یبوست پس از زایمان | ۵ علت و روش‌های درمان موثر آن چیست؟

علل یبوست پس از زایمان

یبوست پس از زایمان می‌تواند ناشی از چند عامل باشد:

۱. تغییرات هورمونی: هورمون پروژسترون که در دوران بارداری افزایش یافته، باعث کاهش حرکات روده می‌شود و این اثر ممکن است پس از زایمان تا مدتی ادامه یابد.

۲. کم‌تحرکی بعد از زایمان: زنان در روزهای اول پس از زایمان معمولاً کمتر حرکت می‌کنند که کاهش فعالیت بدنی باعث کند شدن عملکرد روده می‌شود.

۳. مصرف داروها: داروهای مسکن و آرام‌بخش که پس از زایمان استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث یبوست شوند.

۴. تغذیه نامناسب: کمبود فیبر و مایعات کافی در رژیم غذایی پس از زایمان باعث می‌شود مدفوع سفت شود و دفع آن دشوار گردد.

۵. آسیب یا فشار به ناحیه مقعد: زایمان طبیعی می‌تواند باعث ایجاد شقاق یا تورم در ناحیه مقعد شود که از ترس درد، فرد از دفع خودداری می‌کند و این باعث یبوست می‌شود.

حتی تغییر در میزان خواب نیز می‌تواند منجر به یبوست پس از زایمان شود.

یبوست پس از زایمان چقدر طول می‌کشد؟

یکی از سوالات مهم این است که یبوست پس از زایمان تا کی ادامه دارد؟ یبوست پس از زایمان معمولاً یک مشکل موقت است و در بیشتر زنان طی یک تا دو هفته اول پس از زایمان برطرف می‌شود. با این حال، مدت زمان آن به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله نوع زایمان (طبیعی یا سزارین)، میزان فعالیت بدنی، رژیم غذایی، مصرف مایعات و داروهای مسکن. اگر یبوست بیش از دو هفته ادامه یابد یا با درد شدید، خونریزی یا دیگر علائم غیرمعمول همراه باشد، لازم است برای بررسی علت و دریافت درمان مناسب به پزشک مراجعه شود.

علائم یبوست پس از زایمان

بعضی از علائم یبوست پس از زایمان عبارت است از:

• مدفوع سخت و خشک
• دفع دشوار و همراه با فشار زیاد
• احساس ناکامل بودن دفع
• نفخ و دل‌درد خفیف
• در موارد شدید، خونریزی مقعدی ناشی از شقاق

تفاوت یبوست پس از زایمان سزارین و یبوست پس از زایمان طبیعی

مقایسه یبوست پس از زایمان طبیعی و سزارین نشان می‌دهد که هر دو حالت شایع هستند، اما دلایل و شدت آن‌ها متفاوت است:

• یبوست پس از زایمان طبیعی:

  عمدتاً به دلیل فشار هنگام زایمان، آسیب یا تورم ناحیه مقعد و هورمون‌های بارداری ایجاد می‌شود. ممکن است زنان از ترس درد هنگام دفع، خودداری کنند که یبوست را تشدید می‌کند. با رعایت رژیم غذایی پر فیبر، مصرف مایعات و حرکات سبک لگن و شکم معمولاً بهبود می‌یابد.

• یبوست پس از سزارین:

  بیشتر به دلیل درد محل جراحی، کم‌تحرکی طولانی، مصرف داروهای مسکن و اثرات بی‌هوشی رخ می‌دهد. فشار مستقیم زایمان نقش کمتری دارد، اما به دلیل محدودیت حرکت و ترس از درد در محل بخیه، یبوست می‌تواند شدیدتر باشد. استفاده از ملین‌های ملایم، نرم‌کننده مدفوع و حرکت سبک پس از جراحی برای پیشگیری و درمان ضروری است.

در کل، یبوست پس از زایمان طبیعی معمولاً با فشار مقعد و مشکلات موضعی همراه است، در حالی که یبوست پس از سزارین بیشتر ناشی از کم‌تحرکی و درد جراحی است، اما در هر دو حالت اصلاح رژیم غذایی، مایعات کافی و فعالیت بدنی سبک نقش مهمی در بهبود دارند.

