آلودگی هوا و بارداری، این سرب‌های دردسرساز!

نی‌نی‌بان: هوا بس ناجوانمردانه سرب است. البته آلودگی هوا مشکل امروز و دیروز نیست و اتفاقا هرچه می گذرد حال و احوالش بدتر می شود و بوی بهبود از اوضاع آب و هوا شنیده نمی شود. آلودگی هوا برای همه اقشار جامعه مضر است اما دو گروه از افراد جامعه هستند که خطر آلودگی هوا برای آنها بیشتر از بقیه است؛ زنان باردار و نوزدان. نی نی بان تا کنون مطالب زیادی درباره تاثیر آلودگی هوا بر جنین و زن باردار کار کرده است، اما اگر دلتان می خواهد یک مطلب کامل درباره تاثیر آلودگی هوا بر مادر و جنین والبته راهکارها و مواد غذایی که می تواند این تاثیر را کم رنگ کند بخوانید با ما همراه شوید.

ذرات ریز دردسرساز

محققان معتقدند زنانی که قبل از بارداری و یا در اولین ماه بارداری در معرض آلودگی هوا هستند با افزایش خطر ابتلای نوزادشان به نقص های مادرزادی روبرو می شوند. طبق پژوهشهای ثابت شده؛ بازه زمانی که در آن بیشترین آسیب ناشی از آلودگی هوا بر جنین وارد می شود، یک ماه قبل تا یک ماه بعد از بارداری است. در این پژوهش ذرات ریز آلاینده های هوا را بررسی کردند، این ذرات ریز می توانند به اعماق مسیرهای هوایی و کیسه های هوایی داخل ریه ها نفوذ کنند و وارد سیستم گردش خون شوند. ذرات ریز مخلوطی از ذرات بسیار کوچک و قطرات مایع هستند که وارد هوا شده و زمانی که استنشاق می شوند، بر بسیاری از جنبه های سلامت فرد تاثیر منفی می گذارند. طبق گفته محققان هر چه محل زندگی تان در شهرهای بزرگ و صنعتی باشد به همان اندازه بیشتر در معرض آلودگی قرار می گیرید. ذرات معلق، دی‌اکسیدنیتروژن، دی‌اکسیدگوگرد و مونواکسیدکربن مهم‌ترین آلاینده‌های هوا، هستند. اگزوز خودروها، کارخانه های مواد شیمیایی و پالایشگاه‌های نفتی ازجمله عواملی هستند که باعث انتشار آلاینده‌های خطرناک در هوا می‌شوند. اما خطرات بالقوه‌ی آلودگی هوا در دوران بارداری شامل موارد زیر می شود:

زایمان زودرس

به‌دلیل آلودگی هوا هر سال نزدیک به سه میلیون کودک، زودتر از زمان زایمان متولد می‌شوند.طبق بررسی های انجام شده ۱۸٪ از زایمان‌های زودرس به دلیل آلودگی هوا و ذرات معلق است. رسوب سرب، تشعشعات و دیگر عوارض آلودگی هوا در سلامت جنین آنها تأثیر می‌گذارد و احتمال ابتلا به بیماری‌های ریوی را در مادر افزایش می‌دهد که در این حالت نوزاد زودتر به دنیا می آید.

کمبود وزن نوزاد

وزن نوزاد در هفته‌۳۸ تا ۴۰ باید به ۲٫۷ تا ۴ کیلوگرم باشد. نوزادانی که وزن‌شان کم‌تر از این مقدار است (کمتر از حدود ۲ کیلوگرم) کمبود وزن دارند. طبق آمارهای موجود به‌طور متوسط از هر ۱۲ کودک در ایالات متحده، یک کودک کم‌وزن به دنیا می‌آید که اصلی‌ترین دلیل آن قرارگرفتن در معرض آلودگی هواست. مطالعات انجام شده در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی نشان می‌دهد کودکان متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری در معرض سطوح بالای ازن قرار داشتند بیشتر احتمال دارد دچار کم وزنی شوند. زنانی که هوای آلوده به ازن را استنشاق می‌کنند جنین آنها دچار کاهش وزن می‌شود.پژوهشها در نروژ، روسیه و مکزیک نشان داده است که بین میزان زیاد سرب در بافتهای نوزاد که از خون بندناف به نوزاد رسیده است با کاهش وزن هنگام تولد یا کاهش قد ارتباط معناداری دارد.

