پس دادن شیر در نوزادان، چه دلیلی داره؟

کسی که نوزاد را بعد از شیر خوردن بغل می‌گیرد، باید حواسش به لباسش باشد چون هر لحظه ممکن است شیری که از دهان او خارج می‌شود، لکه سفیدی روی پیراهن درست کند! برگشت شیر به دهان یا خارج شدن آن از دهان تقریبا مشکل ابتدایی همه نوزادهاست اما برخی کودکان، این مشکل را با شدتی بیشتر تجربه می‌کنند و برگشت شیر برای‌شان به دلیلی برای گریه‌های بی‌وقفه تبدیل می‌شود.

بعضی والدین فکر می‌کنند حتما اشکالی در کار است که فرزند چند روزه یا چندماهه‌شان مدام از دهان‌شان شیر بیرون می‌ریزد و البته از نظر متخصصان نمی‌توان گفت که شیر بی‌دلیل برمی‌گردد و هیچ عوارضی را هم برای نوزادان مبتلا ایجاد نمی‌کند. دکتر مهتا فاطمه بصیر، فوق تخصص نوزادان به تمام سوالات درباره برگشت شیر و ریفلاکس نوزادان پاسخ‌می‌دهد.

وقتی از ریفلاکس حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم؟
مایعی که نوشیده می‌شود از مجرای مری وارد کیسه معده می‌شود. در محل اتصال مری و معده یک عضله حلقوی شکل قرار دارد که گاهی محکم بسته نمی‌شود. در نتیجه تحت فشاری که به معده وارد می‌شود، بخشی از مایعات به داخل مری برمی‌گردد که گاه تا دهان هم بالا می‌آید. این حالتی است که در اصطلاح عام به آن «ترش کردن» و در اصطلاح علمی به آن ریفلاکس معده می‌گویند. این ناراحتی گوارشی سن و سال مشخصی نمی‌شناسد و حتی ممکن است در دوران نوزادی هم بروز کند.

از کجا بفهمیم مشکل دارد؟
معمولا در نوزادی که دچار ریفلاکس است چند دقیقه‌ای بعد از اتمام شیردهی مقدار کمی شیر از دهانش بیرون می‌ریزد. شاید هم گاهی میزان شیری که برمی‌گردد آنقدر نباشد که بیرون بریزد و فقط تا دهان نوزاد برگردد. در هر دو حالت نوزاد ترش کرده است ولی نباید این نشانه را با نشانه‌های دیگر اشتباه گرفت. مثلا شیری که با فاصله زیاد بعد از شیردهی و به صورت بریده بریده از دهان نوزاد خارج می‌شود، پنیرک است و با ترش کردن فرق می‌کند.

کودک شما هم در خطر است؟
شایعه‌ای بین مادران رواج دارد که می‌گوید نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌کنند در مقایسه با نوزادانی که شیر خشک می‌خورند، بیشتر ترش می‌کنند. این مساله واقعیت ندارد. نه تنها شیر مادر باعث ترش کردن نوزاد نمی‌شود؛ بلکه این احتمال می‌رود نوزادانی که شیر خشک مصرف می‌کنند و زمینه ابتلا به بیماری‌های گوارشی را دارند، بیشتر در معرض این مشکل قرار داشته باشند. صرفنظر از این موضوع و به‌طور کلی نوزادانی که احتمال ابتلا به رفلاکس در آنها بیشتر است این شرایط را دارند:

- نوزادان چاق یا تپل
- نوزادانی که به هر شکل در معرض دود سیگار هستند
- نوزادانی که مادران‌شان غذاهایی مثل توت، کیوی، سبزیجات، گوجه خام، بادنجان، فلفل‌دلمه‌ای، انجیر و. . . می‌خورند یا بیش از حد لزوم لبنیات مصرف می‌کند.

راهی برای درمان هست؟
ریفلاکس نوزاد یک بیماری به حساب نمی‌آید و بیشتر یک ناراحتی خوش‌خیم است که ۸۰ در صد کودکان زیر چهار ماه دچارش می‌شوند. ۵۰درصد نوزادان تا ۱۰ماهگی به خودی خود بهبود پیدا می‌کنند و باقی تا ۱۸ ماهگی بدون دارو درمان می‌شوند. در این میان رعایت یکسری نکات از سوی مادر درباره نحوه شیردهی و خواباندن کودک می‌تواند تا حد زیادی این مشکل را تخفیف بدهد یا از بین ببرد.

چطور شیر بدهیم؟
اگر راه و رسم درست شیر دادن به نوزادتان را بدانید، می‌توانید تا اندازه زیادی ریفلاکس او را کنترل و درمانش را آسان‌تر کنید. شاید این توصیه‌ها بتواند به شما برای رسیدن به این هدف کمک کند:

