اهمیت مصرف مکمل های دوران بارداری

این روزها خانم هایی که قصد بارداری دارند توجه زیادی به تمام مقدمات این دوران دارند. آن ها همه سعی شان را می کنند تا در این دوران هم خودشان و هم جنینی که در شکم دارند سلامت کافی داشته باشند و این دوران را به راحتی سپری کنند. واقعیت این است که در این دوران خانم ها نیاز به دریافت کافی تمام انواع ویتامین ها و مکمل ها دارند اما شاید ندانند چگونه، از چه زمانی و به چه مقدار باید از این مواد استفاده کنند و اصلا آیا این نیاز با تغذیه تامین نمی شود؟

مکمل های دوران بارداری را نیاز دارم یا نه؟
در دوران بارداری نیاز به برخی ویتامین ها و مواد معدنی تا دو برابر قبل از بارداری افزایش می یابد. این میزان افزایش نیاز برای رشد جفت و جنین به حدی است که برخی اوقات تنها با مصرف مواد غذایی تامین نمی شود و بنابراین مصرف برخی قرص ها و مکمل ها ضروری است.

شاید به نظر برسد مواد غذایی به اندازه کافی تامین کننده هر آنچه مادر نیاز دارد، هستند.

در واقع اگر مواد غذایی متنوع در حد متعادل مصرف شوند این مواد به بدن می رسند ولی نکته اینجاست که نیاز مادر باردار به قدری زیاد است که حتی به فرض مصرف مواد غذایی متنوع و متعادل هم بدن باز کم می آورد. البته می توان حدس زد که اگر برنامه غذایی مادر سالم و متنوع و متعادل نباشد، اوضاع به مراتب بد تر هم می شود.

از کجا بفهمم کدام یک از مکمل های دوران بارداری را باید مصرف کنم؟
این که مادر باردار به چه مکملی و به چه میزان نیاز دارد به عهده متخصص تغذیه است. اگر از قبل از تولد نوزاد آنقدر دوستش دارید که لباس و سیسمونی برایش تهیه کرده اید و جوراب صورتی یا فیروزه ای اش را هم بافته اید، بد نیست سری به متخصص تغذیه بزنید تا پس از یک شرح حال دقیق، خود متخصص تغذیه تشخیص بدهد که چه اقدامی برای مصرف ویتامین ها و مکمل ها باید انجام دهد. در ضمن بهتر است در هزاره سوم از توصیه های افرادی که در زمینه های مختلف نظر می دهند اجتناب کنید و در هر زمینه ای از کار شناسان همان موضوع، اعلام نظر کنید. باید توجه داشت که مکمل ها انواع گوناگون دارند. برخی مکمل ها ترکیبی از ویتامین ها هستند مانند مولتی ویتامین ها. برخی مکمل ها هم ترکیبی از مواد معدنی هستند مانند قرص هایی که هم زمان حاوی روی و آهن و کلسیم هستند. از سوی دیگر برخی مکمل ها فقط دارای یک ماده ویتامینی یا معدنی هستند. بنابراین ممکن است مکملی وجود داشته باشد که به عنوان مثال کلسیم نداشته باشد. این که در مکمل چه چیزی وجود دارد به راحتی از روی برچسب آن قابل تشخیص است و مطابق نیاز می توان با مشورت پزشک از آن استفاده کرد.

آیا اسید فولیک غذاها کافی است؟
غنی ترین منبع اسید فولیک، اسفناج و برگ کاهوست. نیاز به اسید فولیک در دوران بارداری دو برابر افزایش می یابد. توصیه می شود به دلیل نقش اسید فولیک در پیشگیری از نقص مادرزادی لوله عصبی، مصرف این مکمل از ۳ ماه یا حداقل یک ماه قبل از بارداری شروع شود. برای خانم های بارداری که از قبل تصمیم به بارداری نداشته اند به محض اطلاع از بارداری مصرف روزانه ۴۰۰ میکروگرم از این مکمل توصیه می شود. سایر منابع غذایی غنی از اسید فولیک جگر، سبزی های سبز تیره و حبوبات در برنامه غذایی روزانه توصیه می شود. مادران باید توجه کنند که بخش زیادی از اسید فولیک در اثر پخت سبزی ها از بین می رود، بنابراین باید از سبزی های تازه مانند سبزی خوردن در برنامه غذایی روزانه استفاده کنند و البته نکات بهداشتی از جمله استفاده از مایع ضدعفونی سبزیجات را فراموش نکنند. مصرف کافی منابع غذایی این ویتامین به تنهایی نیاز بدن خانم های باردار به اسید فولیک را تامین نمی کند و نمی تواند جایگزین مکمل اسید فولیک شود و مادران باردار باید حتما مکمل اسید فولیک را در دوران بارداری مصرف کنند.

