رسم و رسوم بارداری، جشن خونچه و خوراکی

نی‌نی‌بان: مردم ایران برای هر مناسبتی رسم و رسوم خاصی دارند به خصوص برای بارداری و بچه دار شدن که جز شادمانی و برکت چیز دیگری به دنبال ندارد. از تاسیانه برون و لوله اندازون و قووتو خورن گرفته تا مراسم دامونی و... اگر دوست دارید با رسم و رسومی که هنوز پایدار است و هنوز در بسیاری از خانواده های ایرانی برگزار می شود ، آشنا شوید این مطلب نی نی بان را از دست ندهید.

لوله اندازون در شیراز

یکی از مراسم دوران بارداری در شیراز که قدمت زیادی هم دارد مراسم لوله اندازون است. این مراسم در پنج ماهگی زن باردار برگزار می شود. در این مراسم که بیشتر در روز دوشنبه یا جمعه برگزار می شود همه اقوام مرد و زن حضور دارند. در مراسم لوله اندازون مادر زن لوله کوچکی که از طلا یا فولاد است و یا لوله طلایی که تو خالی است روی ظرف پر از نقلی گذاشته و دستمال نقره دوز و یا پولک دوزی شده و یا توری نازک و خوش رنگی را روی آن می اندازند و برای عروس می فرستند. بعد تمام میهمانان پذیرایی می شوند . در این مراسم خانمهای مجلس برای عروس این ترانه را به صورت دسته جمعی می خوانند:

ای حریر نرم و نازک کی خریده؟ شوهرت

خانم عروس، بی بی عروس، ای چی چیه در برت

آش آرمه پزان

البته شیرازی ها رسم و رسوم دیگری هم دارند که یکی از آنها مراسم آش آرمه پزان یا آش ویارانه است. همین که زنی آرمه (ویار) کرد باید غذاهای مخصوص به او داد مثل آش ماست آش غوره، کوفته سبزی، حلوای کاسه .زمانی که دوره آرمه داری زن حامله بگذرد بسیاری از بستگان نزدیک او و شوهرش مانند خواهر و مادر یک وعده غذای کامل شامل مرغ سرخ کرده، چلو خورشت، کوفته سبزی، حلوای کاسه، آش و فرنی به نام آش آرمه پزان تهیه کرده و برای ناهار یا شام آن زن و شوهر جوان می فرستند .

آوردن رختک

در هفت ماهگی زن باردار از طرف مادرش لباس های مورد نیاز بچه را در چمدان یا در سینی های جداگانه می گذارند و روی آن پارچه می کشند و برای عروس می فرستند. همه اقوام داماد جمع می شوند بعد از مدتی کسی که از جانب مادر عروس به خانه داماد آمده پارچه ها را برمی دارد و به عروس و بستگان شوهرش تحویل می دهند . رختک معمولاً شامل گهواره یا ننو، قنداق، پیشانی بند، ناف بند، صابون، روپوش بچه و ...است.

تاسیانه برون اصفهانی ها

یکی از آداب و رسوم مردم اصفهان مراسم تاسیانه برون است. در زمان باردار شدن عروس مراسم خاصی به نام "تاسیانه برون" برگزار می شود. خانواده عروس در زمان بارداری عروس غذاهای متنوعی مثل حلیم بادمجان و مرغ سرخ کرده و خوراکی های دیگر به همراه هدایایی برای عروس و داماد خانه دخترشان می برند.هدیه هایی که برای عروس و داماد در نظر گرفته می شود بیشتر سکه طلا یا زیورآلات برای عروس و لباس برای داماد است. همه آن ها را در طبق های چوبی به نام "خونچه" می گذارند و با آیین خاصی به خانه عروس می برند. خانم های باردار در زمان باردار شدن ویار دارند و از برخی غذاها بیزار و به برخی غذاها علاقه مند می شوند به همین دلیل خانواده عروس مقداری غذا به همراه هدیه ساده به خانه عروس می برند تا دخترشان ناراحتی و نگرانی ای نداشته باشد. از غذاهای تاسیانه می توان از حلیم بادنجون ، سر گنجشکی، ماهی،مرغ، کوفته تبریزی، پلو ساده، پلو شوید و پلو کلم نام برد.

خونچه خوراکی تبریزی ها

تبریزی ها هم رسم و رسوم خاصی در دوران بارداری زن دارند. مثلا مادر زن باردار یک خونچه مفصل از غذا تهیه می کند و برای دخترش می فرستد. به زبان ترکی به این رسم یریح یاما یوللادیلار می گویند.یکی دیگر از رسم و رسوم مردم این شهر مشارکت خانواده مرد و زن در خرید سیسمونی است.

کردستان؛ دو زن باردار در یک خانه نگنجند

کردستانی ها هم مثل بیشتر شهرهای ایران رسم و رسوم خاص خودشان را دارند. یکی از آن مراسم که در بیشتر شهرها برگزار می شود ویارانه پزان است که در آن غذاهای خوشمزه و مقوی برای زن حامله درست می کنند. ناگفته نماند که کردها دراین دوران به طور ویژه ای از زنان بارادر مراقبت می کنند. مثلا اعتقاد دارند زن باردار به هیچ وجه نباید زیر درخت گردو بنشیند یا اینکه نمی گذارند دو زن باردار به طور همزمان در یک خانه حضور داشته باشند. آنها معتقدند اگر دو مادر باردار در یک خانه باشند ممکن است چله یکی بر دیگری بیفتد افتاده و ممکن است برای آن بارداری اتفاق ناخوشایندی رخ بدهد.

