چگونه دیابت بارداری را کنترل کنیم؟

سوال: من سه ماهه باردارم و دچار دیابت بارداری شده ام قدم ۱۶۰ با وزن ۷۹ کیلو هستم چه غذایی مصرف کنم که در ۱ هفته دیابتم کاهش پیداکند.

پاسخ: برای کنترل دیابت بارداری اقدامات به شرح زیر توصیه می گردد:

پایش منظم سطح قند خون در طی روز (در مراحل اولیه توصیه می گردد که ۴ بار در روز قند خون را با دستگاههای اندازه گیری قند خون کنترل نمایید: قبل از صبحانه و ۲ ساعت پس از هر وعده غذایی، برخی مواقع پایش قند خون قبل از همه وعده های غذایی نیز ممکن است لازم گردد. البته بعد از طی مرحله حاد نیاز به این میزان اندازگیری نخواهد بود) در ناشتا باید زیر ۹۵ و ۲ ساعت بعد از غذا زیر ۱۲۰ باشد.
بررسی ادرار به منظور وجود کتونها (یک نوع اسید که وجود ان در ادرار نشان می دهد دیابت شما تحت کنترل نمی باشد)
نظم غذایی یکی از مهمترین موارد در کنترل قند خون در طی ساعات روز خواهد بود. بر همین اساس از باید دریافت کالری تان را در چند نوبت در طی روز توزیع کنید.
پس از کسب اجازه پزشک معالجتان، فعالیت بدنی و ورزش داشته باشید. داشتن پیاده روی به طور منظم در کنترل سطح قند خون بسیار مفید خواهد بود. برای جلوگیری از بروز عوراض در تعیین و نوع فعالیت بدنی حتما با پزشکتان مشورت نمایید.
روند افزایش وزنتان را بررسی کنید. در طی دوران بارداری میزان افزایش وزن باید بین ۷- ۱۴ کیلو باشد. در افرادی که بارداری را با چاقی و افزایش وزن اغاز می نمایند این میزان افزایش وزن بویژه در صورت ابتلا به دیابت بارداری باید حداقل باشد.
افزایش فشار خونتان را کنترل کنید.

بعضی از زنان فقط 30 گرم یا کمتر کربوهیدرات را برای صبحانه تحمل می کنند. (معادل 1 کف دست نان سنگک یا 2 عدد ساقه طلائی). استفاده از وعده های غذایی کوچک تر و بیش تر (6-4 وعده در روز) باعث می شود، قند خون بدون نیاز به انسولین تزریقی، کنترل شود.