اگر با خوردن مکمل دچار حالت تهوع شود چه باید کرد؟
یکی از مشکلاتی که مادران باردار با آن دست به گریبانند حالت تهوع یا همان ویار بارداری است. این حالت تهوع زمانی که فرد مکمل مصرف می کند نیز ممکن است وجود داشته باشد.. اگر تهوع آنقدر شدید و طولانی باشد که مادر نتواند مکمل را مصرف کند، چند کار می توان انجام داد. اول این که علت یابی و رفع مشکل شود و دوم این که با توجه به تنوع مکمل های موجود در بازار، نوع دیگری از مکمل انتخاب می شود که با مادر سازگار باشد. رنگ و عطر و طعم مکمل ها با هم متفاوت است. فرمولاسیون و ساختمان مکمل ها نیز متغیر است و گاهی میزان جذب آن ها و سایر مشخصات شان با هم تفاوت دارد و همین تفاوت ها زمینه ساز سازگاری یا ناسازگاری مادر می شود. بنابراین متخصص تغذیه با علم به شرایط مادر، شدت و طول مدت تهوع و علم به انواع مکمل های موجود در بازار نسبت به معرفی یک مکمل مناسب اقدام می کند. شرایط نادری است که مادر پیش از شروع بارداری یا در خلال دوران بارداری به قدری از مقادیر زیاد مکمل و مولتی ویتامین استفاده کرده که حالتی شبیه سمیت در بدن پدیدار شده. حالاتی هم هست که تهوع شدید و واکنش نسبت به یک مکمل وجود دارد که همانطور که عنوان شد متخصص نسبت به علت یابی و تغییر نوع مکمل اقدام می کند.

نکات لازم در مورد خوردن مولتی ویتامین
همان طور که گفته شد در دوران بارداری نیاز به ویتامین ها و املاح معدنی افزایش می یابد و باید اطمینان حاصل کرد که برنامه غذایی روزانه، مواد مغذی مورد نیاز خانم باردار را تا سرحد امکان تامین می کند. در شرایطی که برنامه غذایی روزانـــه خانم باردار تعادل و تنوع کافی نداشته باشد یا خانم باردار به علت بارداری های متعدد آن هم با فاصله کم، ذخایر بدنی کافی نداشته باشد مصرف مولتی ویتامین ها اهمیت به مراتب بیشتری پیدا می کند و باید مصرف مکمل های مولتی ویتامین توصیه شود. در وضعیت نامطلوب اقتصادی یا فرهنگی ممکن است خانم باردار دریافت کافی مواد مغذی از رژیم غذایی روزانه را نداشته باشد. در این صورت مکمل یاری مولتی ویتامین حتما باید انجام شود. مطابق دستورالعمل کشوری، تمام خانم های باردار باید از شروع هفته ۱۶ بارداری تا ۳ ماه بعد از زایمان روزانه یک کپسول مولتی ویتامین ساده یا مینرال مصرف کنند.

مصرف زیاد آهن چه عوارضی برای مادران دارد؟
در دوران بارداری نیاز به آهن تا دو برابر قبل از بارداری افزایش می یابد. این میزان افزایش نیاز به آهن برای رشد جفت و جنین به حدی است که تنها از طریق مصرف مواد غذایی قابل تامین نیست و در نتیجه مصرف یک مکمل آهن برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن و عوارض ناشی از کمبود شدید و متوسط آن بر رشد و تکامل جنین و سلامت مادر از جمله مرگ و میر مادران، زایمان زودرس، رشد ناکافی جنین و افزایش خطر مرگ و میر جنین ضروررت پیدا می کند. خانم های باردار باید از شروع هفته ۱۶ بارداری یک قرص فرو سولفات در روز مصرف کنند و تا ۳ ماه پس از زایمان مصرف آن را ادامه دهند. مادران باردار توجه کنند که بهترین زمان برای مصرف مکمل آهن شب و قبل از خواب است. مصرف قرص آهن ممکن است عوارضی مانند تهوع، درد معده، اسهال یا یبوست به دنبال داشته باشد. به همین دلیل توصیه می شود قرص آهن بعد از غذا میل شود تا عوارض جانبی به حداقل برسد. در هر حال خانم باردار باید بداند هیچگاه نباید مصرف قرص آهن را قطع کند زیرا بعد از گذشت چند روز معمولا این عوارض قابل تحمل می شود یا کاملا برطرف خواهد شد. در جامعه ما به طور سنتی اهمیت زیادی به آهن داده می شود. این موضوع با این که بسیار خوب است باید در عین حال هم توجه داشت که مصرف افراطی مکمل آهن بسیار مضر است و باعث صدمه به کبد مادر می شود چرا که آهن مازاد بر نیاز در کبد مادر و حتی کبد جنین انباشته می شود. بنابراین باید توجه داشت که ذکر اهمیت آهن به این معنی نیست که آهن یک مکمل جادویی است و هرچه بیشتر مصرف شود بهتر است و مصرف زیاد آن پسر یا دختر آینده ما را به رستم دستان تبدیل می کند. مقدار نیاز به آهن در مادران باردار مشخص است و مصرف زیاد آن مضر است.