تغییرات بدن مادران در ۹ ماه بارداری

هفتـه ۰-۱۳

سه ماهه اول
در سه ماهه اول بارداری بدن دچار دگرگونی های زیادی می شود. تغییرات هورمونی تقریباً بر تمامی اعضای بدن تاثیر می گذارد. این تغییرات می تواند نشانه بارداری حتی در اولین هفته ها باشد. توقف عادت ماهیانه علامت روشنی برای بارداری است.


تغییرات دیگر می تواند شامل:
- خستگی مفرط

- حساس شدن و تورم سینه ها

- حالت تهوع، همراه یا بدون استفراغ (تهوع صبحگاهی)

- هوس کردن برای غذایی خاص یا احساس طعم بد برای غذایی دیگر

- تغییراتی در خلق و خو

- یبوست مزاج (مشکلات در حرکت روده ها)

- زیاد شدن دفع ادرار

- سردرد

- سوزش سردل

- اضافه یا کم شدن وزن

در حالیکه بدن شما درمسیر این تحولات است، شما احتمالا نیاز به تغییر برنامه روزانه خود دارید، مانند اینکه زودتر به رختخواب بروید و در فواصل کوتاهتر،غذایی کم حجم تر بخورید و … . خوشبختانه با پیشرفت مراحل بارداری بسیاری از این ناراحتی ها از بین خواهند رفت و همچنین بعضی از خانم ها ممکن است اصلا احساس ناراحتی نکنند. اگر شما قبلاً باردار بوده اید، ممکن است در این بارداری احساس متفاوتی از قبل داشته باشید، همانطوری که تمامی خانم ها با یکدیگر متفاوت هستند، بارداری ها نیز با یکدیگر متفاوتند.

هفتـه 14 - 28

سه ماهه دوم
بسیاری از بانوان سه ماهه دوم بارداری را راحت تر از سه ماهه اول آن می دانند. اما آشنایی با موارد سه ماهه دوم به اندازه سه ماهه اول نیز مهم است.

شما ممکن است متوجه شده باشید که علایمی مانند تهوع صبحگاهی و خستگی مفرط در این سه ماهه از بین می رود. اما تغییرات جدید و قابل توجه در این زمان اتفاق می افتد. با رشد جنین، شکمتان بزرگ می شود و قبل از تمام شدن این سه ماهه شما احساس می کنید، جنین در درون رحم شما حرکت می کند. در حالیکه بدن شما در حال تغییر است و برای رشد جنین خود را آماده می کند، احتمالاً احساس می کنید:

- درد بدنی، مثل پشت درد، شکم درد، درد در پشت و جلوی کشاله ران

- نشانه های کشیدگی بر روی شکم، سینه، کشاله ران ها و نشیمنگاه

- تیره شدن پوست در اطراف نوک سینه ها

- خطی بر روی پوست از زیر ناف به پایین

لکه های تیره رنگ پوستی بر روی گونه ها، پیشانی، بینی یا لب بالایی. لکه های پوستی اغلب در دو طرف صورت قرینه هستند، که گاهی اوقات آنرا ماسک بارداری می نامند.

دست های بی حس یا با احساس مورمور شدن که آنرا carpal tunnel syndrome می نامند.

- خارش بر روی شکم ، کف دست و کف پاها. ( در صورت احساس تهوع، کم شدن اشتها، حال بهم خوردگی، زردی یا خستگی مفرط همراه با خارش بهتر است با دکترتان تماس بگیرید. این علائم می تواند نشانه های مشکلات کبدی باشد).

- تورم در مچ پاها، انگشتان و صورت. ( اگر متوجه ورم ناگهانی و شدیدی شدید یا به سرعت وزن شما افزایش یافت ، سریعاً دکتر خود را از این موارد مطلع سازید.)