قووتو خورون در کرمان

کرمانی ها برای زن باردار قاووت یا قووتو می برند ومراسم قووتو و قهوه خورون دارند. قووتو پودر خوراکی است که ترکیبهای متفاوتی دارد. یک نوع آن ترکیب نخود، نارگیل و شکر است، نوع دیگر به جای نخود از پسته استفاده می‌شود. اما معروفترین و کاملترین نوع قووتوی کرمان قهوه‌ای رنگ است و معمولاً شامل قهوه، شکر، تخم قرفه، خشخاش، جو، بذر کتان، گشنیز،، روپاس، سیاه‌دانه، جدوا، هل باد، هل رسمی، موردانه، کنجد، تخم کاهو می‌باشد.برخی از این مواد را برشته کرده و سپس آنها را مخلوط و آسیاب می‌کنند. کرمانی ها معتقدند قووتو باعث افزایش مقاومت زنان در زمان بارداری و رشد جنین می شود. مادر زن باردار در مراسم قووتو خورون این پودر را آماده می کند ودر جشنی که توسط خانواده مرد گرفته می شود با قووتو و قهوه از مهمانان پذیرایی می شود.

آش ترش گیلان

گیلانی هم مثل دیگر شهرهای ایران مراسم خاصی در دوران بارداری دارند. یکی از مهمترین و معروفترین آنها که هنوز هم برگزار می شود پختن آش ترش است. آش ترش یکی از ویارانه های معروف گیلانی است که بیشتر توسط خانواده زن باردار پخته می شود و در یک روز خاص از مهمانها با این آش پذیرایی می شود. چاشنی این غذا ماهی شور و تربچه است.

خور یار مازندرانی

در مازندران و البته این روزها بیشتر در روستاها وقتی زنی برای اولین بار متوجه بارداری خود می شود خبر آن را به خواهر شوهرش(شی خواخر) می دهد تا او این خبر را به همسرش یعنی پدر فرزند بدهد و گفتن این خبر توسط زن به شوهرش، بی احترامی قلمداد می شد. همچنین زن باردار این خبر را به دوستش نیز می داد تا او این خبر خوشحال کننده را به پدر و مادرش بدهد. این شخص که در روستا به او " خور یار " می گویند در قبال این خبر خوش، هدیه ای از پدر و مادر عروس می گیرد. پدر و مادر دختر نیز اولین باری که پس از شنیدن این خبر به خانه ی دختر و دامادشان می روند، هدایایی مثل: شیرینی محلی، نان محلی، غاز و یا بوقلمونی که آنرا از قبل تمیز کرده اند به عنوان هدیه پیشکش دخترشان می کنند.

دامونی در بلوچستان

بلوچستانی ها رسم و رسوم به یاد ماندنی و جالبی در دوران بارداری یک زن برگزای می کنند. اولــین تجربــة بــارداری زنــان در بلوچــستان بــا مراقبتهای شبانه روزی خانواده پدری همـراه اسـت. مادران جـوان، بـدون دلواپـسی از تغییـرات احتمالی جسمی و روحی ناشی از دوران بـارداری، ایـن ایام را در خانه پدری سپری می کنند. در ایـن مـدت، پدربزرگ آینده، حیوانی را به خانه می آورد تا بـه رسـم مردم بلوچ، در دامن مادر آینده رشد کند. بـه این حیوان خانگی که بـه محـض تولـد نـوزاد قربـانی می شود، اصطلاحاً «دامونی » مـی گوینـد.

آلبالو پلو و شیرین پلو تهرانی ها

نوبتی هم باشد نوبت تهرانی هاست. البته تهرانی های قدیمی. اگر از مادربزرگ هایتان بپرسید برای ویارانه در قدیم چه کار می کردند حتما از پختن آلبالو پلو شیرین پلو برایتان تعریف می کند. تهرانی های قدیم در بهار معمولا ویارانه دلمه می پختند. کاهو و سرکه و گلپرو شنگ تازه و شبدر و گوجه سبزو چغاله بادام هم از ویارانه های بهار بود. فرستادن آش رشته با کشک و سیر داغ و پیاز داغ و نعناع داغ ، آن هم هنگام ظهر یکی از کارهای همیشگی بود.برخی از خانواده ها وقتی زن حامله به حمام می رفت ، آش سماق با کوفته برنجی و یا کوفته نخودچی می پختند و می گذاشتند تا سرد شود .همه غذاها را در ظرفی می گذاشتند و باترشی بادمجان و یا ترشی پیاز و سبزی خوردن و نان به حمام می فرستادند.کشک بادمجان و حلیم بادمجان و کباب تنوری نیز برائ زن باردار ویارانه خوبی بود.