شروع غذا کمکی نوزاد، چه موقع است؟

پرسش: دختری چهارماهه دارم ادرارش در طول روز خوب است اما مدفوعش ۵ یا ۶ یا ۷ روز یکبار است شکمش نرم است موقع کار کردن شکمش درد یا ناراحتی ندارد. مدفوعش هم نرم است. با توجه به این که فرهنگی هستم و همزمان با شروع تغذیه تکمیلی سر کار می روم.

پاسخ: بهتر است که تغذیه تکمیلی از پایان ۶ ماهگی آغاز شود، اما اگر واقعا امکانش نیست می توانید از پایان ۴ ماهگی نیز با شرایطی آن را آغاز نمایید. در مورد مدفدع، همه ی ان چه گفتید نشان دهنده ی خوب شیر خوردن کودک تان می باشد و جای نگرانی ندارد.
بهترین زمان شروع تغذیه تکمیلی نوزاد، زمانی است که کودک به خوردن غذای سر سفره علاقه نشان می دهد و بهترین زمان از ۴ تا 6 ماهگی است. کودک دهان را به حالت جویدن تکان می دهد و حرکت زبانش تغییر می کند و در سن شش ماهگی دست دراز کرده و تمایل دارد که غذای والدین را بگیرد. دلیل شروع غذای کمکی این است که از سن ۶ تا 9 ماهگی کودک به منابع اهن احتیاج دارد و از سن ۸ تا 9 ماهگی شیر مادر دیگر انرژی مورد نیاز کودک را تامین نمی کند. اگر در فاصله ۹ تا 12 ماهگی غذای جامد را شروع نکنید، در اینده کودک دچار مشکلات زیادی در زمینه قبول غذاهای جامد خواهد شد و اگر کمتر از 3 ماهگی به کودک غذای جامد بدهیم، خصوصاً اگر سابقه الرژی در خانواده باشد، احتمال ایجاد آلرژی غذایی در کودک بسیار زیاد می شود.