هفته ۲۹ - ۴۰

سه ماهه سوم
شما در سه ماهه آخر بارداری هستید. بعضی از ناراحتی های که درسه ماهه دوم داشتید، ادامه خواهد داشت. علاوه براین بعضی از خانم های باردار مشکلاتی در تنفس پیدا می کنند و متوجه خواهید شد که دفع ادرار بیشتری خواهید داشت، زیرا با رشد جنین فشار بیشتری به اندام های داخلی شما وارد می شود. ناراحت نباشید، بچه شما سالم است و این مشکلات با زایمان برطرف خواهد شد.

تغییرات جدیدی که در این سه ماهه احساس خواهید کرد، شامل:
- تنگی نفس

- سوزش سردل

- تورم در مچ پاها، انگشتان و صورت. ( اگر متوجه تورم ناگهانی و شدیدی شدید یا اگر به سرعت وزن شما بالا رفت به سرعت با دکترتان تماس بگیرید.)

- همورویید

- سینه های حساس، که ممکن است ترشحاتی مانند شیر داشته باشد که آنرا کلستروم می نامند

- ناف شما ممکن است بیرون بزند

- مشکلات در خواب

- پایین افتادن شکمی یا حرکت جنین بطرف پایین شکم

- انقباضات شکمی که ممکن است علایم راست یا دروغ زایمان باشد

زمانیکه به روز زایمان نزدیک می شوید، دهانه رحم نرم تر و باریکتر می شود. این حالت طبیعی و عادی است که به خروج جنین از شکم مادر در زمان زایمان کمک می کند. دکتر شما پیشرفت بدنتان را برای نزدیک شدن به روز زایمان با این علایم تشخیص می دهد.

در سه ماهه دوم با رشد جنین، شکمتان بزرگ می شود و قبل از تمام شدن این سه ماهه شما حرکت جنین در درون رحم خود را احساس می کنید.

- بدن درد

در اثنای بارداری ممکن است احساس بدن درد داشته باشید: درحالیکه رحم خانم ها در زمان بارداری بزرگ می شود، احتمالاً در کمر، شکم، ران ها و انتهای کشاله ران احساس درد می کنند. بسیاری از خانم ها بعلت فشار سر جنین و افزایش وزن او و شل شدن مفاصل، دچار کمردرد و همچنین درد در ناحیه لگن خاصره می شوند. بعضی از خانم های باردار از درد پشت که تا زانوها و انتهای کف یکی از پاها ادامه دارد، شکایت می کنند، که درد سیاتیک نامیده می شود. اگرچه، این زمانی اتفاق می افتد، که بزرگی رحم به عصب سیاتیک فشار آورد.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند.

- دراز بکشید

- استراحت کنید

- ناحیه درد را گرم نگهدارید

- درصورت ادامه یافتن درد به دکترتان مراجعه کنید.

تغییرات در سینه ها
در زمان بارداری ممکن است تغییراتی در سینه ها داشته باشید: اندازه سینه ها در دوران بارداری به علت تغییرات هورمونی که در بدن مادر ایجاد می شود، افزایش یافته وخود را برای تغذیه نوزاد با شیر مادر آماده می کنند. احتمالاً این خانم ها در سینه خود احساس بزرگی، پربودن و حساس شدن دارند.

در سه ماهه سوم بعضی از خانم های باردار متوجه شروع ترشحاتی از سینه خود می شوند. این ترشحات اولین شیری است که سینه های مادر برای نوزاد خود آماده می کند. این مایع غلیظ، زرد رنگ و شامل آنتی بادی هایی است، که از نوزاد در مقابل عفونت ها مراقبت می کند.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
- از سینه بندهای مخصوص این دوران که از سینه ها مراقبت می کنند، استفاده کنید.

- از پد های مخصوص برای جذب این مایعات در سینه بند خود استفاده کنید.

یبوست مزاج
در زمان بارداری ممکن است دچاریبوست مزاج شوید: بسیاری از بانوان باردار از یبوست مزاج شکایت می کنند. علایم این ناراحتی عبارتند از: مدفوع خشک و سخت ، کمتر از سه بار در هفته برای دفع مدفوع به توالت رفتن و این عمل با درد زیادی همراه است.

