ختنه نوزادان پسر، کسب آگاهی

وقتی پدر و مادری صاحب فرزند پسر می شوند، یکی از کارهایی که می دانند باید برای فرزندشان انجام بدهند این است که پسرشان را ختنه کنند. اما همین کار ساده خودش کلی سوال در ذهن والدین ایجاد می کند؛ چه وقت باید پسرم را ختنه کنم؟ ختنه را کدام پزشک بهتر انجام می دهد؟ نکند ختنه عارضه داشته باشد؟ اصلا دلیل ختنه کردن پسران چیست و.... با این که ما مسلمانان باید ختنه را به دلایل مذهبی انجام بدهیم، ولی بد نیست دلایل علمی این عمل را هم بدانیم و از فواید آن برای فرزندتان باخبر شویم. مثلا اگر پدر یا مادری بداند، ختنه می تواند مانند واکسن سرطان عمل کند و فرزندش را برای یک عمر از مشکلات ادراری و کلیوی نجات بدهد، بعید است در مورد انجام آن تعلل کند.

دکتر محمدعلی فلاح، رزیدنت تخصصی اورولوژی بیمارستان لبافی نژاد بخوانید تا پاسخ همه سوالات تان را درباره ختنه بگیرید. گفت و گوی ویژه این شماره درباره مسئله ای است که ذهن خیلی از پدرومادرها را به خود مشغول می کند. به خصوص آ ن هایی که تازه صاحب فرزند پسر شده اند. ختنه عملی است که طبق آداب مذهبی و سنت قدیمی ، والدین ایرانی آن را برای پسرشان لازم و واجب می دانند. اما این که چه زمانی بهترین زمان برای این کار است، سوالاتی است که شاید خیلی ها جواب درست آن را نمی دانند. بعضی از والدین با تصور این که نوزاد کوچک شان درد زیادی را به خاطر این عمل تحمل خواهد کرد، مدام آن را به تعویق می اندازند و بعضی دیگر درست برعکس، دوست دارند هرچه زودتر فرزندشان را ختنه کنند.

هیچ کس دوست ندارد پسر نازنینش در بدو تولد درد زیادی را تحمل کند و برای همین همه والدین به دنبال بهترین و راحت ترین روش برای این کار هستند. راهنمایی های یک اورلوژیست به شما کمک می کند تا بهترین تصمیم را در مورد ختنه پسرکوچولوی نازنین تان بگیرید. در صفحات دیگر «سلامت کودک» پرسش هایی که ممکن است برای مادران جوان درباره شیردهی به کودک شان پیش بیاید را جمع آوری کرده و بهترین پاسخ را برای آن ها آورده ایم. از نحوه درست شیردهی گرفته تا نگهداری شیرمادر و شست و شوی ظروف شیرکودک.

● قدمت ۱۵ هزار ساله
انجام ختنه قدمت زیادی دارد. در بین جوامع مختلف، ختنه از قدیم، تنها به دلیل اعتقادات مذهبی و آیینی انجام می شده است. حتی محققان در اجساد مومیایی که قدمت آن ها به مصریان باستان و چیزی حدود ۱۵ هزار سال قبل می رسد، ختنه را پیدا کرده اند. از قرن ۱۹ میلادی به بعد، دلایل و مدارک علمی برای این کار کشف شد. امروزه انجام ختنه از شکل اعتقاد مذهبی صرف خارج شده و به صورت یک عمل کاملا علمی درآمده است. تا جایی که حتی والدینی که در دین آ ن ها الزامی برای ختنه وجود ندارد، این کار را برای فرزندان پسر خود انجام می دهند. مثلا در حال حاضر در آمریکا، ۸۰ درصد از نوزادان پسر در بدو تولد ختنه می شوند.

