چگونه کودک خود را خوب تربیت کنیم؟

اگر انتظارات والدین از کودکان منطقی باشد و وظایف ساده و آسانی برای آنها تعیین کنند، آنان نیز همکاری می کنند و رفتاری مطلوب نشان می دهند. کودکان برای کنار آمدن با دیگران به قوانین ساده و روشن نیازمند هستند. نباید از کودکان بخواهیم که هر آن چه ما می گوئیم انجام دهند. کودکان در سنین پیش دبستانی دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند، انتخاب کنند و در کارهای مربوط به خود مستقل باشند. بنابر این تنها در مواردی کودک لجباز به شمار می آید که بیش از نیمی از دستورات را اطاعت نکند.

چرا کودکان لجباز می شوند؟
وقتی کودکان درخواستی دارند و یا والدین آن ها را مجبور به انجام عملی برخلاف میلشان می کنند لجباز می شوند.گاهی توجه زیاد والدین به رفتارهای نامناسب کودکان سبب می شود که رفتارهای نادرست آنان تقویت شود،به طوری که کودکان به: دلیل آوردن، جر و بحث کردن، نق زدن، مجادله کردن و درخواست های مکرر متوسل می شوند. گاهی نیز علت لجبازی کودکان آن است که والدین در برابر لجبازی های آنان رفتار ثابتی ندارند مثلاً یک روز هیچ عکس العملی در برابر لجبازی نشان نمی دهند و روز دیگر از آنان می خواهند مطابق با خواسته والدینشان رفتار کنند. اگر همیشه با کودکان رفتار ثابتی داشته باشیم کمتر لجبازی می کنند. نحوه دستور دادن والدین نیز بسیار مؤثر است. اگر والدین زیاد دستور بدهند کودکان زیاد دستور می دهند و از انجام دستورات خودداری می کنند. گاه، کودکان دستور را اجرا نمی کنند چون کسی به آنان یاد نداده است چگونه آن کار را انجام دهند مثلاً کودک طرز استفاده از قاشق و چنگال را نیاموخته است اما والدین توقع دارند آداب صحیح غذا خوردن را رعایت کند.

در مورد دستوراتی که به کودک می دهید فکر کنید
قوانین را مستقیم و واضح بیان کنید و به آنان در زمینه رعایت این قوانین کمک کنید. با کودک صمیمی شوید و به او توجه کنید، در کنارش بنشینید، به چشمهایش نگاه کنید، نامش را به زبان آورید و به انجام کار تشویقش کنید.

کارهائی را که از کودک انتظار دارید به او بگوئید
درخواست های خود را به طور واضح و روشن بیان کنید، مثلاً "لیلا موقع خواب است، برو لباس خوابت را بپوش". اگر می خواهید کودکتان از انجام کار خاصی خودداری نکند باید قبلاً یک بار مسئله را به او گفته باشید مثلاً "علی روی مبل نپر روی صندلی بنشین و تلویزیون نگاه کن".

به کودک خود برای همکاری فرصت کافی بدهید
در صورت انجام دستور از او تشکر کنید. اگر می خواهید کار جدیدی مثل آماده شدن برای خواب را به کودکتان یاد دهید، یک بار توضیح دهید، پنج دقیقه صبر کنید سپس خواسته خود را یک بار دیگر تکرار کنید اگر می خواهید کودک از انجام کار خاصی خودداری کند باید از تکرار مرتب آن اجتناب کنید.

دلایل منطقی بیاورید
اگر کودک ظرف پنج دقیقه کار مورد نظر را انجام نداد از دلایل متناسب با موقعیت استفاده کنید. درصورتی که کودک باز هم دستور شما را انجام نداد و در همان موقع مشغول فعالیت خاصی مانند تماشای تلویزیون و یا بازی بود فعالیت او را قطع کنید (تلویزیون را خاموش کنید و یا اسباب بازی را بردارید) و به کودک در مورد دلیل انجام این کار توضیح دهید. برای مثال کاری را که از تو خواستم انجام ندادی به همین دلیل تلویزیون تا ده دقیقه خاموش خواهد بود. برای حذف یک فعالیت (ندیدن تلویزیون) پنج تا ده دقیقه کافی است. از شکایت و اعتراض و بحث با کودک خودداری کنید.

کودک را به فعالیت قبلی باز گردانید
در صورتی که زمان مورد نظر برای اصلاح رفتار کودک به اتمام رسید اجازه فعالیت دوباره را داده و یا اسباب بازی را به کودک بدهید. اگر بعد از شروع دوباره فعالیت یا برگرداندن اسباب بازی، لجبازی ادامه داشت دلایل منطقی خود را تکرار کنید و به او فرصت طولانی تری بدهید، مثلاً بقیه روز را و یا در صورت لزوم از روش ساکت کردن و یا محروم کردن استفاده کنید.

گاهی اوقات می خواهید کودک کار جدیدی را شروع کند درحالی که او به راحتی آن را نمی پذیرد مثلاً می خواهید کودک در ساعت معینی بخوابد در حالی که دیگر افراد خانواده بیدار هستند. در صورت ادامه مشکل رفتاری کودک به او توجه نکنید. او را روی صندلی دور از دیگر افراد خانواده بنشانید و به او بگوئید برای دو دقیقه باید ساکت بیشینی و دیگر به او توجه نکنید. اگر کودک ساکت ننشست از محروم کردن استفاده کنید و به او بگوئید چون دو دقیقه ساکت ننشستی به همین دلیل تو را از… محروم می کنم. محروم کردن یعنی حذف کردن فعالیت خاصی که در آن زمان کودک انجام می دهد مثلاً بازی کردن با اسباب بازی و یا تماشای تلویزیون. او را به اتاق دیگر (غیر از اتاق خودش) بفرستید و با در نظر گرفتن سن کودک بین سه الی هشت دقیقه اجازه ندهید از اتاق خارج شود. اگر در این مدت کودک ناراحت یا عصبانی شد به او توجهی نکنید و در صورتی که از اتاق خارج شد او را به جای قبلی برگردانید. در صورتی که بعد از اتمام زمان مورد نظر، کودک دستورات شما را انجام داد او را تشویق کنید و در صورت سرپیچی از "روش ساکت کردن و یا محروم کردن" استفاده نمائید و تا زمانی که کودک به رفتار جدید عمل نکرده است روش های قبلی را مرتباً تکرار کنید.

برای آن که کودک مستقل شود به او حق انتخاب دهید
لازم نیست تمام قوانین و دستورات را برای کودک توضیح دهید زیرا منجربه بحث کردن کودک با شما می شود.
با کودک صمیمی باشید، به او توجه کنید و به طور مستقیم و آشکار از او درخواست کنید.
کودک را به دلیل رفتار خوب تشویق کنید.
زمانی که کودک لجبازی می کند سریع عکس العمل نشان دهید.
از راهکارهای مختلف مانند ارائه دلایل منطقی و روش "ساکت کردن و محروم کردن استفاده کنید".