بالا رفتن سطح هورمونی در زمان بارداری موجب طولانی شدن زمان جذب مواد غذایی و همچنین شل شدن عضلات روده ای باعث یبوست مزاج در بانوان باردار می شود. بعلاوه اینها بزرگ شدن رحم و فشار آن بر روده ها موجب یبوست می گردد.

چه چیز ممکن است به رفع این مشکل کمک کند:
- در روز ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید.

- از خوردن قهوه خودداری کنید.

- ازغذاهایی با فیبر زیاد مثل میوه های تازه و خشک، سبزیجات خام و نان سبوس دار برای تغذیه استفاده کنید.

- سعی کنید فعالیت های سبک داشته باشید.

سرگیجه
در زمان بارداری ممکن است دچار سرگیجه شوید: بسیاری از بانوان باردار از سرگیجه و سبکی سر در دوران حاملگی خود شکایت دارند. از حال رفتن در این زمان بسیار نادر بوده ولی ممکن است حتی در بانوان باردار سالم نیز پیش بیاید. برای این ناراحتی ها دلایل بسیاری وجود دارد. بزرگ شدن رگ های خونی در اوایل بارداری و فشار رحم بزرگ شده بر رگ های خونی و افزایش احتیاج بدن به مواد غذایی می تواند باعث سبکی سر و سرگیجه در خانم های باردار باشد.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
- به آرامی از حالت نشسته بایستید.

- از ایستادن طولانی مدت خودداری کنید.

- از وعده های غذایی خود صرفنظر نکنید.

- به طرف چپ خود دراز بکشید.

- لباس گشاد به تن کنید.

- دکترتان را مطلع سازید اگر: احساس از حال رفتن و خونریزی رحمی یا درد شکمی دارید.

خستگی مفرط و مشکلات در خواب
در زمان بارداری ممکن است دچار خستگی مفرط و مشکلات در خواب شوید: در زمان بارداری با وجود خواب کافی ممکن است احساس خستگی کنید. بسیاری از بانوان باردار در سه ماهه اول بارداری متوجه خستگی شدید می شوند. ناراحت نباشید، این معمولی است! این راهی است که جنین درونتان به شما بگوید که شما نیاز بیشتری به استراحت دارید. در سه ماهه دوم خستگی معمولا به احساس نشاط و انرژی تبدیل می شود. اما در سه ماهه سوم خستگی مفرط دوباره آشکار می شود. همانطور که بر وزن شما افزوده می شود ، خوابیدن ممکن است مشکل شود. حرکات جنین در رحم، زیاد شدن دفع ادرار و بالا رفتن سوخت و ساز بدنی ممکن است باعث مشکلات در خوابیدن شود. همچنین گرفتگی عضلات پا نیز می تواند برمشکلات خواب اضافه شود.

چه چیز ممکن است به رفع این مشکل کمک کند:
- به سمت چپ خود بخوابید.

- از بالشی برای پشتیبانی از بدنتان استفاده کنید (مثلاً برای کمر یا بین زانوها درموقع خوابیدن یا زیر شکم )

- از عادات خوب خوابیدن استفاده کنید، برای مثال هر شب در زمان معین بخوابید و بیدار شوید و فقط از بستر خود برای خوابیدن استفاده کنید.

- کمی زودتر به بستر بروید.

- اگر خواب شبانه کافی ندارید، چرت زدن را فراموش نکنید.

- مایعات مورد نیاز بدنتان را تا حد امکان در روز بنوشید تا بتوانید در ساعات قبل از خواب شب، کمتر مایعات بنوشید.

