غربالگری سوم در بارداری، چه هدفی را دنبال می کند؟

برای جلوگیری از بسیاری ناهنجاری های ژنتیکی مثل سندرم داون، مادر باردار تحت آزمایش های مختلف از جمله غربالگری اول، دوم و سوم قرار می گیرد، در این مطلب اطلاعاتی در مورد غربالگری سوم را در اختیارتان قرار می دهیم.
غربالگری سوم که برای ارزیابی اندازه جنین، حجم مایع آمنیوتیک، آناتومی ساختمانی جنین، محل جفت و نحوه قرار گیری جنین در سه ماهه آخر بارداری انجام می گیرد، همانند دو غربالگری اول و دوم مهم می باشد و عملکرد این نوع سونوگرافی از نظر تعیین تاخیر رشد داخل رحمی فراتر از ارزیابی بالینی می باشد.

غربالگری سوم
انجام آزمایش سونوگرافی از جمله آزمایش های ضروری برای مادران باردار می باشد که انجام آن در طول دوران بارداری، چهار مرتبه توسط پزشک تجویز می شود، سونوگرافی اول در ابتدای بارداری و برای تشخیص حاملگی داخل رحمی یا خارج آن، انجام می گیرد، در هفته دوازدهم بارداری به منظور اندازه گیری قد جنین و نیز تعیین سن دقیق جنین غربالگری دوم صورت می گیرد. ضمن اینکه اندازه گیری عرض گردن جنین در این دوره انجام می گیرد که اگر بالاتر یا مساوی با ۳ میلی متر باشد، پزشک تجویز آزمایش آمنیوسنتز را می دهد تا وجود هر گونه آنومالی کروموزمی تشخیص داده شود و در هفته ۲۲ بارداری به منظور مشاهده اندام های داخلی از جمله قلب، سر و همچنین میزان رشد جنین، کیفیت تبادلات بین مادر و جنین به کمک بند ناف، جفت و مایع آمونیاکی و نیز جنسیت جنین توسط پزشک چک می شود، در هفته ۳۲ حاملگی ارگان های مغزی و اینکه رشد جنین طبیعی است یا خیر مورد بررسی قرار می گیرد، بنابراین اگر در سونوگرافی مشکلاتی مانند فشار خون یا دیابت و بیماری های دیگر دیده شود، بارداری چند قلو باشد و یا اینکه احتمال کوچک بودن جنین وجود داشته باشد، از سوی پزشک درخواست انجام سونوگرافی بیشتر می شود.

هدف از انجام غربالگری سوم
سونوگرافی سه ماهه اول و دوم بارداری شامل تست غربالگری مانند سونوگرافی nt و تست های آزمایشگاهی و آنومالی اسکن طبیعی می باشد، بنابراین شاید ضرورت چندانی به انجام سونوگرافی در سه ماهه سوم باداری نباشد و در صورتی که متخصص زنان یا ماما بعد از انجام معاینات لازم، پیشرفت بارداری را طبیعی تشخیص دهد، اغلب بعد از ۳۰ هفتگی برای تعیین وضعیت قرار گیری جنین، رشد جنین و وضعیت کلی جنین، انجام یک سونوگرافی را توصیه می کند. در صورتی که خانم باردار در حاملگی های قبلی خود با مشکلاتی مواجه بوده و یا به بیماریی هایی مثل دیابت بارداری و افزایش فشار خون مبتلا باشد، احتمالا از سوی پزشک انجام سونوگرافی در فواصل زمانی منظم در سرتاسر دوران بارداری تجویز می شود. در زیر به طور کلی به اهداف غربالگری سوم اشاره می کینم.
- بررسی رشد جنین
- تعیین موقعیت جنین
- بررسی وضعیت قرار گرفتن جنین و تعیین نوع زایمان (طبیعی یا سزارین)
- انجام تست سلامت جنین و نیز بررسی نرمال بودن حجم مایع آمنیوتیک