● ختنه چه تاثیراتی دارد؟
یکی از فوایدی که آکادمی طب اطفال آمریکا برای ختنه عنوان کرده است، پیشگیری این عمل از ابتلا به سرطان آلت تناسلی در آینده است. ثابت شده، ختنه کردن پسران در دوران نوزادی از ابتلای آن ها به سرطان آلت تناسلی در آینده جلوگیری می کند، درحالی که ختنه کردن در سنین بالا این اثر را ندارد.

این را هم بد نیست اضافه کنیم که سرطان آلت تناسلی بسیار کشنده است و از هر ۴ مردی که به سرطان آلت تناسلی مبتلا می شوند، یک نفر می میرد. یهودی ها هم بنا به دستور دین شان باید فرزندان پسر را ختنه کنند و جالب است بدانید، سرطان آلت تناسلی در بین مردان یهودی اصلا دیده نشده است. در آمریکا هم که ختنه مدت زیادی است رایج شده، سرطان آلت تناسلی کمتر از یک درصد سرطان های مردان را تشکیل می دهد، درحالی که در قبایل آفریقایی و بعضی قبایل آسیایی که ختنه انجام نمی شود، تقریبا از هر ۵ مرد، یک نفر به سرطان آلت تناسلی مبتلا می شود. در پاراگوئه هم که ختنه رایج نیست، شایع ترین سرطان مردان، سرطان آلت تناسلی است.

● سپری در برابر عفونت
اما دلایل و مدارک علمی که پدر و مادرها را به ختنه فرزندشان تشویق می کند، چیست؟ آکادمی طب اطفال آمریکا درباره ختنه می گوید:« این عمل نتایج و مزایای متعددی دارد»، به گفته این آکادمی، ختنه میزان عفونت ادراری را کم می کند. بد نیست بدانید، پسرها در سال اول زندگی بسیار مستعد عفونت ادراری هستند و در این سن، حتی بیشتر از دخترها احتمال دارد به عفونت ادراری دچار شوند. ابتلا به عفونت ادراری، به خصوص در سنین پایین عوارض بدی به دنبال دارد؛ به طوری که ممکن است به کلیه کودک آسیب برساند و باعث شود که بخشی از کلیه برای همیشه از کار بیفتد. علاوه بر آن اگر این عفونت در بدن کودک شدید شود، ممکن است حتی باعث راه یافتن عفونت به خون و در موارد شدید مرگ کودک شود.

مطالعات پژوهشی انجام شده در آمریکا نشان می دهد، ۹۵ درصد نوزادان پسر که به عفونت ادراری مبتلا می شوند، ختنه نشده اند. همچنین یک مطالعه دیگر نشان می دهد میزان عفونت در نوزادان ختنه نشده ۱/۴ درصد است، درحالی که در نوزادان ختنه شده تنها ۲/۰ درصد است. به عبارت دیگر می توان گفت، احتمال ابتلا به عفونت ادراری در نوزادانی که ختنه نمی شوند، ۲۰ برابر بیشتر از نوزادانی است که ختنه شده اند. خیلی از اوقات پیش می آید، پسربچه ای دچار عفونت ادراری شود عفونت او به هیچ درمان دارویی پاسخ ندهد. برای این کودک تعداد زیادی آزمایش و عکسبرداری و... تجویز می شود و با انجام همه این کارها علت عفونت پیدا نمی شود. در نهایت بعد از همه این اقدامات، کودک یک ختنه ساده انجام می دهد و عفونت به کلی از بین می رود!

● ارتباط ختنه با ایدز
یکی دیگر از فواید مهم ختنه، جلوگیری آن از ابتلای فرد به بیماری های مقاربتی است. ایدز هم یکی از این بیماری هاست. تحقیقات متعدد ثابت کرده اند، مردان ختنه شده کمتر در معرض خطر ابتلا به ایدز قرار دارند و امروزه ختنه کردن پسران به عنوان یکی از راه های حفاظت آن ها در برابر ایدز شناخته می شود.