اوتیسم

تحقیقات نشان می دهد خطر تولد کودکان مبتلا به اوتیسم از زنان بارداری که در طول سه‌ماهه‌ی سوم در معرض آلاینده‌هایی مانند ذرات معلق قرار می‌گیرند، دوبرابر بیشتر از بقیه است.

آسم

مادرانی که در معرض آلودگی هوا قرار می گیرند ممکن است به آسم مبتلا شوند. آسم می‌تواند باعث بیماری پری‌کلامپسی شود که این بیماری باعث افزایش فشارخون و کاهش عملکرد کبد و کلیه‌ها می‌شود. آسم ممکن است باعث کمبود اکسیژن برای جنین شود که رشد ضعیف، تولد زودهنگام و کمبودوزن را به همراه دارد.

سلامت روان‌شناختی

مطالعات نشان می دهد آلودگی هوا روی سلامت روانی زنان باردار هم تأثیر منفی می‌گذارد. افزایش غلظت دی‌اکسیدنیتروژن، دی‌اکسیدگوگرد و ذرات معلق، استرس عاطفی زنان را در دوره‌ی بارداری افزایش می‌دهد.

آسیب به مغز جنین

مغز جنین در هفته های ٨ الی١٢ بارداری شکل می گیرد و اختلال در رشد آن می تواند صدمات جبران ناپذیری به جنین بزند. آلودگی هوا روی هوش جنین هم تاثیر می گذارد. بر اساس تحقیقات هوش افرادی که در دوران جنینی در محیط های آلوده رشد کرده اند نسبت به دیگر افراد تا پنج نمره کمتر است.

سقط جنین

مونواکسید کربن یکی از خطرناکترین و مهمترین آلوده‌کننده‌ها به شمار می‌رود. این گاز به دلیل سوخت ناقص مواد آلی ایجاد می شود. مهمترین منابع تولیدکننده‌ی این گاز اگزوز اتومبیل‌ها، بخاری‌های گازی و نفتی هستند. گاز سمی مونواکسید کربن موجود در هوا در سه ماهه‌ی اول بارداری به راحتی از جفت عبور کرده و در صورت شدت زیاد مسمومیت به سقط جنین منجر می‌شود. یافته ها نشان داد قرارگیری در معرض اُزن ریسک سقط جنین را تا ۱۲ درصد افزایش می دهد.اما قرارگیری در معرض ذرات ریز هوا این ریسک را تا ۱۳ درصد افزایش می دهد. خطر سقط جنین در زنان باردار بیشتر در سه ماهه اول بارداری است و این امر نیز به شدت مسمومیت به آلودگی هوا، شرایط سلامتی کبد، قلب و مقاومت بدنی مادر بستگی دارد. مادران باردار باید در ۸ هفته اول حاملگی بسیار مراقب باشند و خود را در معرض هوای آلوده قرار ندهند. در هفته های اول حاملگی، مادران باردار باید در صورت امکان در هوای آلوده حضور پیدا نکنند و از منزل بیرون نیایند و در صورتی که ناگزیر به بیرون آمدن هستند حتما از ماسک استفاده کنند.

التهاب داخل رحم

اگر بانوان باردار در معرض هوای آلوده قرار بگیرند، خطر ابتلای آنان به التهاب داخل رحم بیشتر از بقیه است. این وضعیت دلیل اصلی متولد شدن کودکان نارس است. محققین معتقدند این وضعیت باعث بروز مشکلاتی برای جنین در طول دوره‌ی نوزادی و خردسالی می شود.

