم در طول دوران بارداری به تدریج زیاد می‌شود و از هفته ۳۷ بارداری، وزن‌گیری روزانه به حداکثر خود یعنی حدود ۳۵ گرم در روز می‌رسد. در این دوران، همچنین توانایی‌های تکاملی برای مکیدن، بلعیدن، هضم و جذب موادغذایی به تدریج به وجود می‌آید. در نوزادان نارس، رفلکس مکیدن از ابتدای محدوده قابلیت زنده ماندن (۲۳ هفته) و حتی قبل از آن وجود دارد اما هماهنگی بین مکیدن و بلعیدن تقریبا در ۳۴ هفتگی برقرار می‌شود. تکامل این هماهنگی تا حد زیادی به سن داخل رحمی بستگی دارد. البته در برخی از نوزادان این هماهنگی در سن پایین‌تر از ۳۲ هفتگی کامل می‌شود. نیازهای تغذیه‌ای نوزادان نارس نیز با نوزادان ترم (رسیده) تفاوت دارد.

نیاز به انرژی، برای تامین نیازهای متابولیک پایه و نیز فراهم کردن سرعت رشد مناسب در نوزاد نارس بیشتر است. نیاز به پروتئین نیز در نوزادان نارس بیش از نوزادان ترم است. در مورد چربی‌ها، هضم و جذب چربی در نوزادان نارس کامل نیست. نیاز به سدیم، کلسیم، فسفر، آهن و برخی ویتامین‌ها در نوزادان نارس بیشتر است. ترکیب شیرمادری که نوزاد نارس به دنیا آورده است با شیرمادر نوزاد رسیده تفاوت دارد به طوری که شیرمادر نوزاد نارس تا حدود زیادی نیازهای تغذیه‌ای این نوزادان را تأمین می‌کند. در شیرمادر نوزاد نارس مقدار نیتروژن، پروتئین، اسیدهای چرب، اسیدهای چرب غیراشباع‌شده با زنجیره بلند، سدیم، کلر، منیزیم و آهن بیشتر است. بهترین تغذیه برای نوزاد نارس، شیرمادر خودش است. عوامل رشد و اجزای سلولی سیستم ایمنی موجود در شیر مادر، دفاع سیستم ایمنی شیرخواران نارس را بهبود می‌بخشند.

مقادیر عوامل ایمنی در شیرمادر نوزاد نارس از شیرمادر نوزاد رسیده بیشتر است. سیستم ایمنی (روده‌ای- پستانی) مکانیسمی است که از طریق آن، شیرخواری که شیرمادر می‌خورد قسمتی از قدرت دفاعی مادر را کسب می‌کند. تماس پوست با پوست مادر و شیرخوار غلظت پادتن‌های شیرمادر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تکامل سیستم عصبی در شیرمادرخواران بیشتر بوده و افزایش ضریب هوشی در آنها دیده می‌شود. تغذیه با شیرمادر ارتباط عاطفی مادر و شیرخوار را که در نوزادان کم‌وزن در معرض خطر است، بهبود می‌بخشد. شیرمادر دمای مناسب دارد و همیشه در دسترس است. به رغم فواید فراوان بالقوه‌ای که در تغذیه نوزاد نارس با شیرمادر وجود دارد در نوزادان نارس و به‌خصوص در نوزادان باوزن تولد کمتر از ۱۵۰۰ گرم ممکن است شیرمادر تمام نیازهای غذایی نوزاد را فراهم نکند بنابراین لازم است از مغذی‌کننده‌های شیرمادر در تغذیه نوزادان استفاده کرد.

سن نوزادان ۴ نوع تعریف دارد
سن نوزاد هم گویای عمری است که بر او گذشته، هم شاخصی از میزان رشدونمو اوست. یک نوزاد نارس، برعکس نوزادی که دوران زندگی جنینی را به طور کامل گذرانده، تعریف‌های متفاوتی دارد و به همین دلیل ممکن است والدین دچار سردرگمی شوند. هنگامی که رشدونمو نوزادتان را دنبال می‌کنید، باید تفاوت میان این سنین متفاوت را بدانید:

1. سن تقویمی: از روز تولد نوزاد اندازه‌گیری می‌شود.

2. سن بارداری: این تعریف که برای سن جنین به کار می‌رود،‌از اولین روز آخرین دوره قاعدگی مادر اندازه‌گیری می‌شود. این عدد برای تعیین سن نوزاد نارس و میزان رشدونمو هنگام تولد نیز به کار می رود. این عدد در واقع معادل سن بارداری است.

3. سن تصحیح‌شده: سن تقویمی نوزاد یا کودک منهای هفته‌ها یا ماه‌هایی است که او زودتر از موقع معمول به دنیا آمده است. به‌عنوان نمونه اگر نوزاد شما یکساله است و 3 ماه زودتر از حد معمول به دنیا آمده می‌توانید انتظار داشته باشید که او شبیه یک نوزاد 9 ماهه باشد و مانند او رفتار کند. (سن تصحیح‌شده). این عدد هنگامی که رشدونمو کودکتان را در 2 سال اول پس از تولد دنبال می‌کنید،‌ می‌تواند برای شما اطمینان‌بخش باشد.

4. سن پس از لقاح: این تعریف که برای سن نوزاد به کار می‌رود، از اولین روز آخرین چرخه قاعدگی مادر شروع می‌شود (همان سن بارداری است اما با نامی متفاوت). این عدد ممکن است در ابتدای زندگی نوزاد نارس شما برای تخمین میزان رشدونمو او به کار رود.