تشخیص انواع مزاج، منظور چیست؟

پرسش: میخوام بدونم چه کسانی سرد مزاج و چه کسانی گرم مزاج هستند. اصلا منظور از مزاج چیه؟

پاسخ: برای آشنایی با مزاج خود باید توسط یک فرد آشنا به طب سنتی معاینه شده و اخذ شرح حال شوید. در مورد مباحث نظری مزاج مطالب زیر ارائه میشود.

از مجموعه اطلاعات بدست آمده در منابع مختلف طبی دیرین و منابع مذهبی و اخبار و احادیث پیرامون مزاج شناسی چنین استنباط می شود که بطور کلی دو تعریف پیرامون مزاج وجود دارد ، اول تعریف طب سنتی ؛ دوم تعریف طب اسلامی .
تعریف مزاج از دیدگاه طب سنتی
بر آیند اثر مجموعه عناصر و ارکان مادی نظام هستی در یک شی ء ، گیاه ، غذا ، حیوان و انسان را مزاج آن می نامیم .
برخی از حکماء نقش رفتارها را در پیدایش مزاج دخیل می دانند و برخی دیگر نیز نقش پندارها را تحت عنوان عوامل نفسانی(غم و شادی که موجب بروز سودا و صفرا) در بروز مزاج مطرح می سازند - اما بطور مشخص یک عنوان بر جسته برای عوامل و عناصر معنوی(غذای حرام و حلال و یا نیت پلید و خیر در بروز مزاج) در شکل گیری مزاج قرار نداده اند .

تعریف مزاج از دیدگاه طب اسلامی
از دیدگاه طب اسلامی بر آیند اثر مجموعه عناصر و ارکان مادی و معنوی تبلور یافته در یک شی ء گیاه ، غذا ، حیوان ، انسان و رفتار و پندار را مزاج آن می نامیم .
در این تعریف عناصر معنوی(مثبت ومنفی) شامل :
۱- نیت خالص
2- دعا
۳- حلیت
4- نام و یاد خدا
۵- روح تعاون
6- احساس مهربانی
۷- عطوفت و بخشش
8- نیت ریا کارانه و خودنمایی
۹- رفتار بدون یاد خدا
10- حرام بودن فعل و یا شی ء
۱۱- روح خصومت
12- احساس کینه ورزی
۱۳- خشونت
14- حرص و آز
در چگونگی تکوین مزاج یک شی ء ، گیاه ، غذا ، حیوان و انسان اثر می گذارد و کارآیی آن عنصر را دگرگون می سازد و از آن عنصری پایا ، ماندگار، حق گرا ، خیر آمیز و یا عنصری فاسد شدنی ، تباه ، باطل گرا و شر خیز پدیدی می آورد .
مزاج شناسی علمی است که بر اسا س آن این علم هم جامعه شناسی می تواند سامان گیرد و هم مدیریت هم گزینش نیروها سامان می گیرد.(کاندیدای ریاست جمهوری کدامشان شایستگی مزاجی رئیس جمهور برتر را دارد یا برای انتخاب قاضی , برای انتخاب پزشک یا برای انتخاب پرستار چه کسانی مناسبتر هستند . د رهمه این موارد مزاج شناسی بسیار کمک می کند)
علم مزاج شناسی در تمامی نظام اجتماعی به ما کمک می کند و در داخل خانواده , تغذیه اجتماعی و خانوادگی به ما کمک می کند و در درمان هم از یک درمان ساده آکنه تا درمان سرطان مزاج شناسی نقش دارد
زخم , کهیر , آلرژی و ... چه مزاجی دارد .
مزاج رفتارهای جنسی چگونه است ؟ مزاج نطفه چگونه است ؟ مزاج سرطان چیست ؟
پس حوزه کار مزاج شناسی وسیع است .اگر طبیب مزاج شناسی بهتری بداند طبیب بهتری است.اگر مزاج ندانیم کاربرد گیاهان را هم نمی دانیم مزاج شناسی فیزیوپاتولوژی بیماریها است . البته مزاجی که حکما گفته اند بسیار خلاصه است .چون احتمالاً آن قدر همه جا راجع به آن اطلاعات داشته اند که بسط دادن آن نیازی نبوده است .

بعضی از و یژگیهای چهار مزاج اصلی در زیر ارائه میشود.