ناباروری مردان

مواجه با آلودگی هوا با کاهش شدید درصد تحریک اسپرم، کاهش شدید درصد اسپرم‌های طبیعی از نظر شکل و همچنین ساختمان غیرطبیعی کروماتین اسپرم ارتباط مستقیم دارد. این عوامل باعث حالت ناباروری در مردان می‌شود.محققان معتقدند مقدار بالای آلودگی هوا در تعیین جنسیت فرزندان پسر مؤثر است و باعث کاهش آن می‌شود تیمی از دانشگاه پائولوی برزیل دریافته که میزان تولد پسر در مناطقی که آلودگی هوا کم است نسبت به مکانهای بیشتر آلوده، زیاد شده است. آزمایشاتی که بر موش‌های آزمایشگاهی انجام شده نشان داده که میزان آلودگی در بر هم زدن بالانس جنسیت در پستانداران دخیل است و بر آن تأثیر مستقیم دارد.

راهکارهای مقابله با آلودگی هوا

هوا آلوده است و از دست کسی هم کاری برای تمیز کردن این هوا بر نمی آید، اما می توان هوای منزل و هوای محیط کار را از آلودگی های دیگر پاک کرد تا حداقل یک فضای مناسب برای نفس کشیدن باقی بماند.

پاک کننده طبیعی استفاده کنید

بسیاری از آلاینده‌ها هنگام آشپزی و آتش اجاق، استفاده از اسپری مو و نظایر آنها در محیط منتشر می‌شوند. پس بهتر است از پاک‌کننده‌های طبیعی استفاده کنید و هرروز گردوغبار را از وسایل منزل پاک کنید. هنگام پخت‌وپز هود را روشن کنید و پنجره را باز بگذارد.

باغچه خانگی

گیاهان ترکیبات آلی فرّار از هوا را حذف می‌کنند و دی‌اکسیدکربن را با اکسیژن تازه جایگزین می‌کنند. این گیاهان باعث ایجاد رطوبت در فضا می‌شوند و در نتیجه هوا را مطلوب‌تر می کنند. برای پاکسازی هوای داخل آپارتمان باید به ازای هر 8متر یک گیاه در خانه داشته باشید. گیاهان می‌توانند انواع سموم مثل مونوکسیدکربن، آمونیاک، بنزن، فرمالدیید، زایلن و تری کلرواتیلن را از بین ببرند. نگه‌داری گیاه در آپارتمان باعث افزایش رطوبت می‌شود که روی سلامت پوست و مجرای تنفسی موثر است. وجود گیاهان سبز در فضای خانه مشکلاتی مانند خستگی، سرفه، گلودرد و مشکلات مرتبط با سرماخوردگی را تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهند. نخل ققنوس، گل برگ قاشقی، فیکوس، پوتوس و پاپیتال از جمله گیاهان آپارتمانی هستند که نگه‌داری از آنها بسیار ساده است و در پاکسازی هوای خانه نیز می‌توانند موثر واقع شوند.

از خانه خارج نشوید

پوست یکی از ارگان‌های بدن است که از طریق تماس با هر چیز ۶۰ تا ۱۰۰ درصد آن را جذب می‌کند. بنابراین هنگامی که هوا آلوده است، بیرون نروید زیرا اگر از ماسک هم استفاده کنید، باز هم آلودگی از طریق پوست‌تان جذب می شود. در خانه بمانید و کنار گیاهان سبزی که قرار است هوای خانه را تصفیه کنند، نفس بکشید. در روزهای آلوده بهتر است در و پنجره‌های خانه را ببندید و اگر مجبور شدید به خارج از خانه بروید هنگام خروج از منزل استفاده از ماسک‌های فیلتردار را فراموش نکنید.

