چگونه لجبازی کودکان را کنترل کنیم؟
کودک ۲ساله تان می خواهد با جیغ زدنش به شما حالی کند که می خواهد خودش شیر را توی لیوانش بریزد؟
کودک ۲ساله تان می خواهد با جیغ زدنش به شما حالی کند که می خواهد خودش شیر را توی لیوانش بریزد؟ یا اینکه شما می خواهید به خانه برگردید اما او با گریه و زاری و پا کوبیدن می خواهد در پارک بماند؟ شما عجله دارید برای مهمانی به خرید بروید اما فرزندتان دلش می خواهد پله های فروشگاه را بالا و پایین برود و بازی کند. احتمالاً شما هم چنین تجربه ای داشته اید که کودک تان می خواهد خواسته اش ر ا به کرسی بنشاند و در این راه از هیچ سرو صداو قشقرقی کوتاهی نمی کند. اما شما نمی دانید با او چه بکنید؟ در این مقاله می خواهیم راجع به علل لجبازی کودکان و راههای برخورد با کودکان لجباز حرف بزنیم.
اگر شما هم به رفتار فرزندتان دقیق شوید متوجه می شوید که خیلی اوقات کودک هیچ قصد و منظوری از حرکات و رفتارش ندارد و این ما هستیم که رفتار او را لجبازی با خودمان می پنداریم. این اتفاق معمولاً وقتی که کودک شما کم سن و سال تر است می افتد. مثلاً کودک ۲ ساله شما دوست دارد تجربه های تازه ای داشته باشد. او کنجکاو است و دلش می خواهد بداند که چطور شیر در لیوان جا می گیرد و به شکل لیوان درمی آید. به همین علت وقتی شما می خواهید برای صبحانه اش شیر آماده کنید، او سعی می کند ظرف را از شما بگیرد و خودش شیر را در لیوان بریزد. او می گوید: خودم بریزم! و البته اگر شما اجازه این کار را به او بدهید هیچ مشکلی پیش نمی آید و فقط ممکن است مقداری از شیر روی میز بریزد. در عوض او تجربه تازه ای داشته که بسیار ارزشمند است. اما اگر شما از ترس ریختن شیر و کثیف شدن میز اجازه این کار را به او ندهید، آن وقت است که مشکل لج و لجبازی پیش می آید و او سعی می کند با جیغ و داد و حتی قشقرق به پا کردن به خواسته اش برسد. پس نکته اول این است که با خواسته های طبیعی کودکتان کنار بیایید و سعی کنید امکان تجربیات تازه را برایش فراهم بیاورید. مگر زمانی که خطر داشته باشد که در این صورت لازم است سخت و محکم باشید و اجازه ندهید لجبازی او شما را وادار به تسلیم کند.
کودک شما کم کم از سن ۲ سالگی می خواهد استقلال را تجربه کند. در این سن طبیعی است که کودک گاهی خرابکاری هم بکند اما شما نباید بخاطر این خرابکاری ها مانع او شوید و جوانه استقلال او را پژمرده کنید. برای کودکی در این سن و سال طبیعی است که همیشه رفتار مناسبی نداشته باشد اما شما این را به حساب لجبازی نگذارید. سعی کنید او را درک کنید و تا جایی که ممکن است به او استقلال بدهید و بگذارید تجربیات تازه ای برای خود فراهم کند. آن وقت خواهید دید که چگونه پیشرفت می کند و کارهای بزرگترها را بدون اشتباه انجام می دهد.
چه باید کرد؟
1. او را درک کنید
وقتی کودک شما جیغ می زند و گریه می کند و نمی خواهد از زمین بازی بیرون بیاید. به جای اینکه او را دعوا کنید و سرش داد بزنید. بهتر است او را بغل کنید و به او به آرامی و با لحنی دوستانه بگویید که می دانید رها کردن بازی، وقتی این همه به او خوش می گذرد کار سختی است. به او نشان دهید که شما هم طرف او هستید و دلتان می خواهد بمانید اما مجبورید برگردید. یادتان باشد که در این زمانها اصلاً عصبانی نشوید و جلوی دیگران و کسانی که در خیابان رفتار کودک شما را می بینند خجالت نکشید. مهربان اما محکم باشید و به او بگویید که با این که دلتان نمی خواهد، باید با هم از پارک بروید. اگر دست و پایتان را گم کنید احتمال اینکه دفعات بعدی باز هم کودک همین قشقرقها را به پا کند بیشتر می شود. اما اگر قاطع باشید و آرام، کودک هم می فهمد که باید تسلیم شود و برگردد.