1- آدمهای با مزاج (طبع) سرد و تر (بلغمی مزاج)
الف - تیپ و ظاهر :
سفیدی پوست ونرمی آن ، سفیدی و بی فروغی رنگ چشم، سفیدی زودرس موها ، بی مو ، رقیق وفراوان ، چاقی ودرشتی بدن

ب - از نظر بازتابهای روانی ورفتاری : گرایش به علوم عقلی وریاضیات، حسابگر ومحتاط، بدبهاروبدزمستان، منطقی وعاقل، میانه رو-محتاط وگاهی ترسو، تجارت پیشه، بدون استعدادریسک، آرام-منزوی ودارای حرکات کند،منظم ودقیق، گذشته نگر، ظریف وریزبین-حساس، کینه توز، دارای استعدادافسردگی، بی علاقه به یادگیری، نیازمند محبت، اهل سازش -متاثرازدیگران- بی اراده، درون گرا-خودخور- منفی باف، فراموش کار-کندذهن، میل جنسی کم وتوان جنسی کم، راحت وبی قید به اکثر مسائل

پ-از نظرسازگاری باغذاها :
سازگاربا غذا های گرم و لطیف چون نخودآب، آبگوشت، گوشت مرغ وکبوتر، پنیر، گردو، نارگیل،شنبلیله، سیر، دارچین، آویشن، رازیانج، مقل و بالنگو

ج - علایم بیماری دراثر غلبه بلغم:
سپیدی،نرمی وسستی پوست،سنگینی حواس، ریزش لعاب دهان وآب بینی رقیق غیرسوزان، آروغ ترش و ضعف معده(با خوردن ترشیجات)، ضعف جسم ومفاصل، بی میلی به غذای صبح، سکته، برص، سفیدی ادرار، دردعقب سر، خواب زیاد(سطحی) خواب دیدن آب باران وبرف وادویه،

د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :
نخوردن غذاهای سرد وتر درفصول سردسال مانند (ماست، خیار، هندوانه، کاهو، آلو، اسفناج، نارنج، پرتقال، برنج وگوشت گاو وگوساله وبز و ماهی ، مرغ وتخم مرغ شهری) خوردن دم کرده استوخدوس یا چای زنجبیلی.


2-آدمهای با مزاج (طبع) سرد و خشک (سوداوی مزاج)
الف - تیپ و ظاهر :
سیاهی پراکنده وغالب پوست ، کدربودن سفیدی چشم ، پرمویی ، لاغری و باریکی وخشکی اندامها

ب - از نظر بازتابهای روانی و رفتاری : علاقمندبه حسابگری ومسائل فنی، همه سونگر-تیزهوش، بهاروتابستان رادوست دارند، کم احساس ومنطقی، میانه رو ومحتاط، کم انرژی ومداومت درانجام کار، تمایل کم به معنویت، ناآرام وهمیشه درفکر، دارای وسواس ونگرانی و دو دلی، بدون توان ریسک، اننتقامجو، منظم، مجذوب نمی شود، خود خور (درون گرا)، فکر و خیال فراوان، بدبین-حساس-نگران، اهل جنجال وجدال، تیزبین وبا دقت همه جانبه ، میل جنسی فراوان-توان جنسی کم، لجباز ویک دنده و پافشاری درانجام کارها

پ-از نظرسازگاری باغذاها :
سازگاربا غذا های تر و اندکی گرمی چون نخودآب، گوشت بره، گوشت مرغ وتخم مرغ اهلی، گندم، لوبیا، بادام شیرین، کشمش، انجیر، خربزه، کنگر، آلوشیرین، چغندر، شیر گوسفند، فندق، شلغم، ترب، آب نارگیل

ج - علایم بیماری دراثر غلبه سودا:
لاغری وتیرگی رنگ وتمایل آن به سیاهی، غلظت خون،سبکی سر، سوزش معده، اشتهای کاذب، ریزش مو، سرفه خشک، جذام، آبریزش، تکرر وسوزش ادراروتیرگی آن، فلج، خواب کم، وسواس، فزونی فکروخیال وبدبینی، سرطان، سکته خواب ورؤیاها توام با وحشت وتاریکی

د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :
پیشگیری از بروز پیش آمدهای نامناسب که تحریک وهیجان رابدنبال دارد، خوردن انجیر وکشمش و دم کرده سنبل طیب+ گل گاوزبان + لیموعمانی