● بهترین سن برای ختنه
در مورد این که ختنه بهتر است در چه سنی انجام شود، نظرات متفاوتی وجود دارد اما بهترین سن برای انجام ختنه دوران نوزادی است یعنی یکی، دو ماه اول بعد از تولد. هر چند سن مناسب انجام این عمل تا زیر ۲ سال هم ذکر شده اما یکی، دو ماه اول بهترین زمان برای ختنه است. اگر ختنه زود انجام شود، زود هم خوب می شود، ترمیمش عالی است و تقریبا همزمان با افتادن بند ناف جوش می خورد. یکی از عوارض نادر ختنه، عفونت است.

برای پسرانی که در یکی، دو ماهگی ختنه می شوند، احتمال بروز عفونت بعد از ختنه، کمتر می شود. علت این موضوع هم آن است که در دوران نوزادی هنوز آنتی بادی های مادر در خون بچه وجود دارد و او را در برابر ابتلا به عفونت ها محافظت می کند.

● اگر دیر شود، چه کنیم؟
اگر ختنه دیر انجام شود، آثار روحی بدی دارد؛ به خصوص اگر با بی حسی موضعی انجام شود. مثلا اگر بخواهید کودک ۲ ساله را ختنه کنید، موقع تزریق بی حسی درد می کشد، از حضور در اتاق عمل مضطرب می شود و در آینده آثار روحی بدی بر روحیه او بر جای می ماند. به همین دلیل گفته می شود، اگر کودکی که قرار است ختنه شود و بیش از یک سال دارد، بهتر است تحت بیهوشی عمومی ختنه بشود که بیهوشی عمومی هم عوارض و خطرات خاص خودش را دارد. به همین دلیل انجام ختنه در نوزادی و با بیهوشی موضعی بهترین کار است. چنین نوزادی در آینده اصلا به یاد نمی آورد که عمل ختنه روی او انجام شده است. نکته یک پژوهش نشان می دهد احتمال ابتلا به عفونت ادراری در نوزادانی که ختنه نمی شوند، ۲۰ برابر بیشتر از نوزادانی است که ختنه شده اند.

● چه عوارضی دارد؟
انجام ختنه معمولا عارضه جدی به دنبال ندارد اما یکی از عوارضی که می تواند بعد از ختنه دیده شود، خونریزی است. درصورتی که نوزاد شما ختنه شده و متوجه خونریزی بعد از ختنه شدید، هر چند مقدار خونریزی کم باشد، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید چون نوزادان خون کمی دارند و همین مقدار کم هم برای شان حیاتی است. یکی دیگر از عوارض ختنه، تنگی نوک مجرای ادرار است که در پسرهایی که در سنین نوزادی ختنه می شوند بیشتر دیده می شود. بعضی از پزشکان همین موضوع را توجیهی می دانند برای این که ختنه را به تعویق بیندازند؛ درصورتی که این عارضه خطرناک نیست و به راحتی قابل برطرف شدن است.

ترس از تنگی مجرای ادرار نباید دلیل عقب انداختن ختنه بشود، چرا که عفونت های ادراری که در یکی دو سال اول بیشتر بچه را تهدید می کند، به مراتب خطرناک تر و پرعارضه ترند. همچنین عقب انداختن ختنه باعث می شود اثر حفاظتی آن در برابر سرطان آلت تناسلی از بین برود.

● ختنه چطور انجام می شود؟
برای انجام ختنه ۲ روش وجود دارد؛ یکی روش جراحی و دیگری استفاده از حلقه. جراحی ختنه یک عمل خیلی ساده است. پزشک ابتدا در پوست جلوی آلت تناسلی شکاف کوچکی ایجاد می کند، سپس پوست را به عقب می کشد و با حفظ ۲ میلی متر پوست اضافی بخیه می شود. روش دیگر استفاده از حلقه است که در آن با استفاده از یک حلقه و محکم کردن نخ آن به دور پیش پوست، پوست کم کم مانند بند ناف خشک شده و بعد از ۱۰ روز خودش می افتد.

