افسردگی بعد زایمان، عوامل پرخطر

تولد نوزاد همواره باعث شادی و سرور خانواده‌ها و افزایش شور و انگیزه زندگی می‌شود. از سوی دیگر، ورود عضو جدید به کانون خانواده ترس و اضطراب‌ها را از بین برده و برگ جدیدی از زندگی را ورق می‌‌‌زند. ولی در برخی موارد، مادران پس از تولد نوزاد دچار نوعی حالت افسردگی می‌شوند که به «افسردگی پس از زایمان» مشهور است.
افسردگی پس از زایمان با علائمی مانند تغییر در خلق‌و‌خو و گریه‌های ناگهانی بروز می‌کند. ولی در این میان، زنانی که به تازگی مادر شده‌اند علائم شدیدتری از این حالات را تجربه می‌کنند که در موارد شدید به آن «روان پریشی پس از زایمان» اطلاق می‌‌شود. افسردگی که به دنبال تولد نوزاد رخ می‌دهد ضعف یا عیب نیست بلکه تنها یکی از عوارض زایمان به شمار می‌رود. از شایع ترین علائم این بیماری می توان به تغییر خلق و خو، اضطراب، ناراحتی و نگرانی، حساسیت روحی و تحریک پذیری، گریستن، کاهش تمرکز و ایجاد مشکل در روند طبیعی خواب را اشاره کرد که در مراحل ابتدایی با این علائم بروز می کند ولی در صورت تداوم بیماری، نشانه ها شدید و طولانی تر شده و اغلب با کارهای روزانه مادر و توانایی او در مراقبت از نوزاد تازه متولد شده‌اش تداخل پیدا می‌کند.
علائم شدید افسردگی پس از زایمان عبارتند از: کاهش اشتها، بی خوابی، عصبانیت و تحریک پذیری شدید، خستگی مفرط، کاهش تمایلات جنسی، کمبود رضایت از زندگی، احساس گناه، تغییرات شدید خلقی، ناتوانی در برقراری ارتباط با نوزاد و کناره گیری از خانواده و دوستان. گفتنی است عدم درمان علائم بیماری باعث تداوم آنها تا ماه ها می‌شود.

علل و عوامل افسردگی
پزشکان و محققان عمده ترین دلایل افسردگی‌های پس از زایمان را تغییرات روحی و جسمی می‌دانند. کاهش قابل توجه هورمون‌های استروژن و پروژسترون بعد از زایمان یکی از دلایل عمده بروز افسردگی‌های پس از زایمان محسوب می‌شوند. از سوی دیگر، کاهش برخی هورمون‌های تیروئیدی نیز با ایجاد احساس خستگی مفرط و افسردگی همراه است.

عوامل روحی نیز از دیگر محرک‌های بروز افسردگی پس از زایمان در زنان محسوب می‌شوند. کم خوابی‌های شبانه و خستگی‌های شدید باعث می‌شود تا مادر به خوبی از عهده مدیریت مشکلات برنیاید که این حالت اضطراب فرد را در مراقبت از نوزاد افزایش می‌دهد. برخی مادران در این دوران تصور می‌کنند که با ورود عضو جدید به خانواده کنترل زندگی از دستشان خارج شده است.
برخی تغییرات ایجاد شده در روند زندگی شامل بچه دار شدن مجدد ، مشکل تغذیه نوزاد با شیر مادر، مشکلات مالی و عدم حمایت از شریک زندگی از جمله عواملی هستند که می‌تواند علت افسردگی بعد از زایمان باشند.

عوامل پرخطر
به طور کلی زنانی که در زایمان‌های قبلی سابقه ابتلا به افسردگی را داشته‌اند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به این اختلال روحی قرار می‌گیرند. بارداری های ناخواسته و بدون برنامه ریزی و مشکلات زوجین در بروز افسردگی‌های پس از زایمان بی تأثیر نیستند.

راهکارهای درمانی
درمان افسردگی پس از زایمان به شدت این بیماری بستگی دارد. در موارد خفیف، مشکل به خودی خود و بدون نیاز به درمان خاصی طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد. در این مدت افراد باید بیشتر استراحت کرده و رابطه خود را با دوستان و اطرافیان و به ویژه مادران افزایش دهند. استفاده از داروهای تیروئید در مبتلایان به کم کاری می تواند بسیار مؤثر باشد.

در موارد شدید بیماری باید راهکارهای گسترده تری صورت گیرد. یکی از این روش‌ها ، مشاوره با متخصصان بهداشت و روان است. داروهای ضد افسردگی از جمله درمان‌های دارویی مؤثر در درمان افسردگی های پس از زایمان به شمار می‌روند.
هورمون درمانی و استفاده از استروژن جایگزین مانع از افت سریع این هورمون در زمان زایمان می‌شود. در صوتی که فرد مبتلا با مشاهده علائم افسردگی پس از زایمان برای درمان به پزشک مراجعه نماید، بیماری در مدت چند ماه از بین می‌رود.

علاوه بر درمان‌های رایج، رعایت برخی اصول در زندگی روزمره احتمال ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را کاهش داده یا از شدت علائم آن می‌کاهد. مادران سعی کنند در این دوران فعالیت بدنی خود را حفظ نمایند. برخی توصیه می‌کنند که داشتن انتظارات واقعی، اختصاص وقت ویژه برای خود، مثبت اندیشی و اجتناب از تنهایی نقش مؤثری در کاهش علائم افسردگی دارد. البته در این میان ، مادر علاوه بر توجه به نوزاد باید مراقب سلامت جسم و روح خود نیز باشد.