علل تهوع در دوران بارداری

سه چهارم زنان باردار در هفته های ۶ تا ۱۶ بارداری ممکن است از تهوع (و بعضی اوقات استفراغ) رنج ببرند. این وضیعت که بیماری صبحگاهی خوانده می‌شود در بعضی‌ها، صبح‌ها بدتر است و با گذشت روز بهتر می‌شود. تهوع بارداری می‌تواند، در هفته چهارم، نیز شروع شود. تحقیقات نشان داده مادرانی که تهوع صبحگاهی را تجربه می‌کنند، در مقایسه با مادرانی که این علایم را ندارند، احتمال کمتری دارد که جنین‌شان سقط شود. این چگونه علل ایجاد تهوع بارداری را بازگو کرده است. علت قطعی ایجاد تهوع بارداری مشخص نیست ولی احتمالاً ناشی از تغییرات فیزیولوژیک بارداری است و ۶ فرضیه در مورد آن، مطرح است:

افزایش سریع هورمون‌های جفتی در اوایل بارداری
زمانی که میزان این هورمون در بدن به بالاترین مقدار خود می‌رسد تهوع بارداری نیز به حداکثر می‌رسد. تصور بر این است که استروژن نیز ممکن است در این زمینه نقش داشته باشد.

حساسیت دستگاه گوارش
دستگاه گوارش بعضی زنان به تغییرات در اوایل بارداری حساس‌تر است. حتی در یک مطالعه، رابطه‌ای میان هلیکوباکتر پیلوری (باکتری که سبب زخم اثنی‌عشر می‌شود) و تهوع بارداری شدید دیده شده است.

افزایش قدرت حس بویایی و حساسیت به بو
این وضعیت نسبتاً شایع بوده و ممکن است از عوارض افزایش سریع میزان استروژن در بدن باشد.

کمبود ویتامین‌ها
شواهدی دال بر این مطلب وجود دارد که مصرف مولتی ویتامین در زمان لقاح تخمک و اسپرم و اوایل بارداری به جلوگیری از بیماری صبحگاهی شدید کمک می‌کند.

تأثیر روی جنین
تهوع خفیف و استفراغ گهگاهی که معمولاً در بیماری صبحگاهی وجود دارد تا زمانی که مادر غذا را تحمل کند و مقادیر زیادی مایعات بنوشد، تهدیدی برای سلامت جنین نیست. از این گذشته، جنین در عمده زمان 3 ماهه اول آن‌قدر کوچک است که به کالری چندانی نیاز ندارد.
اگر مادر نتواند یک رژیم غذایی متعادل داشته باشد بد نیست که مولتی ویتامین مصرف کند. اگر آهن تهوع را بدتر می‌کند، بهتر است از مولتی‌ویتامین‌هایی استفاده شود که دوز آهن آن ها کم بوده و یا آهن نداشته باشند.

استرس
بعضی محققان این نظریه را مطرح کرده‌اند که بعضی زنان از نظر روانی بیشتر مستعد تهوع بارداری هستند و این مساله یک پاسخ غیر طبیعی به استرس است. با این حال، شواهد محکمی دال بر تأیید این نظریه وجود ندارد. البته تهوع و استفراغ دائمی می‌تواند عاملی برای استرس بیشتر باشد.

گرما، خفقان‌آور بودن محیط، کوچکی یا به‌هم‌ریختگی اتاق، بوی تند و سنگین عطر، تکان‌های شدید در خودرو و نورهای زننده و چشمک‌زن می‌توانند باعث تحریک تهوع و استفراغ خانم باردار شوند. تحقیق یا سندی علمی درباره تأثیر آلودگی هوا بر شدت بیماری صبحگاهی وجود ندارد اما مسلماً کاهش غلظت اکسیژن و میزان بالای آلاینده‌ها در هوای شهرهای صنعتی ایجاب می‌کند زنان باردار کمتر از منزل خارج شوند نه فقط برای کاهش تهوع بارداری بلکه این وضعیت هوا اصلاً برای سلامت زن باردار و جنینش مناسب نیست.

چرا در برخی افراد تهوع شدیدتر است
در بارداری‌های دو قلو یا چند قلو که این تهوع، شدیدتر است؛ علت ممکن است مقادیر بالاتر هورمون‌های جفتی یا هورمون‌های دیگر در بدن باشد. البته این مساله قطعی نیست و بعضی زنان که بارداری دوقلو یا چند قلو دارند اصلاً تهوع ندارند. اما وجود تهوع و استفراغ در بارداری‌های قبلی، سابقه استعداد به بیماری حرکت و استعداد ژنتیکی و خانوادگی تهوع بارداری، شیوع آن را بیشتر می‌کند.

نداشتن تهوع بارداری خوب است یا بد
اگر چه بعضی مطالعات نشان داده‌اند زنانی که کودکان‌شان سقط می‌شود کمتر دچار تهوع می‌شوند (عدم تکامل کافی جنین یا جفت سبب پایین بودن هورمون‌های بارداری شده و در نتیجه تهوع در این زنان کمتر است) ولی بسیاری از زنان هم هستند که بارداری کاملاً طبیعی داشته و بعد از 3ماهه اول دیگر تهوع ندارند.

چه کسانی بستری می شوند
گاهی حالت تهوع در بارداری به حدی شدید است که زنان باردار قادر به استفاده کافی از غذاها نیستند و تهوع شدید و شدیدتر رخ می‌دهد و به دنبال آن احساس منگی،‌ گیجی و حتی گاهی زمین خوردن اتفاق می‌افتد و زن باردار آب زیادی از بدن‌اش دفع می‌شود که عوارض وخیمی را به همراه خواهد داشت که در این حین سلامت جنین نیز در معرض خطر می‌افتد که علت اصلی این نوع تهوع و استفراغ نیز، هنوز مشخص نشده است؛ اما بالا بودن هورمون جفت انسانی یکی از علل اصلی در این زمینه است. این تهوع بیشتر در بارداری‌های مول (انگورک یا بچه‌خوره)‌، بارداری چند قلو، بارداری شکم اول و بارداری زنان جوان محسوس است.

اگر خانم باردار نتواند هیچ چیزی (حتی مایعات) را در معده برای ۲۴ ساعت نگه دارد، ممکن است به استفراغ بیش از حد در زمان بارداری مبتلا شده باشد. این عارضه هر چه سریع‌تر تشخیص داده شده و درمان شود، احتمال بهبودش بیشتر است. در این موارد بلافاصله به بیمار مایعات وریدی (سرم) داده می‌شود تا آب از دست رفته بدن جبران شود. سپس برای کنترل الکترولیت‌های خون و اطمینان از وجود نداشتن بیماری‌های زمینه‌ای دیگر که سبب تهوع و استفراغ می‌شوند آزمایشاتی انجام می‌شود.

بسته به مورد، بیمار ممکن است چند روز بستری شود تا راحت بتوان وی را از راه وریدی تغذیه کرد. بسیاری از زنان با گرفتن مایع وریدی و جبران مایعات از دست رفته حال‌شان بهتر شده و می‌توان تهوع و استفراغ را در آن ها با داروهای ضدتهوع کنترل کرد. در بعضی موارد نادر، تهوع و استفراغ ادامه یافته و بیمار مجبور است هر چند وقت یک بار در بیمارستان یا منزل از سرم استفاده کند. این عارضه در صورت عدم درمان می‌تواند به از دست رفتن مزمن آب بدن، کاهش وزن، سوء تغذیه و عوارض دیگر برای مادر و کودک منجر شود.