علایم حاملگی پرخطر، ربطی به سن دارد؟

در سالهای اخیر، تبلیغات گسترده در مخالفت با بالا رفتن سن ازدواج موجب شده تا این موضوع مهم در نظر بسیاری از افراد جامعه امری تکراری تلقی شود. جالب است بدانید آمارهای وزارت بهداشت (در سال ۱۳۷۹) حاکی از این است که طی ۳۰ سال اخیر سن ازدواج مردان تنها ۱ تا ۲ سال افزایش یافته در حالی که این افزایش برای زنان ۵ تا ۶ سال بوده است. یکی از دلایل اینکه چرا این بحث بازار داغی را به خودش اختصاص داده، عوارض حاملگی در سنین بالا است. از طرفی ما با مقوله عوارض حاملگی در سنین پایین نیز رو به رو هستیم؛ سنینی که بهعنوان نوجوانی تعریف شده و افراد ۱۰ تا ۱۹ ساله را در برمیگیرد. امروزه در کشور ما مشخص شده که ۱.۱۴ درصد دختران شهری (با بیشترین شیوع در قم) و ۴.۱۹ درصد دختران روستایی (با بیشترین شیوع در همدان) در سنین ۱۵ تا ۱۹ سالگی ازدواج میکنند. این رقم در رابطه با سنین ۱۰ تا ۱۴ سالگی، ۱ درصد در مناطق شهری و ۶.۱ درصد در مناطق روستایی است. این اعداد و ارقام ما را بر آن داشت تا گزارشی پیرامون عوارض بارداری در سنین پایین تهیه کنیم. با ما همراه شوید:

حاملگی های پرخطر
سنین باروری زیر 19 سال و بالای 34 سال به عنوان حاملگیهای پرخطر تلقی میشوند. برای حاملگیهای سنین 15 تا 19 سال اصطلاح «حاملگی نوجوانی» به کار برده میشود. طبق آمارهای مرکز ملی بهداشت، حاملگیهای این دوران 13 درصد کل تولدها را تشکیل میدهند.

عواقب حاملگی نوجوانی
بر اساس اظهارات فاطمه ناهیدی، دکترای بهداشت باروری، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، رخ دادن پدیده بلوغ در سنین نوجوانی همه افراد از جمله زنان را در مسیر تغییرات زیادی قرار میدهد. از نظر جسمی، دختر نوجوان در حال رشد بوده و اندامهای تولید مثلی و تناسلی وی از رشد کافی برخوردار نیستند بنابراین مادر شدن در این سنین فرد را دچار مخاطراتی میکند که از جنبههای گوناگون جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی قابل بحث است:

بعد جسمی
زنان نوجوان معمولا در حال رشد و تکامل هستند. نیاز آنها به انرژی و تغذیه مناسب نسبت به افراد مسنتر بیشتر است، بنابراین چنین کمبودهایی با وقوع حاملگی نه تنها به مادر بلکه به جنین نیز آسیب وارد میکند.

بعد روحی- روانی
در نوجوانی بلوغ کامل فکری اتفاق نمیافتد، در نتیجه این افراد آمادگی لازم را برای تشکیل خانواده ندارند. حال اگر ازدواج کرده و پرورش یک کودک به مسوولیتهای آنان افزوده شود، مشکل چند برابر خواهد شد. این افراد در نوجوانی هنوز نیاز به حمایتهای خانواده دارند. تغییرات خلقی که در نتیجه بلوغ رخ میدهد، نظیر حساس شدن و زودرنجی نشاندهنده آماده نبودن این زنان برای پرورش بچه است.

بعد اجتماعی
نوجوانی سنی است که در آن فرد برای برقراری ارتباط مناسب با دوستان، اعضای خانواده و جامعه نیاز به راهنمایی و هدایت دارد. بنابراین فرد نوجوان از بعد اجتماعی نیز برای راهنمایی و پرورش موجودی دیگر، مناسب نخواهد بود.

بعد اقتصادی
به طور معمول دختران نوجوان با مردان کم سن ازدواج میکنند که از لحاظ اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار ندارند. حمایت نکردن مالی مرد از زن موجب میشود که در صورت وقوع حاملگی مشکلات معیشتی و تغذیهای برای زن ایجاد شود که در نهایت برای هر دو، یعنی مادر و جنین مشکلاتی را فراهم میکند. بنابر اظهارات فوق تخصص نازایی، از آنجا که حاملگی دوران نوجوانی از حاملگیهای پرخطر محسوب میشود، این مادران طی بارداری باید مراجعات بیشتری به پزشک داشته باشند. هنگام وضع حمل، زایمان طبیعی در آنها ترجیح داده میشود و پس از زایمان، برای حاملگی بعدی حداقل ۴ سال فاصلهگذاری توصیه میشود.