۲. محدودیت هارا معلوم کنید
کودکان نیاز به محدودیت دارند. یعنی باید برای آنها حدو حدودشان را توضیح دهید و به آنها بفهمانید که اگر از این محدوده خارج شوند، تنبیه متناسب با رفتارشان را در پی خواهد داشت. کودکان کم سن و سال چون هنوز خوب نمی توانند با کلام خواسته خود را بیان کنند احتمال رفتارهای نامناسب مانند جیغ و داد و کتک زدن دیگران در آنها کم نیست. اما یادتان باشد شما هستید که باید به آنها یاد بدهید برای رسیدن به خواسته شان از گفت وگو کمک بگیرند و نه از جیغ و داد و کتک زدن! مثلاً به کودک بگویید که حق زدن دیگران را ندارد. «ما کسی را نمی زنیم، اگر عصبانی هستی به دوستت بگو که اسباب بازیت را می خواهی و او باید آن را به تو پس بدهد.» یا مثلاً قوانین حرکت در خیابان این است که دست مرا هنگام رد شدن از خیابان بگیری ممکن است در ابتدا کودک این قوانین و محدودیتها را فراموش کند اما اگر شما قاطع باشید و قوانین ثابت را به او گوشزد کنید، طولی نمی کشد که یاد می گیرد از آن ها استفاده کند.
گاهی کودک به عللی از قوانین سر باز می زند که ما به آن علل توجهی نمی کنیم و فقط سعی می کنیم با تنبیه او را قانون مدار کنیم. مثلاً کودکی که از تاریکی می ترسد طبیعی است که نمی رود به تنهایی در اتاق خود در ساعت مشخصی بخوابد. حالا هر چقدر هم که شما از بازی و تلویزیون محرومش کنید باز او از تاریکی می ترسد و به جای تنبیه شما باید به دنبال راهی باشید که ترس او را کم کنید. مثلاً برایش یک چراغ خواب تهیه کنید و یا طنابی که بتواند در دست بگیرد و سر دیگرش را به شما بدهد تا احساس کند که شما نزدیک و مراقب او هستید.
3. رفتار خوب را تقویت کنید
اغلب ما والدین تنها وقتی با کودکانمان حرف می زنیم که می خواهیم دعوایشان کنیم. بیشترین کلامی که از زبان ما می شنوند: نکن است. او هم یاد می گیرد که با بد رفتاری توجه والدینش را جلب کند حتی اگر این توجه داد و دعوا و کتک زدن باشد. بنابر این سعی کنید با کودکتان غیر از امرونهی گفتگوهای شیرین داشته باشید و با او بازی کنید و هنگام رفتار خوبش او را تشویق کنید. آن وقت کودک هم یاد می گیرد که می تواند با رفتار خوبش توجه شما را بیشتر از قبل جلب کند. یادتان باشد اغلب کودکان وقتی کار بدی می کنند خودشان هم احساس بدی دارند و بهتر است ما والدین زبان خود را نگه داریم و با کلاممان به آنها شلاق نزنیم. متخصصان معتقدند برای اینکه رفتار کودک از بد به خوب تغییر کند، ابتدا باید کاری کنیم که احساس خوب در او ایجاد شود و به سمت خوب بودن تشویق شود. چون این احساس بد اگر با برخورد ما بدتر شود نتیجه ای جز بدتر شدن رفتار کودک نخواهد داشت.
نکته دیگر این است که به یاد داشته باشید انضباط دادن به کودک به معنی کنترل کردن او نیست. بلکه به این معنی است که به او یاد بدهید تا خودش بتواند رفتارش را کنترل کند. برای خوب رفتار کردن حتی یک کودک ۲ ساله هم باید انگیزه داشته باشد، اگر او بداند که با رفتار خوبش می تواند روزی خوش را در کنار شما بگذراند، همین انگیزه برای رفتار خوبش کافی خواهد بود.
