سقط جنین و عوارض آن، نکاتی که مهم است

احتمال سقط جنین شاید پررنگ‌ترین کابوس زنان باردار باشد. این اتفاق بیشتر از آنکه تبعاتی برای سلامت فیزیکی زن باردار به همراه داشته باشد، از بابت لطمات روحی مورد توجه کارشناسان قرار می‌گیرد. زن بارداری که با سقط جنین به ظاهر خود را در پایان یک مسیر لذتبخش می‌بیند، همواره این پرسش را از خود مطرح می‌کند که «واقعا چرا سقط کردم؟» آگاهی از علت اصلی سقط جنین می‌تواند به زنان در آمادگی هرچه بهتر برای دوره‌های بعدی بارداری کمک شایانی کند. در زیر به بیان ساده اما کامل ۷ علت اصلی بروز سقط جنین اشاره می‌شود.

۱. اختلالات کروموزومی
به طور کلی ناهماهنگی‌های کروموزمی عامل حداقل 60 درصد از موارد سقط جنین به شمار می‌آید. کروموزوم‌ها ساختارهای ریزی هستند که در هر یک از سلول‌های حامل ژن‌ها وجود دارند. هر انسان دارای 23 جفت کروموزوم است که یک جفت متعلق به مادر و یک جفت نیز مربوط به پدر می‌شد. در برخی موارد زمانی که اسپرم و تخمک به یکدیگر می‌رسند به دلیل اینکه یکی یا هر دوی آنها دارای نواقصی هستند، کروموزوم‌های آنها به طور کامل با یکدیگر هماهنگ نمی‌شوند. در ادامه جنین ایجاد شده دارای اختلالات کروموزومی خواهد بود که نتیجه چنین بارداری معمولا به سقط جنین منجر می‌شود. زوج‌هایی که تجربه دو یا چند سقط جنین را دارند معمولا با انجام آزمایشی ساده پی به سطحی از اختلالات کروموزومی در اسپرم و تخمک خود می‌برند که گرچه تأثیر منفی بر سلامت آنها ندارد اما لقاح اسپرم و تخمک را بی سرانجام می‌گذارد.

چه می‌توان کرد؟
اگر زن بارداری یک بار سقط جنین را تجربه کرد باید صبور باشد. باید به خود بقبولاند که در مرتبه بعدی بارداری نوزادی سالم به دنیا خواهد آورد. اما اگر این اتفاق بار دیگر روی داد، انجام آزمایش کروموزمی بر روی جنین دفع شده اقدامی مؤثر خواهد بود. درصورتیکه مشخص شود جنین هیچگونه نقص کروموزومی ندارد، بررسی موارد دیگر آغاز می‌شود. درحقیقت از این مرحله به بعد متخصص زنان و زایمان به سراغ بافت‌ها و اندام‌های دیگری می‌رود که می‌تواند در سقط جنین تأثیرگذار باشد.

۲. نابهنجاری‌های رحمی و نافرم بودن گردن رحم
درصورتیکه مشخص شود یک زن باردار دارای رحمی نافرم است در این صورت سقط جنین روی می‌دهد زیرا در این صورت جنین مکان مناسبی برای شکل‌گیری نداشته و در عین حال جذب مواد مغذی جهت رشد و نمو آن نیز به خوبی صورت نمی‌گیرد. نابهنجاری‌های رحمی عامل حدود 10 درصد از سقط جنین‌ها به شمار می‌آید. همچنین گردن رحم نافرم یا ضعیف مشکل دیگری است که می‌تواند به سقط جنین منجر شود. زیرا جنین در دوره سه ماه ابتدایی بارداری آنچنان رشد کرده و بزرگ می‌شود که گردن رحم به طور طبیعی شروع به تورم می‌کند و درصورتیکه این اندام ضعیف باشد توانایی نگاه داشته جنین را ندارد و به همین دلیل سقط روی می‌دهد.

چه می‌توان کرد؟
این امکان وجود دارد که متخصص زنان و زایمانی که فرآیند بارداری شما را دنبال می‌کند تا بروز چند سقط جنین متوالی متوجه این عارضه نشود. همچنین شاید تا زمانی که فرآیند بارداری وارد مراحل پیشرفته‌تر خود نشود، وجود چنین نقصی آشکار نمی‌شود. خبر خوشحال‌کننده این است که با انجام عمل جراحی می‌توان چنین عاملی را برطرف نمود. همچنین درصورتیکه گردن رحم نافرم باشد، انجام یک بخیه مختصر موجب بسته نگاه داشتن آن می‌شود. این فرآیند تحت عنوان cerclage شناخته می‌شود. در عین حال معمولا توصیه می‌شود که زن بارداری که دچار چنین وضعیتی است استراحت کاملی داشته و حتی در بیمارستان بستری شود.

۳. بیماری‌های درمان نشده‌ای نظیر اختلالات تیروئیدی و دیابت کنترل نشده
مشکلات تیروئیدی و دیابت کنترل نشده هر دو با شکل‌گیری محیطی «نامناسب» در رحم در ارتباط است. اثراتی که این نوع بیماری‌ها برای رحم به همراه دارند می‌تواند شرایطی را ایجاد کند که در آن جنین مجال کافی برای ادامه حیات پیدا نمی‌کند و در نتیجه سقط جنین روی می‌دهد.