در زنان پس از زایمان سزارین، یبوست معمولاً به دلیل درد محل عمل، کم‌تحرکی و مصرف مسکن‌ها شایع است. برای درمان، توصیه می‌شود مصرف فیبر را افزایش دهند و مایعات کافی بنوشند، پیاده‌روی سبک و حرکات شکمی و لگنی انجام دهند و از روش‌های طبیعی مانند آلو خشک، سبوس یا روغن زیتون استفاده کنند. در صورت نیاز، پزشک ممکن است ملین‌های ملایم یا نرم‌کننده مدفوع تجویز کند تا دفع راحت‌تر و بدون فشار صورت گیرد و از ایجاد شقاق یا هموروئید پیشگیری شود.

آیا یبوست پس از زایمان خطرناک است؟

یبوست پس از زایمان معمولاً مشکل جدی نیست، اما اگر طولانی یا شدید شود می‌تواند عوارضی ایجاد کند. یبوست ادامه‌دار می‌تواند باعث شقاق یا ترک مقعد، هموروئید، درد مزمن هنگام دفع، خونریزی مقعدی و فشار زیاد به عضلات لگن شود و کیفیت زندگی مادر را کاهش دهد. همچنین در موارد نادر، یبوست شدید ممکن است با نفخ، درد شکمی و اختلال در عملکرد روده همراه شود. بنابراین، پیشگیری و درمان به موقع اهمیت دارد تا از بروز این مشکلات جلوگیری شود.

روش‌های درمان یبوست پس از زایمان

درمان یبوست پس از زایمان در منزل از طریق روش‌های ساده زیر امکان‌پذیر است:

اصلاح رژیم غذایی

برای درمان یبوست بعد از زایمان، مصرف مواد غذایی پر فیبر و مایعات کافی اهمیت زیادی دارد. برای درمان یبوست بعد از زایمان چی بخوریم:

• میوه‌ها: آلو، کیوی، پرتقال، هلو، سیب با پوست، توت‌ها و گلابی. این میوه‌ها سرشار از فیبر و آب هستند و به نرم شدن مدفوع کمک می‌کنند.
• سبزیجات: هویج، کاهو، اسفناج، کلم، کدو سبز و بروکلی که فیبر محلول و غیرمحلول دارند.
• حبوبات: نخود، عدس، لوبیا و ماش که فیبر بالا و باعث تحریک حرکات روده می‌شوند.
• غلات کامل: نان و برنج سبوس‌دار، جو دوسر و سبوس گندم.
• دانه‌ها و مغزها: دانه چیا، تخم کتان و گردو که فیبر و چربی‌های سالم دارند و نرم‌کننده مدفوع هستند.

• مایعات: آب کافی، شیر کم‌چرب و آبمیوه طبیعی (بدون شکر اضافه) برای جلوگیری از کم‌آبی و سفت شدن مدفوع.
• روغن‌های سالم: روغن زیتون و کمی روغن کنجد می‌تواند حرکات روده را تسهیل کند.

برای درمان یبوست بعد از زایمان، بهتر است برخی مواد غذایی که می‌توانند یبوست را تشدید کنند، محدود یا از رژیم غذایی حذف شوند:

• غذاهای پرچرب و سرخ‌شده: فست‌فود، سیب‌زمینی سرخ‌کرده، غذاهای چرب و آماده باعث کند شدن حرکات روده می‌شوند.
• غذاهای فرآوری‌شده و سفید: نان سفید، برنج سفید، پاستا و بیسکویت‌های صنعتی فیبر کمی دارند و می‌توانند یبوست را تشدید کنند.
• لبنیات پرچرب و شیرینی‌های سنگین: پنیر پرچرب، خامه، شیر پرچرب و کیک‌ها و شیرینی‌های حاوی شکر زیاد ممکن است مدفوع را سفت کنند.
• نوشیدنی‌های کافئین‌دار و گازدار: قهوه زیاد، نوشابه و انرژی‌زاها باعث کم‌آبی بدن می‌شوند و یبوست را بدتر می‌کنند.
• غذاهای کم‌فیبر و آماده: سوسیس، کالباس، فست‌فودهای بسته‌بندی شده و غذاهای کنسروی فاقد فیبر برای روده مناسب نیستند.