۴. از پیشگیری مثبت استفاده کنید
روانشناسان معتقدند زمان خلوت برای کودکان ۲ تا ۱۰ ساله می تواند تنبیهی مناسب باشد و آنها را از تب و تاب قشقرقی که به پا کرده اند بیندازد. این زمان معمولاً بر اساس سن کودک از ۲ تا ۱۰ دقیقه متغیر است. در این زمان کودک نباید حرف بزند، بازی کند و یا چیزی بخورد. بهتر است کودک در روی یک صندلی و یا گوشه اتاق بنشیند و در این مدت نباید با کسی حرف بزند و گرنه زمان تنبیه او بیشتر می شود. اما گاهی لازم است به شکلی مثبت از چنین زمانی برای آرام کردن کودکتان کمک بگیرید. مثلاً وقتی احساس می کنید که کودکتان جوش آورده و الان است که یک خرابکاری بزرگ به بار بیاورد و یا بخاطر هیچ و پوچ قشقرق به پا کند، برای پیشگیری از انفجار او را به زمانی خلوت تشویق کنید. در چنین خلوتی او حتی می تواند با خودش کتاب و پتو و… هم ببرد. اما اگر از این کار امتناع کرد، آرامش خودتان را حفظ کنید. بالاخره شما باید الگوی او باشید و شاید بد نباشد شما هم برای تخلیه عصبانیتتان به یک اتاق خلوت بروید تا دیگر رفتار آزار دهنده فرزندتان جلوی چشمتان نباشد. بعد از اینکه شما و فرزندتان آرامش لازم را به دست آوردید آنوقت می توانید راجع به رفتار مناسب با همدیگر گفت وگو کنید.
5. به کودک قدرت و اختیار بدهید
اگر شما هم تنها مجبور باشید حرف رئیستان را گوش بدهید و هیچ اختیاری از خود نداشته باشید بالاخره خسته می شوید و طغیان می کنید. اگر شما به کودک حق انتخاب دهید، او خواهد توانست در حیطه یک محیط کنترل شده به استقلال مورد نطرش دست پیدا کند و این کار به او آرامش خواهد داد. به جای اینکه کودکتان را مجبور کنید لباسی که شما برایش انتخاب کرده اید بپوشد می توانید ۲ دست لباس را جلوی او بگذارید و از او بخواهید که از بین آنها یکی را انتخاب کند. برای خوردن و حتی قصه شب هنگامش هم می توانید انتخاب را به او واگذار کنید. آن وقت خواهید دید که خیلی از لجبازی های کودک پایان می گیرد.
ممکن است بگویید او معمولاً گزینه نادرستی را انتخاب می کند. اما بهتر است به این شکل به قضیه نگاه نکنید. فکر کنید کدام بهتر است؟ این که شما به او اجازه بدهید صبحانه ژله بخورد بهتر است یا اینکه یواشکی زیر تختش دور از چشم شما ژله بخورد؟… بنابر این خیلی سخت گیر نباشید و بگذارید تا جایی که خطر و ضرر ندارد، اختیار داشته و از آن لذت ببرد.
۶. به سن و شرایط کودکتان احترام بگذارید
کودکان در هر سن و سالی خصوصیاتی دارند که اگر با توجه به آن برنامه های روزانه تان را تنطیم کنید کمتر به مشکل بر می خورید. مثلاً یک کودک ۲ ساله بیشتر دوست دارد در پارک غذا بخورد تا در یک رستوران شیک و آرام که اغلب زوجهای جوان در آن نشسته اند. بنابر این اگر می خواهید با فرزندتان بیرون غذا بخورید یا با کسی قرار بگذارید، به سن و سال فرزندتان توجه کنید و شرایطی را انتخاب کنید که او راحت تر باشد.