سوزش سردل و سوء هاضمه
در زمان بارداری ممکن است دچار سوزش سردل و سوء هاضمه شوید: تغییرات هورمونی و فشار رحم بزرگ شده به دیگر اعضاء داخلی می تواند، موجب سوزش سردل و سوء هاضمه شود. هورمون های زمان بارداری عضلات دستگاه گوارش را در عملکردشان کندتر می کند. بنابراین غذا در دستگاه گوارش آهسته تر حرکت کرده و عمل هضم غذا به کندی انجام می گیرد. به همین دلیل بسیاری از خانم های باردار احساس می کنند که گاز زیادی در شکمشان جمع شده است.

هورمون های دوران بارداری نیز موجب می شوند که دریچه ای که مری را از معده جدا می کند به آرامی عمل کند و این موجب برگشت غذا و اسید معده به مری می شود. این برگشت غذا همراه با اسید معده موجب احساس سوزش سردل می شود. همزمان با بزرگ شدن جنین، رحم به معده فشار آورده و سوزش سردل چیزی معمول در ماه های آخر بارداری می باشد.

چه چیز ممکن است به رفع این مشکل کمک کند:
- بجای خوردن سه وعده بزرگ در روز از چند وعده با حجم کوچکتر استفاده کنید و غذا را به آرامی میل کنید.

- مایعات را بعد از غذا و نه در میان آن بنوشید.

- غذاهای چرب و سرخ کرده را نخورید.

- از خوردن مرکبات و آب میوه آنها و همچنین غذاهای با ادویه زیاد خودداری کنید.

- چند ساعت قبل از خواب از خوردن و نوشیدن امتناع کنید.

- بعد از خوردن غذا دراز نکشید.

- دکترتان را مطلع کنید اگر: اگر با انجام پیشنهادات بالا علائم ناراحتی برطرف نشد از دکتر خود برای استفاده از آنتی اسید سوال کنید.

همورویید
به بزرگ و متورم شدن رگ های مقعد همورویید می گویند. همورویید می تواند موجب خارش، درد و خونریزی گردد. در حدود 50 درصد از خانم های باردار دچار این عارضه می شوند.

همورویید مشکل معمولی در زمان بارداری است، که می تواند دلایل زیادی داشته باشد. در زمان بارداری حجم خون در بدن زیاد می شود، که می تواند موجب بزرگ شدن رگ ها شود.

بزرگ شدن رحم نیز فشار زیادی به رگ های مقعد وارد می کند. بعلاوه یبوست و خشکی مزاج نیز می تواند همورویید را شدیدتر کند.

معمولاً این عارضه بعد از زایمان برطرف می شود.

چه چیزی ممکن است به رفع این مشکل کمک کند:

- هرچه بیشتر مایعات بنوشید.

- غذاهای با فیبر زیاد مثل نان سبوس دار، سبزی های خام و پخته و میوه جات بخورید.

- در موقع اجابت مزاج به خود فشار وارد نکنید.

- برای آرام کردن درد هموروئید از دکترتان دارویی دریافت کنید.

خارش
در زمان بارداری ممکن است خارش داشته باشید: در حدود ۲۰ درصد از خانم های باردار در زمان حاملگی احساس خارش می کنند. معمولاً خانم های باردار در شکمشان احساس خارش می کنند. اما قرمز شدن، خارش کف دست ها و پاها همچنین مشکل معمولی در بین خانم های باردار است. هورمون های بارداری و کشیدگی پوست احتمالاً علت اصلی این عارضه است. معمولاً احساس خارش بعد از زایمان از بین می رود.

چه چیز ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
- استفاده از صابون بچه و کرم های مرطوب کننده.

- از دوش و حمام خیلی گرم خودداری کنید.

- از پوشیدن لباس هایی که موجب خارش بدن می شود، صرفنظر کنید.

- به دکترتان مراجعه کنید اگر: اگرعلایم بعد از یک هفته مراقبت از خودتان بهتر نشد.