به طور کلی، پرهیز از این گروه‌ها همراه با مصرف فیبر و مایعات کافی، باعث بهبود یبوست بعد از زایمان می‌شود.

افزایش فعالیت بدنی

افزایش فعالیت بدنی نیز می‌تواند به رفع یبوست پس از زایمان کمک کند مانند:

• انجام پیاده‌روی سبک روزانه حتی چند دقیقه پس از زایمان.
• حرکات ورزشی سبک مانند کشش‌های لگن و شکم برای تحریک عملکرد روده.

درمان دارویی یبوست پس از زایمان

 در صورت نیاز، پزشک ممکن است ملین‌های نرم‌کننده مدفوع یا داروهای حاوی فیبر را توصیه کند.  توجه داشته باشید که استفاده از شیاف یا ملین‌های ملایم در دوران شیردهی تنها با تجویز پزشک ممکن است.

اصلاح الگوی دفع در یبوست پس از زایمان

دو نکته زیر در مورد دفع و رعایت بهداشت مقعد پس از زایمان می‌تواند به رفع یبوست در این دوران کمک کند:

• استفاده از حمام سیتز یا آب گرم برای کاهش درد و تحریک روده.
• رعایت بهداشت کامل برای پیشگیری از عفونت و تشدید مشکلات مقعدی.

خطرات و عوارض یبوست پس از زایمان

اگر یبوست درمان نشود، ممکن است باعث بروز مشکلات زیر شود:

• ایجاد شقاق یا هموروئید
• خونریزی مقعدی
• درد مزمن و اختلال در کیفیت زندگی
• فشار زیاد هنگام دفع که ممکن است به فتق یا مشکلات عضلانی لگن منجر شود

درمان یبوست پس از زایمان در طب سنتی

در طب سنتی برای درمان یبوست پس از زایمان، تمرکز بر نرم کردن مدفوع، تحریک حرکات روده و تقویت دستگاه گوارش است. برخی روش‌ها و توصیه‌های موثرعبارتند از:

• مصرف مواد غذایی ملین و پر فیبر طبیعی: مصرف آلو خشک، انجیر، کشمش، خرما، هویج پخته و سبزیجات تازه و خاکشیر برای یبوست پس از زایمان، باعث نرم شدن مدفوع و تسهیل دفع می‌شود.
• روغن‌های گیاهی: مصرف مقداری روغن زیتون یا روغن کنجد به صورت ناشتا یا همراه غذا به روان شدن روده کمک می‌کند.
• دم‌نوش‌های گیاهی: دم‌نوش‌هایی مانند رازیانه، نعناع، بادرنجبویه و گل گاوزبان می‌توانند حرکات روده را تحریک و نفخ را کاهش دهند.
• آب ولرم و نوشیدنی‌های طبیعی: نوشیدن آب ولرم یا ترکیبات آب و عسل به صبحگاه برای نرم کردن مدفوع توصیه می‌شود.
• حرکات سبک و ماساژ شکم: ماساژ ملایم شکم به صورت دایره‌ای ساعت‌گرد و پیاده‌روی کوتاه، بر اساس طب سنتی، باعث تحریک روده‌ها می‌شود.
• تنظیم مزاج: مصرف غذاهای طبع گرم و مرطوب (مثل سوپ سبزیجات، حلیم، آش با سبزیجات تازه) و پرهیز از غذاهای خشک و سنگین، به بهبود یبوست کمک می‌کند.

این روش‌ها معمولاً بدون عوارض جانبی هستند، اما در صورت یبوست شدید یا همراه با درد و خونریزی، لازم است با پزشک مشورت شود.

سخن پایانی

یبوست پس از زایمان یک مشکل شایع اما قابل کنترل است. رعایت تغذیه مناسب، فعالیت بدنی سبک، مصرف مایعات کافی و در صورت نیاز استفاده از روش‌های دارویی و طبیعی می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. در صورت یبوست طولانی یا شدید، مراجعه به پزشک برای بررسی علت و دریافت درمان مناسب ضروری است تا از بروز عوارض جلوگیری شود.