شما هم ممکن است در شرایطی باشید که تحمل نق زدنهای فرزندتان را نداشته باشید. بالاخره والدین هم ممکن است در لحظاتی از عمرشان دچار مشکلاتی شوند که نتوانند از پس آن بر بیایند و برای حل آن نیاز به آرامش دارند. در این شرایط اگر فرزندتان کم سن و سال است و نمی تواند شرایط شما را درک کند بهتر است از چیزهایی که مورد علاقه فرزندتان است برای پرت کردن حواس او استفاده کنید. بازی های مورد علاقه و یا کارتون گزینه های خوبی در این شرایط هستند که همیشه لازم است چندتایی را برای روز مبادا کنار گذاشته باشید. یادتان باشد از یک کودک ۲ ساله نمی توان توقع داشت که درک درستی از زمان و شرایط داشته باشد. بنابراین شما که موهایتان را در این دنیا سپید کرده اید، به او هم فرصت بدهید که زندگی شیرینی را در کنار شما تجربه کند.
اگر شما هم به رفتار فرزندتان دقیق شوید متوجه می شوید که خیلی اوقات کودک هیچ قصد و منظوری از حرکات و رفتارش ندارد و این ما هستیم که رفتار او را لجبازی با خودمان می پنداریم. این اتفاق معمولاً وقتی که کودک شما کم سن و سال تر است می افتد. مثلاً کودک ۲ ساله شما دوست دارد تجربه های تازه ای داشته باشد. او کنجکاو است و دلش می خواهد بداند که چطور شیر در لیوان جا می گیرد و به شکل لیوان درمی آید. به همین علت وقتی شما می خواهید برای صبحانه اش شیر آماده کنید، او سعی می کند ظرف را از شما بگیرد و خودش شیر را در لیوان بریزد. او می گوید: خودم بریزم! و البته اگر شما اجازه این کار را به او بدهید هیچ مشکلی پیش نمی آید و فقط ممکن است مقداری از شیر روی میز بریزد. در عوض او تجربه تازه ای داشته که بسیار ارزشمند است. اما اگر شما از ترس ریختن شیر و کثیف شدن میز اجازه این کار را به او ندهید، آن وقت است که مشکل لج و لجبازی پیش می آید و او سعی می کند با جیغ و داد و حتی قشقرق به پا کردن به خواسته اش برسد. پس نکته اول این است که با خواسته های طبیعی کودکتان کنار بیایید و سعی کنید امکان تجربیات تازه را برایش فراهم بیاورید. مگر زمانی که خطر داشته باشد که در این صورت لازم است سخت و محکم باشید و اجازه ندهید لجبازی او شما را وادار به تسلیم کند.
کودک شما کم کم از سن ۲ سالگی می خواهد استقلال را تجربه کند. در این سن طبیعی است که کودک گاهی خرابکاری هم بکند اما شما نباید بخاطر این خرابکاری ها مانع او شوید و جوانه استقلال او را پژمرده کنید. برای کودکی در این سن و سال طبیعی است که همیشه رفتار مناسبی نداشته باشد اما شما این را به حساب لجبازی نگذارید. سعی کنید او را درک کنید و تا جایی که ممکن است به او استقلال بدهید و بگذارید تجربیات تازه ای برای خود فراهم کند. آن وقت خواهید دید که چگونه پیشرفت می کند و کارهای بزرگترها را بدون اشتباه انجام می دهد.
چه باید کرد؟
1. او را درک کنید
وقتی کودک شما جیغ می زند و گریه می کند و نمی خواهد از زمین بازی بیرون بیاید. به جای اینکه او را دعوا کنید و سرش داد بزنید. بهتر است او را بغل کنید و به او به آرامی و با لحنی دوستانه بگویید که می دانید رها کردن بازی، وقتی این همه به او خوش می گذرد کار سختی است. به او نشان دهید که شما هم طرف او هستید و دلتان می خواهد بمانید اما مجبورید برگردید. یادتان باشد که در این زمانها اصلاً عصبانی نشوید و جلوی دیگران و کسانی که در خیابان رفتار کودک شما را می بینند خجالت نکشید. مهربان اما محکم باشید و به او بگویید که با این که دلتان نمی خواهد، باید با هم از پارک بروید. اگر دست و پایتان را گم کنید احتمال اینکه دفعات بعدی باز هم کودک همین قشقرقها را به پا کند بیشتر می شود. اما اگر قاطع باشید و آرام، کودک هم می فهمد که باید تسلیم شود و برگردد.