چه موادی بخورید تا آلوده نشوید؟

-ویتامین ث: بهتر است زنان باردار در روزهایی که هوا آلوده است مواد غذایی سرشار از ویتامین ث مصرف کنند. محققان معتقدند کسانی که ویتامین ث کمتری دریافت می‌کنند در روزهایی که هوا آلوده است، مشکلات تنفسی‌شان تشدید می‌شود. مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین ث به دلیل ویژگی آنتی‌اکسیدانی که دارند، بدن را در مقابل آلودگی هوا بیمه می‌کنند. این ترکیب خوراکی باعث حفاظت بدن در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد می‌شود. یکی از دلایل ایجاد رادیکال‌های آزاد در بدن، ورود هوای آلوده به ریه‌هاست. آنتی‌اکسیدان‌ها با اتصال به رادیکال‌های آزاد باعث خنثی‌شدن آنها پیش از آسیب رساندن به سلول‌ها می‌شوند. مرکبات، سبزی‌هایی که رنگ سبزتیره دارند مثل کلم بروکلی، اسفناج و کاهو سرشار از ویتامین ث هستند. منیزیم نیز به دلیل خواص کاهندگی جذب کادمیوم در روزهایی که هوا آلوده است، بسیار کمک‌‌کننده می‌باشد و به این دلیل مصرف انواع سبزیجات با رنگ سبز تیره که از این ماده مغذی غنی هستند بسیار توصیه می‌شود. بهتر است این گروه از مواد غذایی را به صورت تازه و خام مصرف کنید.

-ویتامین ای: این ویتامین بدن را درمقابل اثرات زیان‌آور آلودگی هوا حفظ می‌کند. ویتامین ای با اکسیژن ترکیب می‌شود و رادیکال‌های آزاد را از بین می‌برد. ویتامین E، چربی‌های اشباع‌نشده و دیگر ترکیبات حساس به اکسیژن مانند ویتامین A را از واکنش‌های اکسیدکننده محافظت می‌کند. بنابراین مصرف موادغذایی حاوی ویتامینE علاوه بر مصون‌کردن بدن در مقابل آلودگی‌ها، مانع از بین رفتن ویتامین A نیز می‌شود. ویتامین ای در زمان آلودگی هوا باعث حفظ سلامت قلب می‌شود. این ویتامین در زمان آلودگی هوا، باعث کمک به دریافت اکسیژن توسط سلول‌های مغز شده و همین مساله زوال عقل و پیری سلول‌های مغز را به تاخیر می‌اندازد. یکی از مشکلات ناشی از آلودگی هوا، افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان‌هاست. بنابراین با خوردن موادغذایی حاوی این ویتامین، بدن در مقابل ابتلا به انواع سرطان‌ها مصون می‌ماند. یکی از دلایل بروز مشکلات ژنتیکی آسیب به ژن‌ها بویژه DNA است. مصرف ویتامین E مانع آسیب به ژن‌ها و DNA در زمان آلودگی هوا می‌شود. یکی از بهترین منابع حاوی ویتامینE، غذاهای دریایی است. انواع ماهی و میگو حاوی ویتامین E است. انواع خام آجیل سرشار از ویتامین E هستند. مصرف روزانه یک سوم فنجان آجیل خام مناسب است.

-خانواده شیر: زنان باردار برای مبارزه با تاثیر منفی آلاینده‌ها باید شیر بنوشند. با نوشیدن شیر، میزان کلسیم بدن افزایش می یاید و سیستم ایمنی بدن و اسکلت استخوانی در برابر آلاینده‌ها مقاوم می‌شود. شیر سرشار از فسفر و منیزیم است و دریافت این دو ماده، بدن را در مقابل مسمومیت ناشی از قرارگرفتن درمعرض آلاینده‌ها حفظ می‌کند. ماست و دوغ نیز تاثیر مشابهی دارند. اگر نمی‌توانید شیر بنوشید، روزانه دست‌کم سه فنجان ماست برای جلوگیری از تاثیر آلاینده‌ها بخورید.

-میوه و سبزیجات تازه: زنان باردار در روزهایی که هوا آلوده است باید میوه و سبزیجات تازه مصرف کنند. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در میوه و سبزیجات نقش حیاتی در سلامت ریه‌ها دارند. محققان بیمارستان جرج لندن در مطالعه‌ای دریافته‌اند که سیب در میان انواع میوه‌ها بیشترین تاثیر را بر دستگاه تنفسی داشته و در بهبود فعالیت این ارگان تاثیرگذار است. مصرف نارنگی، پرتغال، انار، سبزیجاتی از قبیل سیر، پیاز، کلم بروکلی و سایر کلم ها، گوجه فرنگی و کاهو نیز توصیه می‌شود.