حتی در بعضی موارد امکان دارد که غذای کمکی را از سن ۳ ماهگی شروع کنیم، زمانی که کودک حتی پس از خوردن شیر هم گرسنه بنظر می رسد و یا رشد کودک با خوردن شیرمادر در حد کافی نیست. دراین زمان نباید سعی کنیم کودک را با شیر خشک سیر کنیم زیرا با خوردن شیرخشک کم کم علاقه اش را به خوردن شیرمادر از دست می دهد. پس بر اساس تمایل و علاقه نوزاد تغذیه تکمیلی را شروع کنیم، نه در زمان و ساعت مشخص.
اصول تغذیه تکمیلی - حتماً از موادی استفاده شود که بعدها در سفره خانواده وجود دارد. - بعد از تغذیه شیرخوار با شیرمادر، غذای کمکی به او داده شود و هرگز قبل و یا در فواصل تغذیه با شیرمادر از غذای کمکی استفاده نشود. - از یک نوع ماده غذایی ساده شروع شود و کم کم به مخلوطی از چند نوع افزایش یابد. - از یک قاشق مرباخوری شروع و به تدریج بر مقدار ان اضافه شود( به استثنای زرده تخم مرغ که به اندازه یک نخود شروع می شود). - موادغذایی چه از نظر نوع و چه از نظر مقدار، باید به تدریج به غذای شیرخوار اضافه شود. - بین اضافه کردن موادغذایی مختلف ۵ تا ۷ روز فاصله باشد تا شیرخوار اول به یک غذا عادت کند، بعد غذای جدیدی به او داده شود. این کار باعث می شود که اگر ناسازگاری به یک ماده غذایی وجود داشته باشد شناخته شود و دستگاه گوارش شیرخوار نیز فرصت می یابد که به موادغذایی عادت کند. - در شروع، غذاها باید نسبتاً رقیق و غلظت انها کمی بیشتر از شیرمادر باشد و به تدریج بر غلظت انها افزوده گردد. این کار به یادگرفتن عمل جویدن کمک می کند. - تنوع در غذاهای کمکی رعایت شود. - غذاهای سرخ شده به کودک ندهد. - اگر کودک تمایل داشت به جای سبزیجات میوه های شیرین را شروع کنید. البته بهتر است ترتیب در دادن مواد غذایی رعایت شود، ولیکن به علایق کودک اهمیت دهید. - هیچ گاه کودک را با غذا تنها نگذارید، چون امکان دارد موجب خفگی او شود. - به غذای شیرخوار شکر زیاد یا نمک اضافه نکنید، زیرا حساسیت نوزاد به طعم ها با بزرگسالان متفاوت است.
بهتراست غذای کودک را با لعاب برنج شروع کنید. مزیت برنج این است که خیلی کم حساسیت زاست و تقریباً نشاسته خالص است، از این رو معده کودک براحتی انرا هضم می کند. برای اولین بار، نیم تا یک ساعت پس از شیرخوردن، لعاب برنجی تهیه کنید که کمی غلیظ تر از شیر مادر باشد و با قاشق مناسب اندازه دهان کودک یک قاشق لعاب برنج به او بدهید. در روزهای بعد به مرور حجم و غلظت این غذا را اضافه کنید و براساس تمایل کودک به او غذا بدهید. پس از دو هفته غذای دوم یعنی فرنی را شروع کنید. برای تهیه فرنی از شیر پاستوریزه و نشاسته استفاده کنید و غذای دوم فرنی است. از اخر ماه هفتم سوپ را شروع کنید. باید توجه داشته باشید که غذای کمکی نوزاد باید، با حجم کم دارای بیشترین انرژی باشد یعنی غذای کودک نباید رقیق باشد، چون حجم معده کودک کم است و باید در کمترین حجم، بیشترین انرژی را داشته باشد. غذای او باید نرم باشد، ولی سعی کنید در مرحله شروع سوپ، فقط سبزیجات کاملاً پخته را با چنگال نرم کنید، چون اگر همیشه غذا له شده باشد کودک در یادگیری جویدن مشکل پیدا می کند. از مواد غذایی استفاده کنید که بطور معمول در غذای خانواده وجود دارد. باید غذای کودک را یک بار در روز تهیه کنید و پس از رسیدن به حرارت مناسب و له کردن قطعه های درشت، به کودک بدهید. بقیه غذا را در یخچال نگهداری کنید و در زمان مناسب گرم کرده، به او بدهید.
غذای کمکی با فرنی ارد برنج شروع می شود( حساسیت شیرخوار به برنج کمتر است تا گندم). سپس در هفته دوم می توان حریره بادام را به رژیم غذایی کودک افزود. در دو هفته اخر ماه هفتم می توان سوپ را به رژیم غذایی نوزاد افزود که این سوپ حاوی گوشت بدون چربی( که بترتیب اولویت و ارجحیت شامل گوشت گوسفند، مرغ و گوساله می باشد)، برنج و هویج است. سپس هر ۳ روز یک بار، یک نوع سبزی به سوپ اضافه گردد؛ مانند جعفری، گشنیز، لوبیا سبز، کدوسبز، کرفس و... . ولی باید توجه داشت که سبزی در اخرین لحظات پخت سوپ، اضافه شود و اسفناج هم تا یک سالگی به سوپ اضافه نگردد. نباید به سوپ نمک، شکر یا چاشنی افزود. در ماه هشتم زرده تخم مرغ به رژیم غذایی شیرخوار اضافه می شود. ( تا زیر یک سال از مصرف سفیده تخم مرغ توسط کودکان اجتناب شود) . در این زمان کم کم می توان از سبزی های نشاسته ای مثل سیب زمینی، کدو حلوایی و نخود فرنگی نیز در سوپ استفاده کرد( به فاصله هر ۳ روز). در دو هفته دوم ماه هشتم، ماست نیز داده می شود. بعلاوه از پوره های سیب زمینی و هویج نیز می توان استفاده کرد. در ماه نهم در هفته اول می توان از حبوبات نیز در سوپ شیرخوار استفاده کرد . مصرف حبوبات از عدس و ماش که هضم اسان تری دارند، شروع می شود. در مورد لوبیا چیتی و لوبیا قرمز بهتر است از قبل انها را خیس کرده، پوستشان را جدا نموده و بعد از پختن به سوپ اضافه نمود. اضافه کردن کره یا روغن مایع به سوپ برای شیرخوارانی که خوب وزن نمی گیرند، توصیه می شود. در دو هفته اخر ماه نهم، اب میوه را نیز می توان شروع کرد( کیوی، توت ها، خربزه، البالو و گیلاس به علت ایجاد حساسیت درشیرخوار، تا یک سالگی توصیه نمی شود). در دو هفته اول ماه دهم می توان از خود میوه استفاده نمود( پوست و هسته جدا شده و با پشت قاشق نرم گردد) در دو هفته دوم ماه دهم، می توان از سبزی های سبز نیز در سوپ استفاده نمود(هر بار یک نوع سبزی افزوده شود) . توجه نمایید که میوه ها و سبزی ها جزء غذاهایی هستند که در اواخر سال اول توصیه می شوند( بعد از دیگر گروه های غذایی)، چرا که کالری انها نسبت به دیگر گروه های غذایی کمتر است. در دو ماه دیگر نیز با توجه به اشتهای کودک از انواع سوپ، کته و پوره می توان استفاده نمود. به خاطر داشته باشید که در این ۶ ماه دوم سال اول، تغذیه با شیرمادر به طور مکرر و برحسب تقاضا و تمایل شیرخوار در تمام شبانه روز وقبل از هر وعده غذای کمکی باید مورد توجه قرار گیرد. به طور کلی در کودکان زیر یک ساله از دادن غذاهای زیر اجتناب گردد: شیرگاو- سفیده تخم مرغ- انواع توت ها- کیوی- گیلاس- البالو- بادام زمینی- پنیر- شکلات- میگو- فلفل- ادویه- ترشی- نمک- نوشابه های رنگی گازدار- لپه و نخود- عسل- اسفناج- کلم- قهوه و چای- اجیل- سوسیس- ذرت- دانه انگور- دانه کشمش.