۲. محدودیت هارا معلوم کنید
کودکان نیاز به محدودیت دارند. یعنی باید برای آنها حدو حدودشان را توضیح دهید و به آنها بفهمانید که اگر از این محدوده خارج شوند، تنبیه متناسب با رفتارشان را در پی خواهد داشت. کودکان کم سن و سال چون هنوز خوب نمی توانند با کلام خواسته خود را بیان کنند احتمال رفتارهای نامناسب مانند جیغ و داد و کتک زدن دیگران در آنها کم نیست. اما یادتان باشد شما هستید که باید به آنها یاد بدهید برای رسیدن به خواسته شان از گفت وگو کمک بگیرند و نه از جیغ و داد و کتک زدن! مثلاً به کودک بگویید که حق زدن دیگران را ندارد. «ما کسی را نمی زنیم، اگر عصبانی هستی به دوستت بگو که اسباب بازیت را می خواهی و او باید آن را به تو پس بدهد.» یا مثلاً قوانین حرکت در خیابان این است که دست مرا هنگام رد شدن از خیابان بگیری ممکن است در ابتدا کودک این قوانین و محدودیتها را فراموش کند اما اگر شما قاطع باشید و قوانین ثابت را به او گوشزد کنید، طولی نمی کشد که یاد می گیرد از آن ها استفاده کند.
گاهی کودک به عللی از قوانین سر باز می زند که ما به آن علل توجهی نمی کنیم و فقط سعی می کنیم با تنبیه او را قانون مدار کنیم. مثلاً کودکی که از تاریکی می ترسد طبیعی است که نمی رود به تنهایی در اتاق خود در ساعت مشخصی بخوابد. حالا هر چقدر هم که شما از بازی و تلویزیون محرومش کنید باز او از تاریکی می ترسد و به جای تنبیه شما باید به دنبال راهی باشید که ترس او را کم کنید. مثلاً برایش یک چراغ خواب تهیه کنید و یا طنابی که بتواند در دست بگیرد و سر دیگرش را به شما بدهد تا احساس کند که شما نزدیک و مراقب او هستید.
3. رفتار خوب را تقویت کنید
اغلب ما والدین تنها وقتی با کودکانمان حرف می زنیم که می خواهیم دعوایشان کنیم. بیشترین کلامی که از زبان ما می شنوند: نکن است. او هم یاد می گیرد که با بد رفتاری توجه والدینش را جلب کند حتی اگر این توجه داد و دعوا و کتک زدن باشد. بنابر این سعی کنید با کودکتان غیر از امرونهی گفتگوهای شیرین داشته باشید و با او بازی کنید و هنگام رفتار خوبش او را تشویق کنید. آن وقت کودک هم یاد می گیرد که می تواند با رفتار خوبش توجه شما را بیشتر از قبل جلب کند. یادتان باشد اغلب کودکان وقتی کار بدی می کنند خودشان هم احساس بدی دارند و بهتر است ما والدین زبان خود را نگه داریم و با کلاممان به آنها شلاق نزنیم. متخصصان معتقدند برای اینکه رفتار کودک از بد به خوب تغییر کند، ابتدا باید کاری کنیم که احساس خوب در او ایجاد شود و به سمت خوب بودن تشویق شود. چون این احساس بد اگر با برخورد ما بدتر شود نتیجه ای جز بدتر شدن رفتار کودک نخواهد داشت.
نکته دیگر این است که به یاد داشته باشید انضباط دادن به کودک به معنی کنترل کردن او نیست. بلکه به این معنی است که به او یاد بدهید تا خودش بتواند رفتارش را کنترل کند. برای خوب رفتار کردن حتی یک کودک ۲ ساله هم باید انگیزه داشته باشد، اگر او بداند که با رفتار خوبش می تواند روزی خوش را در کنار شما بگذراند، همین انگیزه برای رفتار خوبش کافی خواهد بود.