-ماهی: مطالعات نشان می دهد سطح اسیدهای چرب ضروری در افرادی که به بیماری‌های ریوی مبتلا هستند، بسیار پایین است. بنابراین مصرف منظم ماهی‌های روغنی مثل ماهی آزاد و سالمون می‌تواند در تقویت و بهبود فعالیت دستگاه تنفسی موثر واقع شود. مصرف متعادل این گروه از مواد غذایی می‌تواند به خوبی باعث کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های ریوی به خصوص در افرادی شود که در محیطی با هوای آلوده زندگی می‌کنند. به این ترتیب مصرف ماهی‌های روغنی که سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ هستند می‌تواند در کاهش تنگی نفس و اثرات زیان بار ترکیبات التهاب آور مفید باشد. البته زنان باردار قبل از مصرف هر نوع ماهی باید با پزشک خود مشورت کنند.

-روغن زیتون: روغن زیتون اثرات مضر آلودگی هوا را دفع می‌کند. ذرات معلق موجود در هوا باعث گرفتگی عروق و آترواسکلروز زودرس می‌شود. عارضه آترواسکلروز بر اثر رسوب پلاک از مواد چربی در دیواره درونی رگ‌های خونی به‌وجود می‌آید. روغن زیتون منبع غنی امگا ۹ است و مصرف آن باعث افزایش فعال‌کننده پلاسمینوژن بافتی می‌شود. فعال‌کننده پلاسمینوژن بافتی آنزیمی است که توسط سلول‌های دیواره داخلی شریان‌ها ترشح می‌شود و مهم‌ترین وظیفه آن شکسته شدن لخته خون ایجاد شده در رگ هاست. وجود لخته در رگ‌های خونی باعث اختلال در گردش خون می‌شود. روغن زیتون حاوی دو آنتی اکسیدان قوی هیدروکسی و اولئوروپین است که در رقیق شدن خون و جلوگیری از لخته موثر هستند.

-آنتی اکسیدانها: زنان باردار در هوای آلوده بیش از هر چیز باید حواسشان به مواد غذایی سرشار از آنتی اکسیدان باشد. آنتی اکسیدان از سلولها در مقابل آسیبها جلوگیری می کند. آنتی اکسیدان‌های اصلی عبارتند از: لوتئین: این گروه آنتی اکسیدان در انواع کلم (کلم بروکلی، گل کلم و برگ کلم)، انواع میوه ها، سبزیجات نشاسته‌ای (ذرت، نخود فرنگی) تخم‌مرغ و سبزیجات برگ دار وجود دارد. سلنیوم: یک ماده معدنی موجود در غذاهای گیاهی، تخم‌مرغ، مرغ، گوشت قرمز، حبوبات و ماهی است. کاروتنوئیدها: رنگدانه هایی است که باعث رنگ زرد و نارنجی میوه هایی از قبیل هویج، خربزه و سیب زمینی می‌شود. لیکوپن: یک ماده شیمیایی موجود در میوه و سبزیجات قرمز از جمله گوجه فرنگی و هندوانه است. ویتامین A: در هویج، سیب زمینی، سبزیجات برگ دار تیره رنگ و زردآلو به وفور وجود دارد. گوجه فرنگی، انواع توت ها، فلفل، هویج، اسفناج، زردچوبه، زنجبیل، بذر کتان، انواع آجیل و غلات سبوس دار نیز دارای خواص ضد التهابی هستند.

-پکتین: سیب بخورید. سیب سرشار از پکتین است.مواد غذایی که سرشار از پکتین هستند، سرب موجود در هوا را می گیرند و مانع از نفوذ سرب به سلول های بدن می شوند؛ مصرف روزانه یک عدد سیب می تواند عوارض ناشی از آلودگی هوا را کاهش بدهد.