دلایل حاملگی نوجوانی
اعتقادات و ارزشهای فرهنگی از مسائل مهمی هستند که جان مادران را به مخاطره میاندازند.وضعیت زنان در بسیاری از کشورهای در حال توسعه با ازدواج و مادر شدن تثبیت میشود. طبق آمارهای صندوق کودکان سازمان ملل متحد(unicef)، در بیش از 50 کشور جهان اجازه ازدواج در سن 16 سالگی و پایینتر و در 7 کشور جهان از سن 12 سالگی صادر میشود.دکتر ناهیدی موارد زیر را از دلایل عمده حاملگی در نوجوانی ذکر میکند:

1) کمبود اطلاعات و خدمات بهداشتی

2) کمبود یا دسترسی نداشتن به وسایل تنظیم خانواده

مراقبتهای بهداشتی و باروری
توصیههای پیشگیری: احتمال مرگ ناشی از عوارض بارداری و زایمان در مادران نوجوان ۱۵ تا ۱۹ ساله، دو برابر مادران ۲۰ تا ۳۴ ساله است و در مادران زیر ۱۵ سال احتمال مرگ پنج برابر زنان بالای ۲۰ سال عنوان میشود.این مسأله مرگ کودکان را نیز تحت تاثیر قرار میدهد، به طوری که کودکان مادران نوجوان بیشتر در معرض مرگ و میر هستند. پیشگیری از این رخدادها از اهداف مهم سلامت جامعه است. عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در اینباره میگوید: طیف عوارضی که در کمین مادر نوجوان و نوزادش است موجب میشود توصیههای پیشگیری در صدر مراقبتهای این زنان قرار گیرد. طبق تحقیقات، در موارد زیادی این زنان خود از مادران نوجوان متولد شدهاند. به طور کلی دکتر ناهیدی برای پیشگیری از عوارض بارداری در این سنین، به موارد زیر اشاره میکند:

۱) صرفنظر از مسائل اقتصادی خانواده، توجه بیشتر به امر تغذیه مادر نوجوان (در این دوران روزانه دریافت ۴۰۰ کیلو کالری انرژی اضافی توصیه میشود.)

۲) حمایت این مادران از سوی همسر، خانواده و اجتماع

۳) ایجاد امکانات تسهیلاتی جهت این افراد برای دسترسی بیشتر به مراقبتهای بارداری، زایمان بیخطر و....

۴) جلوگیری از سوء استفادههای عاطفی

۵) استقلال و احترام زنان در خانواده مانند برخورداری از قدرت تصمیمگیری

۶) دسترسی به درآمد و سرمایه خانواده ( زنان تنها ناظر خرج مرد نباشند)

۷) کاهش حجم کار

۸) افزایش سواد و تحصیلات

۹) انجام مشاوره (از آنجا که اصولا حاملگیهای این دوران بدون برنامهریزی است، مشاوره قبل از بارداری به بهبود شرایط این مادران کمک زیادی میکند.)

کنترل باروری
بر اساس اظهارات عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، سازمان بهداشت جهانی ازدواج در سنین نوجوانی را به دلیل وجود غرایز جنسی و مشکلات حاصل از آن تایید میکند اما ازدواج در حکم حاملگی نیست. توصیه میشود در صورت ازدواج در سنین پایین، با استفاده از وسایل مناسب تنظیم خانواده حاملگی حداقل تا سنین 20 تا 22 سالگی به تعویق انداخته شود.

عوارض حاملگی در سنین پایین
۷۰ درصد از ۳.۱ میلیارد نفری که در فقر واقعی زندگی میکنند را زنان تشکیل میدهند. با توجه به این آمار وحشتناک، مشکلاتی که بارداری در سنین پایین به زنان تحمیل میکند، در خور توجه است. بنابر اظهارات دکتر بهناز عطار شاکری، فوق تخصص نازایی، حاملگی در زنان نوجوان عوارض مختلفی برای مادر و جنین به همراه دارد؛ این عوارض که در نتیجه تکامل نیافتن دختر بروز میکند: آن قبل از زایمان، حین زایمان و پس از زایمان مشاهده میشود.

عوارض قبل از زایمان
* زایمان زودرس
* فشارخون بالای مادر
* کمخونی
* مرگ مادر
* مرگ جنین
* رشد ناکافی جنین داخل رحم

عوارض حین زایمان
* پیشرفت نکردن زایمان به دلیل تکامل ناکافی لگن
* پارگیهای نسج کانال زایمانی
* خونریزیهای حین و پس از زایمان ناشی از کمخونی مادر، پارگیهای نسجهای کانال زایمانی و در نهایت جمع نشدن رحم

عوارض پس از زایمان
* عفونت (ناشی از مراقبتهای ناکافی و کمخونی)
* خونریزی
* رسیدگی ناکافی به خود و فرزند.