- پشت نوزاد حتما باید صاف باشد.
- حین شیر دادن به نوزاد نگاه کنید و نوازشش کنید.
- به هیچ وجه نوزاد را بلافاصله بعد از شیر خوردن، نخوابانید.
- در این حالت با ظرافت و آهسته پشت کودک را با دست ماساژ دهید تا آروغ بزند.
- 20 تا 30 دقیقه بعد از شیر خوردن نوزاد را در حالت عمودی (نه نشسته نه خوابیده) نگه دارید. نوزاد را کاملا در آغوش بگیرید. سر نوزاد باید روی شانه مادر قرار بگیرد.
- در یک نوبت حجم زیادی از شیر را به نوزاد ندهید. تعداد دفعات شیردهی با حجم کم شیر را افزایش دهید. حتی اگر نوزاد شیر خشک می‌خورد، باز باید این نکته رعایت شود.
- حتی اگر به نوزاد شیرخشک می‌دهید، نباید در حالت خوابیده شیشه شیر را در دهانش بگذارید چون احتمال برگشت شیر و خفگی و همچنین عفونت گوش وجود دارد. حتما نوزاد را در آغوش بگیرید و شیر بدهید.
- نوزاد را حتما در آغوش بگیرید و شیر بدهید. بعضی مادران کودک را روی پای‌شان می‌گذارند و خودشان خم می‌شوند یا در حالت درازکش شیر می‌دهند. تنها حالت استاندارد برای شیر دادن این است که مادر بنشیند و نوزاد را در آغوش بگیرد.

چطور بخوابانیمش؟
حتی خواباندن نوزادان ریفلاکسی هم آداب خودش را دارد. برای کم کردن ترش کردن‌های نوزادتان می‌توانید از این راه‌ها کمک بگیرید:

- استفاده از بالش تا دو الی سه سالگی نوزاد قدغن است. حوله یا پارچه‌ای را در قسمت سر زیر تشک نوزاد قرار بدهید. طوری که قسمت سر کمی بالاتر از معده قرار بگیرد.
- قدیمی‌ها توصیه می‌کنند که نوزاد را به یک طرف و به پلو بخوابانید. به این توصیه عمل نکنید. خوابیدن روی شکم و به پهلو برای سلامت نوزاد خوب نیست. تنها حالت درست خواباندن نوزاد این است که او را به پشت بخوابانید. به این ترتیب مانع برگشت شیر می‌شوید و تنفس کودک بهتر صورت می‌گیرد.

توصیه‌هایی برای مادرها
ریفلاکس معده به سادگی و با تغییراتی در رژیم غذایی مادر قابل درمان است. این توصیه‌ها می‌تواند به مادران برای رسیدن به این هدف کمک کند:

- غذاهایی مثل انواع حبوبات نفاخ نباید مصرف شوند.
- خوردن مواد غذایی ترش از هر نوعی برای ریفلاکس نوزاد خوب نیست.
- سبزیجات خام مثل سیر، پیاز، پیازچه، ترب، تربچه و شاهی باید از برنامه غذایی مادر حذف شوند.
- شکی نیست که مادر برای تامین کلسیم مورد نیاز بدن خود و نوزاد باید لبنیات مصرف کند اما گاهی مادران در این مورد افراط می‌کنند طب سنتی توصیه می‌کند که در دوران شیردهی مادر حتما شیر را با گلاب و عسل که مصلحات شیر هستند، بنوشد یا ماست را همراه نعناع و گل سرخ مصرف کند.

چه مواقعی ریفلاکس خطرناک است؟
- اگر شیر از بینی خارج شود که باعث اختلال در تنفس‌اش می‌شود.
- بی‌خوابی یا بدخوابی ناشی از دردهای شکمی که او را ناآرام می‌کند.
- در صورتی که برگشت شیر به شکم نوزاد فشار وارد کند و باعث بروز درد و ناراحتی‌اش می‌شود.
- وقتی نوزاد گرسنه است ولی از خوردن شیر امتناع می‌کند. کلافه است و احساس ناراحتی دارد.
- اگر برگشت شیر با علائم تنفسی نظیر سرفه همراه باشد و حالت کبودی صورت و خفگی ایجاد کند.
- وقتی رفلاکس معده و بی‌اشتهایی توأم شوند و در نتیجه نوزاد وزن نگیرد. و از نمودار رشد‌ش پایین تر باشد.

چطور پیشگیری کنیم؟
دکتر مینا محبی- دستیار طب سنتی:
گاهی با اصلاح نحوه رفتار با نوزاد می‌توانید مانع از ابتلای او به ریفلاکس معده شوید. کافی است یکسری نکات ساده ولی در عین حال مهم را رعایت کنید.

- اگر نوزاد یبوست دارد، هر چه زودتر آن را درمان کنید.
- در حالت خوابیده زیر سرنوزاد باید کمی بلندتر باشد.
- هرگز بلافاصله بعد از شیردهی نوزاد را نخوابانید.
- جهت تقویت معده ناحیه زیر جناغ سینه نوزاد را با روغن مصطکی به آرامی و با ملاطفت ماساژ دهید.
- به هیچ وجه در حالت درازکش به نوزاد شیر ندهید. بنشینید و کودک را در آغوش بگیرید و به او شیر بدهید.
- یک مرتبه در حجم زیاد به نوزاد شیر ندهید. بهتر است شیردهی در حجم کم و به تعداد دفعات بیشتر صورت بگیرد.
-بعد از اتمام شیردهی، نوزاد را به حالت ایستاده نگه دارید و در آغوش بگیرید؛ طوری که سر نوزاد روی شانه‌تان قرار بگیرد. ۱۰ تا ۲۰ دقیقه او را در این حالت نگه دارید. بعد از اینکه آروغش گرفته شد، می‌توانید بخوابانیدش.