گرفتگی عضلات پا
در زمان بارداری ممکن است دچارگرفتگی عضلات پا شوید: در زمان های مختلف در طی دوران بارداری ممکن است، گرفتگی عضلات در نقاط مختلف پای خود احساس کنید. معمولا زمان این مشکلات در شب هنگام است. علت این گرفتگی در عضلات پا تغییرعملکرد بدن شما در مورد فرآیند جذب کلسیم موجود در بدن می باشد.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
- به آرامی عضلات خود را بکشید.

- تمرینات ساده ای را انجام دهید.

- برای گرفتگی های ناگهانی، پای خود را بطرف جلو خم کنید.

- از دکتر خود در مورد مکمل های کلیسم سوال کنید.

مشکلات بینی
در زمان بارداری ممکن است دچار مشکلاتی با بینی شوید: خون دماغ و پربودن بینی در زمان بارداری معمول است. این به علت زیاد شدن حجم خون در بدن و فعالیت های هورمونی در بافت های بینی شما است.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
- بینی خود را به آرامی بشوئید.

- مایعات بنوشید و از بخور سرد استفاده کنید.

- برای متوقف کردن خونریزی بینی، بینی خود با شصت و انگشت نشانه خود برای چند دقیقه فشار دهید.

- دکترخود را مطلع سازید اگر: چندین بار خون ریزی بینی و متوقف نشدن آن بعد از چند دقیقه .

بی حسی یا حس خارش و سوزش کف دست ها
در زمان بارداری ممکن است دچار بی حسی یا حس خارش و سوزش کف دست ها شوید: احساس تورم، سوزش و خارش و بی حسی در انگشتان و دستان به نام carpal tunnel syndrome نامیده می شود ، که در زمان بارداری ممکن است اتفاق بیفتاد. این علائم بعلت تورم بافت ها در مچ دست ها است و بعد از زایمان از بین می رود.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
- در حین کار چند بار به دست هایتان استراحت دهید.

- از دکترتان درباره آتل دست برای مستقیم نگهداشتن مچ دستتان بپرسید.

- علایم کشیدگی و تغییرات پوستی

- ممکن است در زمان بارداری دچارعلایم کشیدگی و تغییرات پوستی شوید: علائم کشیدگی، خطوط قرمز و صورتی یا قهوه ای بر روی پوست است. اغلب آنها بر روی کشاله های ران، نشیمنگاه، شکم و سینه ها ظاهر می شوند. این نشان ها به علت کشیدگی پوست ایجاد می شود و معمولا در سه ماهه دوم بارداری ظاهر می شوند.

بعضی از خانم های باردار متوجه تغییرات پوستی دیگری نیز می شوند. برای بسیاری از بانوان، نوک سینه ها به رنگ قهوه ای یا تیره تر می شوند. دربسیاری از خانم ها خط قهوه ای رنگی در زیر ناف به پائین ظاهر می شود . لکه های تیره رنگی معمولا روی گونه ها، پیشانی، بینی یا لب بالایی نیز در بارداری معمولی است. این لک ها معمولا بطور قرینه ظاهر می شوند. این لکه ها melasma یا chloasma نامیده می شود و در میان بانوان با پوست تیره بیشترمعمول است.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
خونسرد باشید، علایم کشیدگی و دیگر تغییرات پوستی معمولاً بعد از زایمان از بین می رود.

تـورم
ممکن است در زمان بارداری دچارتورم شوید: بسیاری از بانوان باردار دچار تورم کمی در صورت، دست ها یا مچ پاها در زمان های مختلفی از بارداری می شود. همانطور که زمان زایمان نزدیک می شود، تورم بیشتر قابل رویت می شود.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
- روزی ۸ تا ۱۰ لیوان مایعات بنوشید.

- قهوه ننوشید و غذاهای شور نخورید.

- استراحت کنید و پاهای خود را بالا نگهدارید.

- از دکترتان برای وسایل ( جوراب ) پشتیبانی کننده سوال کنید.