بررسی رشد جنین در غربالگری سوم
یکی از دلایل اصلی انجام سونوگرافی ۳ ماهه سوم، بررسی نرمال بودن رشد جنین می باشد، گاهی ممکن است، پزشک زنان تشخیص بدهد که جنین نسبت به سن واقعی اش کوچکتر و یا بزرگتر است که در این صورت با انجام سونوگرافی و اندازه گیری دور سر و دور شکم جنین مشخص خواهد شد که آیا اندازه گیری ها در محدودده نرمال می باشد و یا اینکه با سن واقعی جنین تفاوت دارد.
بنابراین در صورتی که تمام اندازه های جنین نرمال باشد، احتمال به دنیا آوردن یک نوزاد با وزن متوسط زیاد است، در برخی مواقع ممکن است در خواست یک سونوگرافی دوباره داده شود، زیرا بررسی رشد جنین در سونوگرافی های سریالی نسبت به انجام یک سونوگرافی تکی، ارزیابی آن بهتر است.
اگر اندازه گیری ها نشان دهنده سالم ولی کوچک بودن جنین باشد که در این صورت رشد نرمال است، اما گاهی این اندازه گیری ها نشان می دهد که دارای یک عقب افتادگی رشد داخل رحمی باشد، مخصوصا اگر حجم مایع دور جنین هم کاهش پیدا کرده باشد، در این صورت برای بررسی های بیشتر، درخواست سونوگرافی کالر داپلر می شود؛ جنین برای رشد خود از طریق جریان خون جفت تغذیه می شود.
علت عقب افتادگی رشد جنین به دو علل مادری و جنینی تقسیم می شود که در بررسی علل مادری، وضعیت شریان های رحمی مادر باردار که نقش تامین جریان خون جفت را بر عهده دارد، از طریق کالر داپلر چک می شود، در صورتی که جریان خون مادر به جفت طبیعی باشد، آنگاه باید مشکل را در علل جنینی عقب افتادگی رشد جنین بررسی نماییم؛ ارتباط بین جفت و جنین از طریق بند ناف بوده که دارای یک ورید و دو شریان می باشد.
در این مرحله از بررسی کالر داپلر تشخیص داده خواهد شد که شرایین ناف طبیعی است و احتمالا تمام مواد غذایی مورد نیاز برای رشد جنین دریافت می شود، حال اگر مشخص شود که این عروق دچار مشکل می باشند، در مرحله بعدی، دیگر عروق جنین از قبیل عروق داخل مغزی جنین بررسی می شود تا شدت مشکل جنین مشخص شود؛ گاهی اوقات به دلیل وخیم بودن وضعیت جنین، احتمال انجام زایمان زودرس وجود دارد.
خانم های بارداری که مبتلا به فشار خون بالا هستند، این مشکل آنها می تواند بر روی جریان خون جنین تاثیر داشته باشد، به همین دلیل انجام سونوگرافی پیگیری و نیز سونوگرافی کالر داپلر منظم به منظور بررسی رشد جنین لازم می باشد.
در هفته ۱۸ تا ۲۰ ام بارداری ممکن است، جفت دارای موقعیت پایین باشد، بنابراین در هفته های ۳۲ تا ۳۴ بارداری باید بررسی مجدد شود که آیا مشکل موقعیت پایین (جفت سر راهی) وجود دارد یا نه. زیرا در طی این مدت برای اغلب موارد این چنینی، جفت به سمت بالا حرکت کرده و از دهانه رحم دور می شوند، بنابراین تعداد کمی نیاز به انجام دوباره سونوگرافی دو هفته بعد پیدا می کنند. اما در صورتی که موقعیت جفت همچنان پایین باشد، از سوی پزشک انجام یک سونوگرافی واژینال درخواست می شود تا تعیین شود که چه میزان به دهانه رحم نزدیک می باشد؛ جفتی که به دهانه رحم خیلی نزدیک باشد، جفت سر راهی نامیده می شود، بنابراین در این صورت امکان انجام زایمان طبیعی وجود ندارد، به طور کلی این حالت خیلی معمول نیست، زیرا معمولا یک سوم جفت ها در ابتدای بارداری دارای موقعیت پایین هستند، اما تنها تعداد کمی از آنها تا پایان دوران حاملگی همچنان در موقعیت پایین باقی خواهند ماند.

بررسی حالت قرار گیری جنین
حالت قرار گیری جنین در سه ماهه سوم به منظور تصمیم گیری جهت انجام زایمان طبیعی یا سزارین دارای اهمیت زیادی است، قرار گرفتن جنین می تواند به حالت سفالیک (قرار گرفتن سر داخل لگن) و نیز به حالت عرضی یا صورت باشد.
چرخش جنین باید تا هفته ۲۰ و یا حداکثر تا هفته ۲۸ اتفاق بیفتد؛ جنین در هفته ۲۸ بارداری بزرگ است، بنابراین چرخیدن آن به حول یک محور دشوار می شود، اما با این حال امکان جابه جایی وجود دارد و هر گونه تغییراتی به دلیل مشخص شدن نوع زایمان، مهم می باشد. بعد از هفته ۳۷ ام بارداری، در صورتی که لگن جنین به سمت پایین باشد و سر در بالا قرار گیرد، در این صورت نیاز به عمل سزارین می باشد.

تست سلامت جنین (تست بیوفیزیکال)
اگر مادر باردار در سه ماهه آخر بارداری احساس کند که حرکات جنین کاهش یافته است، در این صورت به منظور اطمینان از سلامت جنین، از سوی متخصص زنان یا ماما برای مادر، درخواست تست سلامت جنین خواهد شد. نتایج این تست از هفته ۳۰ بارداری با قطعیت بیشتری همراه است، بنابراین زودتر از این زمان نباید انجام این آزمایش از غربالگری سوم صورت گیرد. در انجام این آزمایش عوامل مهمی که در سلامتی جنین دخیل می باشند، باید مورد بررسی قرار گیرند، در زیر به این فاکتورها اشاره کرده ایم.
- حرکات جنین
- حرکت های تنفسی جنین
- توانایی عضلانی جنین
- حجم مایع آمنیوتیک
- تست بدون استرس
در مراکز سونوگرافی، چهار مورد اول مورد بررسی قرار می گیرد و نتیجه آن با نتیجه تست بی استرس که اغلب در بیمارستان ها انجام می شود، جمع بندی می شود؛ اندازه گیری مایع آمنیوتیک ارتباطی با جنین ندارد و اندازه گیری آن به روش خاصی صورت می گیرد.