3-آدمهای با مزاج (طبع) گرم و خشک (صفراوی مزاج)
الف - تیپ و ظاهر :
زردی چهره وچشم/زردی اسکلرا/کم مو /لاغری وباریکی اندام وخشکی اندامها، اندام متوسط

ب - از نظر بازتابهای روانی و رفتاری : گاهی علاقمندبه ادبیات گاهی علاقمندبه ریاضی، دارای استعدادخشونت وبدخلقی، پائیزوزمستان رادوست دارند، گاهی عاشق وگاهی فارغ، گاهی بااراده وگاهی سست، گاهی پرانرژی وگاهی کم انرژی، دارای استعدادمعنوی(مقطعی)، تندوتیزو بی قرار، گاهی پر جرات وگاهی آرام، پرخاشگر، ناآرام و دو دل،گاهی باعث رنجش دیگران میشود، تیزبین ودقیق دربرخی ابعاد، مقید به اصول-منظم-حساس، آیندنگروگاهی خیالباف ودقیق درتصمیم گیری، حاضرجواب وباهوش، گاهی سخاوتمند، پرحرف، میل بالای جنسی وتوان جنسی متغیر، سریع وچالاک-پرانرژی

پ-از نظرسازگاری باغذاها :
سازگاربا غذا های سرد و تر چون آلو، زردآلو، هندوانه، اسفناج، کدو، خیار، انار، شفتالو، کاهو، دوغ و ماست

ج - علایم بیماری دراثر غلبه صفرا:
یرقان، زردی دندان،تب،ریختن مو،کورک درسر، دردگوش وشقیقه،درد دهان، خشکی دهان وبینی تشنگی وسوزش معده ،صدای گوش ،خشکی مفاصل، سیاتالژی، بثورات، حصبه ونوبه، ، لذت ازنسیم سرد، عدم اعتدال، بیقراری، استفراغ صفراوی، بی میلی به خوراک، خواب دیدن گرما، آتش وخورشید

د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :
نخوردن غذاهای باطبع گرم وخشک مخصوصا درفصول گرم، قرار نگرفتن درمعرض تابش خورشید ویادر نقاط گرم مانند حمام گرم ، پیشگیری ازوقوع ناملایمات وپیش آمدهای نامناسب مانندترس واضطراب
خوردن دم کرده گل بنفشه + لیمو عمانی


۴-آدمهای با مزاج (طبع) گرم و تر (دموی مزاج)
الف - تیپ و ظاهر :
سرخی وبرافروختگی/قرمزی اسکلرا/تعریق فراوان(عرق گرم)/تنومند، چاقی ودرشتی بدن

ب - از نظر بازتابهای روانی و رفتاری : علاقه به ادبیات وموسیقی، استعدادشاعری، علاقه به طبیعت، اهل عشق ومحبت، بلندپرواز، دوراندیش، اهل خیر ومعنویت، شجاع و جسور،
خوش اخلاق و خوش رو، دارای توان ریسک، اعتماد به نفس بالا،دارای استعدادشقاوت (آنی)
سخاوتمند،تنوع طلب وبی علاقه بکارتکراری،بی نظم،
بدحال درتابستان، دارای هوش وحافظه برتر، نوع دوست، میل وتوان جنسی زیاد، سریع وچالاک- پرانرژی

پ-از نظرسازگاری باغذاها :
سازگاربا غذا های سرد و اندکی مایل به خشکی چون غوره، شاه توت، سنجد، تمر، گشنیز، نارنج، لیمو، پرتقال، نارنگی، گلابی، برنج

ج - علایم بیماری دراثر غلبه دم:
سرخی رنگ بدن وزبان، قرمزی چشم ، سنگینی سر، خالی شدن زیرپا، سستی وکاهلی اعضا، گرگرفتگی، حواس پرتی، خمیازه، دهان دره، بروز برخی جوشهادربدن، وگاهی خونریزی لثه ها وبینی کندی ذهن، دردگلووپیشانی، آبریزش، ذاتالجنب، درداستخوان، گزگزپوست، امتلا، هپاتیت، سردرد جلوی پیشانی، ورم طحال ودستگاه تناسلی، خواب رؤیا های سرخ وخونین

د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :
امساک درخوردن غذای طبع گرم وپیشگیری از بروز یبوست باخوردن سبزیجات تازه، وخوردن غذا های سازگار باطبع فرد