در مورد این که کدام روش بر دیگری برتری دارد، پزشک تصمیم می گیرد و مبنای این تصمیم گیری بیشتر سن کودک است. در کل روش حلقه ساده تر و احتمال خونریزی بعد از ختنه در آن کمتر است اما این روش فقط تا ۴ یا ۵ ماهگی انجام می شود و در سنین بالاتر باید به روش جراحی ختنه را انجام داد. در مورد مراقبت هایی که باید بعد از انجام صورت بگیرد، تفاوتی بین دو روش جراحی و استفاده از حلقه نیست و هر دو به یک میزان به مراقبت احتیاج دارند. معمولا برای یکی دو روز اول، برای پیشگیری از عفونت برای نوزاد، آنتی بیوتیک تجویز می شود. همچنین محل ختنه نیازی به پانسمان ندارد و در روز دوم هم بهتر است کودک به حمام برده شود.

● بچه هایی که نباید ختنه شوند
بعضی از پسرها در بدو تولد اختلالات خاصی دارند و به همین دلیل ختنه نباید برای آنها انجام بشود. مثلا نوزادانی که سوراخ ادراری آنها نابجا ست. به این حالت در اصطلاح پزشکی هیپوسپادیاس گفته می شود. نوزادانی که انحراف آلت تناسلی دارند و نوزادانی که آلت تناسلی آنها کوچک است نباید ختنه شوند. به همین دلیل هر نوزادی که قرار است ختنه شود باید ابتدا توسط پزشک معاینه شود.

● تاثیر ختنه بر عملکرد جنسی در بزرگسالی
یکی دیگر از دغدغه های والدین در مورد ختنه آن است که آیا انجام ختنه بر عملکرد جنسی فرد در آینده تاثیر منفی خواهد داشت؟ پاسخ این سؤال منفی است. تا کنون هیچ مدرک مستدلی مبنی بر اینکه ختنه باعث تاثیر سو بر عملکرد جنسی مردان می شود منتشر نشده. اگر ختنه به صورت درست و اصولی انجام شود، تاثیری بر عملکرد جنسی فرد در آینده نخواهد داشت. این نکته را هم بدانید که انجام ختنه تاثیری در رشد آلت تناسلی یا اندازه آن ندارد بلکه فقط بخشی از پوست، آن هم به ضخامت چند میلی متر برداشته می شود. دلیل این که نوزادان با آلت تناسلی کوچک را ختنه نمی کنند آن است که امکان دارد در آینده برای ترمیم آلت تناسلی و جراحی های اصلاحی، لازم باشد تا از پیش پوست استفاده کنند.

● مراقبت های پس از ختنه
گفتیم که تنگی مجرای ادرار یکی از عوارضی است که ممکن است بعد از ختنه دیده شود. خوشبختانه شما می توانید با مراقبت دقیق از فرزندتان و مراجعه به موقع به پزشک، از این عارضه پیشگیری کنید.

برای پیشگیری از تنگی مجرای ادراری، بعد از ختنه باید این مراقبت ها را به درستی انجام دهید:

به نوزاد شیر بیشتری بدهید تا ادرارش رقیق شود و نوک مجرای ادراری نسوزد.

پوشک و کهنه های نوزاد را در هفته اول بعد از ختنه بیشتر عوض کنید.

مراقب باشید تا محل ختنه آلوده نشده و عفونت نکند.

اطراف محل مجرای ادرار را با وازلین بپوشانید.

هر روز محل ختنه را شست وشو کنید.

اگر متوجه شدید بعد از ختنه فرزندتان به سختی ادرار می کند، جریان ادرار او قطع و وصل می شود، یا حالت پخش شدن پیدا می کند، باید به پزشک مراجعه کنید.

پزشک با وارد کردن سوند اطفال، می تواند این مشکل را برطرف کند. همچنین می توان با ایجاد یک برش ظریف در محل مجرا این عارضه را درمان کرد.