- دکترتان را مطلع سازید اگر: دست ها و پاهایتان به سرعت ورم کرده یا بسرعت دچار اضافه وزن شدید.

زیاد شدن ادرار و چکه کردن
در زمان بارداری ممکن است دچارزیاد شدن ادرار و نشت کردن آن شوید: مشکلات کنترل مثانه در زمان بارداری معمول است. با بزرگ شدن جنین، فشار زیادی به مثانه، رحم و لگن خاصره وارد می شود. این فشار وارده می تواند موجب نیاز به دفع ادرار بیش از حد باشد و همینطور باعث نشت ادرار از مثانه در زمان عطسه، سرفه یا خندیدن می شود.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
- برای دفع ادرار چند بار به توالت بروید.

- مایعات بیشتری بنوشید تا بدنتان دچار کم آبی نشود.

- برای قوی شدن ماهیچه های لگن خاصره خود تمرینات kegel exercises را انجام دهید .

تمرین کگل kegel exercise
بخاطر داشته باشید : قبل از انجام هرگونه برنامه، برای تمرینات نرمشی در زمان بارداری با دکترتان مشورت کنید. پزشک شما ممکن است، براساس تاریخچه پزشکی شما دستورالعمل خاصی را برای شما پیشنهاد کند.

تمرین کگل به قوی شدن ماهیچه هایی کمک می کند، که ازعضلات مثانه، رحم و روده های شما پشتیبانی می کنند. با قوی شدن این عضلات در زمان بارداری، می توانید توانایی آرامش بخشیدن و کنترل این ماهیچه ها را برای آمادگی در زایمان و تولد نوزاد امکان پذیر کنید. این تمرین همچنین برای دوران پس از زایمان شدیدا توصیه شده است، زیرا با انجام آن می توانید به بازگشت بافت های آسیب دیده به حالت سلامت قبل از بارداری کمک کرده و همچنین کنترل بیشتری در دفع ادرار خود داشته باشید.

برای انجام این تمرین، تصور کنید که سعی در نگه داشتن جریان ادرار خود دارید یا مانع خروج گاز از بدنتان می شوید. با انجام این کار شما ماهیچه های ناحیه انتهای لگن خاصره خود را منقبض می کنید و به این ترتیب شما تمرین کگل را انجام می دهید. در حالیکه شما تمرین کگل را انجام می دهید سعی کنید که عضلات پا، باسن و شکم خود را تکان ندهید. بنابراین می توانید این تمرین را در همه جا انجام دهید.

در هر بار انقباض عضله انتهای لگن خاصره به آرامی از یک تا پنج بشمارید و سپس استراحت کنید، این کار را برای ده مرتبه تکرار کنید و به این ترتیب شما یک ست از تمرین کگل را انجام داده اید. انجام این تمرین 5 بار در روز پیشنهاد شده است.

(در مورد kegel exercises می توانید از دکترتان سوال کنید).

وریدهای واریسی
در زمان بارداری شما ممکن است دچار وریدهای واریسی شوید: در زمان بارداری حجم خون شما بسیار زیاد می شود. این حجم زیاد خون در بدن می تواند موجب بزرگ شدن رگ های خونی شود بعلاوه فشار وارده بر این رگ های بزرگ شده در پشت رحم باعث کاهش سرعت برگشت خون به قلب می شود. به همین دلیل وریدهای واریسی در پاها و مقعد (هموروید) مشکل معمولی در زمان بارداری است.

وریدهای واریسی به شکل رگ های متورم در سطح پوست دیده می شوند. آنها می توانند به شکل پیچیده درهم یا بیرون زده و به رنگ بنفش تیره یا آبی بنظر برسند. در بیشتر مواقع آنها در پشت و طرف داخل ماهیچه ساق پا ظاهر می شوند.

چه چیزی ممکن است در رفع این مشکل کمک کند:
- از پوشیدن جوراب های ساق بلند تنگ خودداری کنید.

- در زمان نشستن پاهای خود را بالا نگهدارید.