-کلسیم: حواستان به اندازه کلسیم بدنتان باشد. هر چه کلسیم بدن کمتر باشد جذب سرب هوا بیشتر می شود. بنابراین افرادی که کمبود کلسیم دارند، بیشتر در معرض خطر آلودگی با سرب قرار می گیرند. گیرنده های فلزات ۲ ظرفیتی در بدن انسان به صورت رقابتی عمل می کنند و در صورتی که این گیرنده ها، قبلا با فلزات مورد نیاز بدن مانند آهن و کلسیم اشباع شده باشند، بدن کمتر در معرض آلودگی با سرب قرار می گیرد برای جلوگیری از آلودگی زیاد با سرب بهتر است لبنیات بیشتری مصرف کنید که منبع غنی کلسیم هستند.

-غذای چرب ممنوع: غذاهای چرب به خصوص چربی های جامد حیوانی و گیاهی نخورید. مصرف چنین غذاهایی باعث تشدید کاهش توان بدنی و ذهنی در طول روز می شود. پس بهتر است از خیر غذاهای فست فودی و تنقلات و نوشابه ها بگذرید. این مواد باعث اختلال جذب عناصر مفید در بدن می شود و می تواند اثرات منفی آلودگی هوا را تشدید کند.

-سیر و پیاز : سیر، پیاز و تره فرنگی، هر قدر هم که بوی آزاردهنده ای داشته باشند اما حاوی مقدار زیادی گوگرد هستند که می توانند از مخاط دستگاه تنفسی محافظت کنند.

-آب بنوشید: زنان باردار در روزهایی که هوا آلوده است نوشیدن آب را فراموش نکنند. نوشیدن زیاد آب به کلیه ها کمک می کند تا املاح اضافی از بدن خارج شود و ذرات آلودگی مدت کمتری در بدن باقی بماند.

-گوشت قرمز: گوشت قرمز می تواند به زنان باردار برای مقابله با هوای آلوده کمک کند. همچنین برای از بین بردن اثرات مخرب فلزات سنگین مثل سرب که در هوای آلوده وجود دارد، باید دریافت منابع آهن مثل گوشت را افزایش داد.

علائم مسمومیت ناشی از آلودگی هوا را بشناسید

خستگی مزمن ، بی حالی سردرد، تهوع، اضطراب و استرس می تواند نشانه های مسومیت از آلودگی هوا باشد. اما در پی آلودگی هوا گاهی دیده می شود که افرادی با علایم آنفلوآنزا (عمدتا تب و بدن درد) مواجه می شوند و نوعی مسمومیت با آلاینده های موجود در هوا را تجربه می کنند. وقتی میزان دی اکسید کربن در زمان آلودگی هوا افزایش پیدا می کند، اکسیژن کمتری وارد بدن می شود و اشباع اکسیژن در خون کاهش می یابد. در نتیجه اکسیژن رسانی به سلول ها خوب انجام نمی شود و تولید انرژی بدن دچار اختلال می شود و به همین دلیل فرد دچار بی حالی، خستگی مفرط، بی حوصلگی می شود و کارایی سابق خود را از دست می دهد. حالت تهوع و استفراغ در افرادی که دچار مسمومیت با مونواکسیدکربن یا دی اکسیدکربن می شوند نیز دیده می شود.

شیر مادر بهترین واکسن نوزاد

مطالعات نشان می دهد که تغذیه با شیر مادر تاثیر ذرات ریز و دی اکسید نیتروژن در نوزاد را کاهش می دهد. اثرات آلودگی هوا بر نوزادان بسیار خطرناک است و تغذیه با شیر مادر این اثرات مخرب را خنثی می کند. مهمترین تاثیر مخرب آلاینده های جوی، بر رشد ذهنی نوزاد است.سیستم اعصاب مرکزی نوزاد فاقد مکانیسم سم زدایی قوی است؛ بنابراین شیر مادر تنها راه حل است.منظور از ذرات ریز یا PM2.5 ، ذراتی هستند که قطرشان کمتر از یک چهارم یک تار موی انسان است. این ذرات به اندازه ای سبک هستند که در سراسر هوا پخش می شوند و از طریق سیستم تنفسی، وارد بدن می شوند.