چرخش جنین در رحم، کدام زایمان بهتره؟

«بچه چرخیده و پا‌هایش به سمت بیرون قرار گرفته!» حتما شما هم با شنیدن این جمله به یاد زایمان‌هایی می‌افتید که وضعیت بچه طوری است که با زایمان طبیعی نمی‌تواند به دنیا بیاید و حتما باید با عمل سزارین او را به دنیا آورد. اما چه عواملی باعث بروز چنین وضعیتی می‌شوند و کار را برای تولد جنین دشوار می‌کنند؟ برای پاسخ این سوال و سوال‌های دیگر را از پریسا الماسی، کارشناس مامایی، پرسیدیم.

الماسی درباره وضعیت بریچ می‌گوید: اگر باسن و یا پا‌های جنین قبل از سر جنین وارد لگن شوند، به این حالت نمایش بریچ گفته می‌شود. این شکل از وضعیت جنین قبل از زایمان شیوع بیشتری دارد اما وضعیت نمایش بریچ در ۳ یا ۴ درصد زایمان‌های تک‌قلویی تا زمان زایمان باقی می‌ماند.

الماسی درباره نحوه زایمان نوزادان بریچ می‌گوید: مادرانی که نوزاد‌شان در وضعیت بریچ قرار دارد، می‌توانند به صورت واژینال زایمان کنند و زایمان طبیعی داشته باشند. اما چون در زایمان سزارین میزان مرگ و میر نوزاد کمتر است در ایران و در این شرایط از زایمان سزارین بای به دنیا آوردن بچه استفاده می‌کنند. مگر اینکه بتوانند با مانور‌‌های خاصی جنین را سر و ته کنند و او را از حالت بریچ در بیاورند.

نمایش بریچ به سه دسته تقسیم می‌شود و عبارتند از بریچ فرانک، بریچ کامل و بریچ ناکامل که الماسی درباره آنها توضیح می‌دهد: در نمایش بریچ فرانک، اندام‌های تحتانی جنین در ناحیه لگن حالت جمع‌شدن دارند اما در قسمت مفاصل زانو، حالت باز شدن دارند، در نتیجه پا‌های جنین کاملا در مجاورت سر قرار می‌گیرند. بریچ کامل مانند بریچ فرانک است اما تفاوت آن در این است که در بریچ کامل یکی از زانو‌ها یا هر دو آنها حالت جمع‌شدگی دارند. در بریچ ناکامل یکی از لگن‌ها یا هردو آنها، حالت جمع‌شدگی ندارد اما یکی از پا‌ها یا زانو‌ها پایین‌تر از لگن قرار می‌گیرد. در این صورت پایین‌ترین عضو جنین که در مجاری زایمان قرار دارد، یک پا یا یک زانو است.

آگاهی داشتن از بعضی شرایط بالینی که زمینه‌ساز بروز وضعیت نمایش بریچ می‌شوند، به تشخیص زود هنگام این نمایش کمک می‌کند. به همین دلیل الماسی می‌گوید: کم بودن سن حامگی است و حجم غیر‌طبیعی مایع آمنیون به مقدار کم یا زیاد، حاملگی چند‌قلویی، هیدروسفالی (جمع شدن آب در سر جنین)، آننسفالی (جنینی که جمجمه ندارد)، اختلالات و ناهنجاری‌های رحم، لانه‌گزینی نادرست جفت (جفت در بالا‌ترین قسمت رحم قرار گرفته باشد)، وجود تومور‌های لگنی، زایمان‌های زیاد همراه با شلی رحم و همچنین سابقه زایمان بریچ از عوامل زمینه‌ساز این خطر محسوب می‌شوند. اگر مادری یک‌بار زایمان بریچ داشته باشد، امکان اینکه در حاملگی دوم هم دچار این وضعیت شود، ۱۰ درصد است که این میزان در حاملگی سوم به بعد در حدود ۲۷ درصد افزایش پیدا می‌کند.

سابقه زایمان سزارین باعث دو برابر شدن احتمال بروز وضعیت بریچ در بارداری بعدی می‌شود و استعمال دخانیات هم یکی دیگر از عوامل خطرناک محسوب می‌شود.
وضعیت بریچ با معاینه مادر تشخیص داده می‌شود و اگر در معاینه هر‌گونه شکی به نمایش بریچ وجود داشته باشدلازم است بررسی بیشتری با سونوگرافی انجام بگیرد.

الماسی با اشاره به اینکه نمایش بریچ باعث افزایش مرگ و میر جنین و مادر می‌شود، درباره آسیب‌هایی که در جریان حل این مشکل ممکن است به مادر وارد شود، می‌گوید: در زایمان سزارین، کشش اضافه‌ای که برای در آوردن جنین به رحم وارد می‌شود، باعث گسترش پارگی‌های رحمی می‌شود. در زایمان طبیعی هم به دلیل اینکه خروج سر و شانه مشکل‌تر است، و همچنین رحم کاملا باز نشده، پارگی‌های دیواره واژن یا سرویکس دیده می‌شود. همچنین دستکاری‌هایی که انجام می‌شود باعث گسترش پارگی‌ها، ایجاد پارگی‌های عمیق و‌افزایش خطر عفونت می‌شود. چون در موارد زایمان‌های بریچ، مواد بی‌حسی باید بیشتربه به کار روند که همین باعث شل ‌شدگی رحمو خونریزی بعد از زایمان می‌شود.

بنابر‌این زایمان مورد‌نظر برای وضعیت نمایش بریچ، سزارین است. جنین‌هایی که نمایش بریچ دارند، قبل از موعد به دنیا می‌آیند و نارس هستند.

این کارشناس مامایی درباره آسیب‌هایی که ممکن است جنین در حالت بریچ در زایمان طبیعی ببیند، می‌گوید: اگر این جنین‌ها به صورت طبیعی به دنیا بیایند باعث شکستگی استخوان‌های‌شان می‌شود. در بعضی موارد کشش‌های ایجاد شده باعث جدا شدن استخوان‌های جمجمه می‌شود. یکی از آسیب‌های نادر آسیب بافت‌های استخوانی یا بافت‌های نرم است. پارگی‌هایی که در ناحیه تناسلی نوزاد به وجود می‌آید. فلج اندام‌های فوقانی ممکن است به وجود بیاید که به دلیل به کشیدگی شبکه بازویی ایجاد می‌شود.
اگر زایمان طبیعی انجام شود و لگن تنگ باشد، باعث شکستگی‌های واقعی جمجمه و فرورفتگی‌های قاشقی‌شکل می‌شود. اگر اعمال فشار زیاد باشد باعث آسیب نخاعی یا شکستگی مهره‌ها می‌شود. گاهی اوقات هم تجمع خون در عضلات بعد از زایمان دیده می‌شود که خود به خود از بین می‌رود و همچنین احتمال آسیب به بیضه در پی زایمان بریچ زیاد است.