چه می‌توان کرد؟
به ایجاد تغییراتی در سبک و سیاق زندگی روزمره خود فکر کنید. این تغییرات باید زیر نظر پزشک باشد. همچنین اگر مبتلا به دیابت هستید حتما باید رژیم‌های خاصی را دنبال کنید که نتیجه آن به کنترل درآوردن این بیماری باشد. فراموش نکنید که اختلالات تیروئیدی نیز قابل اصلاح است.

۴. اختلالات مربوط به سیستم ایمنی بدن
وقتی بدن یک زن بیمار به اسپرم مهمان به عنوان یک عامل خطرناک خارجی نگاه می ‌ند، در چنین شرایطی باردار شدن اتفاق کاملا عجیب و حیرت‌آوری خواهد بود. معمولا زمانی که اسپرم وارد بدن زن می‌شود و تخمک بارور می‌شود، از طریق تخمک پیامی به سیستم ایمنی بدن زن باردار ارسال می‌شود که مفهوم آن چیزی جز این نیست: «به من به عنوان یک عامل مخرب نگاه نکن!» و در این حالت است که بارداری بدون مشکلی ادامه می‌یابد. اما در برخی موارد جنین از سوی بدن زن باردار پذیرفته نمی‌شود. برآورد می شود آنتی بادی‌های خاصی موسوم بهAntiphospholipid که به بافت‌های سلولی حمله‌ور می‌شوند، جنین را هم مورد هدف قرار داده و در نتیجه عامل بسیاری از سقط جنین‌ها لقب می‌گیرند.

چه می‌توان کرد؟
علم پزشکی تاکنون پاسخ روشنی برای این مشکل ارایه نکرده است. هم اکنون روش‌های درمانی وجود دارد که همگی مبتنی بر مشاهدات تجربی هستند اما به تازگی بسیاری از متخصصان زنان و زایمان بر روی آسپرین، هپارین (رقیق کننده خون) و استروئیدهای خاصی تأکید می‌کنند.

۵. عفونت‌های باکتریایی
به طور کلی در سیستم تناسلی مرد و زن انبوهی از ریزارگانیسم‌ها یا همان باکتری‌های خوب و مؤثری زندگی می‌کنند. اما برخی از آنها نیز می‌توانند مشکلاتی به همراه داشته باشند، از جمله افزایش خطر سقط جنین. در زنان، آلودگی سیستم تناسلی به چنین باکتری‌هایی به تورم دیواره غشای داخلی رحمی منجر شده و رشد جنین را غیرممکن می‌سازد. علائم خاصی برای شناسایی این عفونت‌ها وجود ندارد مگر اینکه آزمایشات مخصوص صورت گیرد.

چه می‌توان کرد؟
این نوع عفونت‌ها معمولا به وسیله آنتی بیوتیک‌ها قابل درمان است.

۶. سبک زندگی (عادت‌های مضری مانند استعمال سیگار و مواد مخدر و قرار گرفتن در معرض سموم زیست محیطی)
تحقیقات نشان می‌دهد که نیکوتین قابلیت عبور از جفت و ایجاد اختلال در فرآیند خون‌رسانی را دارد که این چرخه در نهایت سقط جنین را به همراه دارد. به طور کلی سقط جنین در زنان سیگاری تا دو برابر زنانی است که مواد نیکوتین دار مصرف نمی‌کنند. همچنین ارتباط مستقیمی میان مصرف نوشیدنی‌های الکلی و سقط جنین وجود دارد. گذشته از این موارد، احتمال بالایی وجود دارد که زنانی که در محیط‌های مملو از مواد سمی محیطی کار می‌کنند (از جمله مزارع، اتاق عمل، مطب دندانپزشکی و آزمایشگاه‌های بیمارستانی) سقط جنین را تجربه کنند.

چه می‌توان کرد؟
باید تمامی این عادت‌های مضر را ترک کرد و سپس به فکر بارداری افتاد. در این صورت احتمال بارداری موفق بسیار افزایش خواهد یافت. همچنین اگر فکر می‌کنید محیط کاری‌تان چندان مناسب نیست، به توصیه پزشک گوش داده و به فکر تغییرات باشید.

۷. سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
ابتلا به چنین سندرومی می‌تواند نشانه روشنی از سقط جنین‌های متوالی باشد. زنان باردار مبتلا به این سندروم، مقادیر بسیار زیادی از هورمون مردانه تستوسترون دارند که به تخمک‌گذاری بی قاعده و دوره قاعدگی منجر می‌شود. تحقیقات ثابت کرده که حتی در زنانی که به دیابت مبتلا نیستند، سندروم تخمدان پلی کیستیک موجب مقاومت انسولینی می شود که این می‌تواند مانع از رشد و بلوغ صحیح غشای داخلی رحم شود. برآورد می‌شود بین 5 تا 10 درصد زنانی که در سن باروری هستند به این سندروم مبتلا بوده و خود خبر ندارند.

چه می‌توان کرد؟
انجام درمان‌هایی با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها نظیر «متفورمین» به کاهش احتمال سقط جنین در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) مؤثر است.