۴. از پیشگیری مثبت استفاده کنید
روانشناسان معتقدند زمان خلوت برای کودکان ۲ تا ۱۰ ساله می تواند تنبیهی مناسب باشد و آنها را از تب و تاب قشقرقی که به پا کرده اند بیندازد. این زمان معمولاً بر اساس سن کودک از ۲ تا ۱۰ دقیقه متغیر است. در این زمان کودک نباید حرف بزند، بازی کند و یا چیزی بخورد. بهتر است کودک در روی یک صندلی و یا گوشه اتاق بنشیند و در این مدت نباید با کسی حرف بزند و گرنه زمان تنبیه او بیشتر می شود. اما گاهی لازم است به شکلی مثبت از چنین زمانی برای آرام کردن کودکتان کمک بگیرید. مثلاً وقتی احساس می کنید که کودکتان جوش آورده و الان است که یک خرابکاری بزرگ به بار بیاورد و یا بخاطر هیچ و پوچ قشقرق به پا کند، برای پیشگیری از انفجار او را به زمانی خلوت تشویق کنید. در چنین خلوتی او حتی می تواند با خودش کتاب و پتو و… هم ببرد. اما اگر از این کار امتناع کرد، آرامش خودتان را حفظ کنید. بالاخره شما باید الگوی او باشید و شاید بد نباشد شما هم برای تخلیه عصبانیتتان به یک اتاق خلوت بروید تا دیگر رفتار آزار دهنده فرزندتان جلوی چشمتان نباشد. بعد از اینکه شما و فرزندتان آرامش لازم را به دست آوردید آنوقت می توانید راجع به رفتار مناسب با همدیگر گفت وگو کنید.
5. به کودک قدرت و اختیار بدهید
اگر شما هم تنها مجبور باشید حرف رئیستان را گوش بدهید و هیچ اختیاری از خود نداشته باشید بالاخره خسته می شوید و طغیان می کنید. اگر شما به کودک حق انتخاب دهید، او خواهد توانست در حیطه یک محیط کنترل شده به استقلال مورد نطرش دست پیدا کند و این کار به او آرامش خواهد داد. به جای اینکه کودکتان را مجبور کنید لباسی که شما برایش انتخاب کرده اید بپوشد می توانید ۲ دست لباس را جلوی او بگذارید و از او بخواهید که از بین آنها یکی را انتخاب کند. برای خوردن و حتی قصه شب هنگامش هم می توانید انتخاب را به او واگذار کنید. آن وقت خواهید دید که خیلی از لجبازی های کودک پایان می گیرد.
ممکن است بگویید او معمولاً گزینه نادرستی را انتخاب می کند. اما بهتر است به این شکل به قضیه نگاه نکنید. فکر کنید کدام بهتر است؟ این که شما به او اجازه بدهید صبحانه ژله بخورد بهتر است یا اینکه یواشکی زیر تختش دور از چشم شما ژله بخورد؟… بنابر این خیلی سخت گیر نباشید و بگذارید تا جایی که خطر و ضرر ندارد، اختیار داشته و از آن لذت ببرد.
۶. به سن و شرایط کودکتان احترام بگذارید
کودکان در هر سن و سالی خصوصیاتی دارند که اگر با توجه به آن برنامه های روزانه تان را تنطیم کنید کمتر به مشکل بر می خورید. مثلاً یک کودک ۲ ساله بیشتر دوست دارد در پارک غذا بخورد تا در یک رستوران شیک و آرام که اغلب زوجهای جوان در آن نشسته اند. بنابر این اگر می خواهید با فرزندتان بیرون غذا بخورید یا با کسی قرار بگذارید، به سن و سال فرزندتان توجه کنید و شرایطی را انتخاب کنید که او راحت تر باشد.
شما هم ممکن است در شرایطی باشید که تحمل نق زدنهای فرزندتان را نداشته باشید. بالاخره والدین هم ممکن است در لحظاتی از عمرشان دچار مشکلاتی شوند که نتوانند از پس آن بر بیایند و برای حل آن نیاز به آرامش دارند. در این شرایط اگر فرزندتان کم سن و سال است و نمی تواند شرایط شما را درک کند بهتر است از چیزهایی که مورد علاقه فرزندتان است برای پرت کردن حواس او استفاده کنید. بازی های مورد علاقه و یا کارتون گزینه های خوبی در این شرایط هستند که همیشه لازم است چندتایی را برای روز مبادا کنار گذاشته باشید. یادتان باشد از یک کودک ۲ ساله نمی توان توقع داشت که درک درستی از زمان و شرایط داشته باشد. بنابراین شما که موهایتان را در این دنیا سپید کرده اید، به او هم فرصت بدهید که زندگی شیرینی را در کنار شما تجربه کند.
منبع:
روزنامه اطلاعات
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