چربی اشباع (روغن جامد و چربی حیوانی) را حذف کنید. دریافت چربی غیراشباع مثل روغن های مایع گیاهی و مغزها و ... در این رابطه اثر حفاظتی دارد.
استفاده از توصیه هاى زیر برای یک بیمار دیابتی، مى تواند بسیار مفید باشد:
- استفاده از فیبرهاى محلول زمان لازم براى جذب قند خون را افزایش داده و از افزایش ناگهانى قند خون پس از مصرف وعده غذایى جلوگیرى مى کند. پس مصرف یک عدد سیب با پوست، حبوبات و سبزى هاى سرشار از فیبر به شما در کنترل قند خون کمک بزرگى مى کند. منابع غنی از فیبر محلول عبارتند از : سیب، مرکبات مثل پرتقال، لیمو و گریپ فروت، توت فرنگی و غلات سبوس دار .
- تا جایی که ممکن است از مصرف کربوهیدرات هاى ساده ( قند، شکر، شیرینى، مربا، ارد سفید، ژله، اب نبات و...) پرهیز کنید و بیشتر کربوهیدرات های پیچیده را مصرف کنید، البته این بدان معنا نیست که هرگز قند مصرف نکنید.
- بهترین شکل مصرف نان، استفاده از نان سبوس دار ان است و بهترین گزینه ها استفاده از نان سنگک و نان جو است.
-از مصرف چربى زیاد باید پرهیز کرد، زیرا چربى زیاد سرعت سقوط بدن به طرف بیمارى دیابت را تسریع مى کند، به خصوص چربى هاى اشباع( جامد ) که بر توانایى تاثیر انسولین بر متابولیسم قند تاثیر منفى مى گذارد. بنابراین توصیه به شما این است که چربى هاى مرئى گوشت ها(چربى هایى که با چشم دیده مى شوند) و پوست مرغ را حتماً جدا کرده و مصرف سینه مرغ را به ران مرغ و سایر قسمت ها ارجحیت دهید.
-کباب کردن، بخارپز کردن و روش هاى پخت سریع را بر سرخ کردن در روغن ارجحیت بدهید.
- خوردن ماهى احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم را ۵۰ درصد کاهش می دهد. ماهى سرشار از اسیدهای چرب اُمگا- ۳ است، بنابراین مصرف ماهی به میزان حداقل دو بار در هفته و هر بار ۹۰ گرم بسیار توصیه مى شود. البته بیماران دیابتی نباید از کپسول هاى روغن ماهى جز با تجویز پزشک استفاده نمایند، زیرا تنظیم قند خون انها را مختل مى کند.
- پیاز و سیر ( در صورت عدم استفاده از اسپیرین و نداشتن مشکلات گوارشى در رابطه با مصرف سیر ) از قدیمى ترین مواد غذایى هستند که از نظر کنترل بیمارى دیابت مورد توجه بوده و تحقیقات جدید این موارد را تاکید کرده است (خام و پخته انها تفاوتى ندارد). پیاز با تاثیر بر سوخت و ساز گلوکز در کبد و یا افزایش سطح انسولین و یا بالاخره افزایش اثر کیفى انسولین براى کاهش قند خون مفید باشد .
- کلم بروکلى از سبزى هاى بسیار مفید است که منبع غنى کروم است و به تنظیم قند خون در محدوده مطلوب بسیار کمک مى کند. جو نیز از نظر کروم غنى است. از دیگر مواد غذایى حاوى کروم مى توان به مغزها ، قارچ خوراکى ، سبوس غلات، ریواس و مخمر اشاره کرد.
-لبنیات مصرفى شما باید از نوع کم چرب باشد. ماست و شیر پر چرب ، خامه ، پنیرهاى پرچرب (گودا، پیتزا و...) ، سرشیر و کره را از رژیم غذایى خود حذف کنید.
-انتى اکسیدان ها شامل ویتامین های C , E و بتاکاروتن از مواد بسیار مهم براى حفاظت از سلول هاى بتا (سلول هاى تولید کننده انسولین) هستند، بنابراین از منابع حاوى این ویتامین استفاده کنید. ویتامین C در سبزیجات و میوه های تازه و بیشتر در مرکبات( پرتقال، گریپ فروت، انواع لیمو و نارنگی )، کیوی ، انواع توت، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای، هندوانه، طالبی ، توت فرنگی، سیب زمینی و سبزیجات برگ سبز موجود است. بهترین منبع ویتامین E اجیل و روغن های گیاهی مثل : روغن جوانه گندم ، افتابگردان، بادام، گردو، فندق، ذرت و زیتون است. بتاکاروتن ( پیش ساز ویتامین A) در میوه هاى رنگى به خصوص زرد و نارنجى و سبزى هاى سبز تیره وجود دارد؛ مثل سیب زمینی شیرین، هویج، اسفناج، کدو حلوایی ، طالبی، زرد الو ، کلم بروکلی، گریپ فروت قرمز.
پس میوه ها و سبزى های خام ( اگر مشکل گوارشى ندارید ) بهتر از انواع پخته انها و انواع پخته بهتر از انواع منجمد و بخارپزى که بخار ان خارج مى شود یا اب ان دور ریخته مى شود، است.
- خوردن میوه ها با پوست باعث افزایش تدریجى قند خون مى شود. جالب است بدانید که بیشتر ویتامین ها و مواد معدنى در لایه هاى نزدیک به پوست میوه ها قرار دارند، پس میوه هایى را که مى شود با پوست خورد با پوست میل کنید و مصرف میوه هاى بسیار شیرین را ممنوع و یا بسیار کاهش دهید؛ مثل موز، انجیر، خربزه، انگور شیرین و... .
- برخى از ادویه ها فعالیت انسولین را تشدید مى کنند. تحقیقات ثابت مى کند که مصرف دارچین ، میخک ، زردچوبه (براى پیشگیرى از گرفتگى عروق و الزایمر نیز مفید است) و برگ بو، فعالیت انسولین را تا سه برابر افزایش مى دهند که در بین انها اثر دارچین از بقیه بیشتر است، طورى که پاچیدن مقدار کمى دارچین روی غذاهاى شیرین فعالیت انسولین را افزایش داده و مانع از افزایش قند خون مى شود.
- مصرف ۸ - ۷ لیوان اب در روز را به شما توصیه مى کنم.
- غذایى که اهسته تر هضم مى شود ، قند را اهسته تر وارد خون کرده و ان را خیلی افزایش نمی دهد. غذایى که به صورت قطعات بزرگتر باشد، خیلى اهسته تر از غذاهاى نرم ( پوره شده) هضم مى شوند. غذاى پخته سریع تر از غذاى خام هضم مى شود و غذایى که رطوبت داشته باشد، خیلى سریع تر از غذاى خشک ( ذرت بوداده در برابر اب پز ) هضم مى شود.
- با توجه به تاکید فراوان در مورد کاهش مصرف نمک در این بیماران ، توصیه مى شود نمکدان را سر سفره نیاورید . برچسب ماده غذایى را از نظر مقدار نمک بخوانید و براى طعم دهى به غذاها از چاشنى هاى سالم استفاده کنید. پنیرها را در اب بگذارید و مصرف مواد غذایى فراورى شده نظیر سوسیس و کالباس را بسیار محدود یا حذف کنید.
- سایر سبزی های مفید برای این بیماران شامل: مرزه، کلم ، کدو سبز، شلغم و تره است.
- مصرف میوه هایى مثل توت فرنگى ( قند ان لوولوز است و داراى مقدار زیادى اسید سیالیک است)، خرما ( البته با احتیاط )، گلابى ، گیلاس و سیب به خصوص با پوست را فراموش نکنید.
- سویا ماده غذایى مفید و موثرى است که علاوه بر قند خون، بر چربى هاى خون هم اثر شگفت انگیزى دارد . پس از مصرف ان غافل نشوید.
-سعی کنید برنامه غذایی خود را به طور منظم تنظیم کنید. به نحوی که هر روز در ساعات معینی غذا بخورید.
- روزانه بین 4 تا 5 وعده غذا بخورید. اما حجم هر وعده را کاهش دهید.
- حتما قبل از صرف غذا از سالاد بدون سس یا موادغذایی کم کالری مانند کاهو، کرفس و سوپ های ساده و کم کالری استفاده کنید.
-از مصرف اب میوه در صبح و به صورت ناشتا خودداری کرده و به جای ان در طول روز از میوه تازه استفاده کنید.
- از نوشیدنی ها و دسرهای بدون قند استفاده کنید.
-ارد گندم کامل را جانشین ارد سفید کنید.