چرا باید دیابت نوع ۵ را بشناسیم و از آن بترسیم؟
دیابت یک بیماری خاموش است. اکنون میلیون ها نفر در سراسر جهان وجود دارند که نمی دانند به دیابت مبتلا شده اند.
به گزارش نی نی بان ، بعد از ۶ سال بحث و گفتگو، بالاخره فدراسیون بین‌المللی دیابت در آوریل ۲۰۲۵، رسماً دیابت نوع پنجم را یک تشخیص رسمی اعلام کرد. دیابت نوع پنجم برخلاف دیگر انواع دیابت با سوءتغذیه در کودکان مربوط بوده و میلیون‌ها نوجوان و جوان که بیشتر در آسیا و آفریقا هستند با آن درگیرند. بعضی از افرادی که در ایالات متحده زندگی می‌کنند نیز در معرض دیابت نوع پنجم هستند، از جمله کودکانی که در پرورشگاه‌ها هستند یا مهاجرانی که امنیت تغذیه‌ای ندارند. طبق مطالعات این بیماری ممکن است تا ۲۵ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، به دلیل کمبود آگاهی و تشخیص نادرست، بسیاری از موارد آن نادیده گرفته می‌شود.
دیابت نوع پنجم چه تفاوتی با دیگر دیابت‌ها دارد؟
همهٔ دیابت‌ها بر چگونگی پردازش گلوکز یا قند خون در بدن اثر می‌گذارند. گلوکز چیزی است که سلول‌ها برای انرژی به آن نیاز دارند. گلوکز اگر خوب پردازش و تنظیم نشود در جریان خون جمع شده و می‌تواند به چشم‌ها، کلیه‌ها، اعصاب و قلب آسیب بزند.در دیابت نوع اول، سیستم ایمنی سلول‌های تولیدکنندهٔ انسولین در پانکراس را تخریب می‌کند و در نتیجه انسولینی برای کمک به گلوکز در ورود به سلول‌ها وجود ندارد یا خیلی کم است. در دیابت نوع دوم بدن از انسولین به طور مؤثر استفاده نمی‌کند یا به‌اندازه کافی انسولین نمی‌سازد و چاقی یکی از اصلی‌ترین ریسک فاکتورهای آن است. اما دیابت نوع پنجم ریشه در سوءتغذیه یا تغذیه نامناسب در کودکی دارد که می‌تواند رشد پانکراس را مختل کرده و منجر به کاهش تولید انسولین شود. کارشناسان دیابت دهه‌هاست که نسبت به دیابت نوع پنجم آگاه هستند؛ اما اغلب به‌اشتباه آن را در دستهٔ دیابت نوع اول یا دیابت نوع دوم قرار می‌داده‌اند. افرادی که دیابت نوع پنجم دارند برای کنترل عارضه یا به مقدار کمی انسولین نیاز دارند یا به داروی خوراکی. دوزهای استاندارد انسولین می‌تواند به میزان خطرناکی قند خون این افراد را پایین بیاورد و باعث عوارض جدی و حتی مرگ شود و این اتفاقی است که طی سال‌های گذشته خصوصاً در آفریقا زیاد افتاده است.
سوءتغذیه، متمایزترین ویژگی دیابت نوع پنجم است؛ اما این آگاهی باید به کشورهایی که درآمدهای بالایی دارند نیز داده شود؛ زیرا کسانی که از طریق بای‌پس معده یا داروهای GLP-۱ کاهش وزن‌های شدیدی داشته‌اند نیز ممکن است به دیابت نوع پنجم دچار شوند
دیگر انواع دیابت
انجمن دیابت آمریکا دیابت نوع اول و دیابت نوع دوم و دیابت بارداری را به رسمیت می‌شناسد. اما اخیراً دیگر انواع دیابت را نیز شناسایی کرده که بر اساس علتی که دارند متفاوت هستند، مانند فیبروز کیستیک، بیماری پانکراس یا پانکراتکتومی، پیوند پانکراس، استروئیدتراپی یا عوارض ژنتیکی. دیگر انجمن‌های پزشکی نیز انواع دیگری از دیابت را شناسایی کرده‌اند:
طبق اعلام انجمن تحقیقاتی آلزایمر، دیابت نوع سوم ارتباطی بین مقاومت به انسولین و بیماری آلزایمر است. دیابت نوع چهارم نیز یک دیابت مربوط به سن است که می‌تواند در افراد سالمند و لاغر و کم‌وزن رخ دهد.
ارتباط میان دیابت نوع پنجم و کاهش وزن شدید
آزمایش خون می‌تواند سطوح غیرمعمول گلوکز خون را نشان دهد؛ اما هیچ تست و آزمایش بخصوصی برای تشخیص دیابت نوع پنجم وجود ندارد و بیشتر به‌واسطهٔ ارزیابی بالینی شناسایی می‌شود. سوءتغذیه، متمایزترین ویژگی دیابت نوع پنجم است؛ اما این آگاهی باید به کشورهایی که درآمدهای بالایی دارند نیز داده شود؛ زیرا کسانی که از طریق بای‌پس معده یا داروهای GLP-۱ کاهش وزن‌های شدیدی داشته‌اند نیز ممکن است به دیابت نوع پنجم دچار شوند. نگرانی در مورد کاهش وزن‌های شدید و ابتلا به دیابت نوع پنجم بر مبنای شواهدی است، مثلاً خانم‌های جوانی در ژاپن تعمداً به خود گرسنگی می‌دادند تا وزن کم کنند و در آنها علائم بالینی مشابهی با کسانی که دیابت نوع پنجم دارند دیده شد. به پزشکان هشدار داده می‌شود که هر چند برچسبی که روی دیابت نوع پنجم می‌خورد عارضه‌ای مربوط به سوءتغذیه در کودکان و نوجوانان است؛ اما با کاهش وزن‌های شدید و گرسنگی کشیدن با هدف لاغرشدن هم افراد ممکن است به این بیماری دچار شوند.
کاهش وزن شدید می‌تواند منجر به ازدست‌رفتن توده‌های عضلانی شود که بر نحوهٔ پردازش گلوکز توسط بدن اثر می‌گذارد. عضلهٔ اسکلتی، بزرگ‌ترین بافت حساس به انسولین در بدن است و مسئولیت جذب گلوکز را به عهده دارد؛ بنابراین تحلیل‌رفتن توده‌های عضلانی می‌تواند باعث مقاومت به انسولین شود که در آن سلول‌ها به انسولین واکنش مناسبی نشان نمی‌دهند و در نتیجه سطح گلوکز خون بالا می‌رود.
ریسک فاکتورهای دیابت نوع پنجم
. سوءتغذیه مزمن
. کم‌وزنی یا پایین‌بودن شاخص توده بدنی
. تأخیر در رشد کودک
. کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی (پروتئین، ویتامین‌های B، املاحی مانند آهن و زینک)
. عفونت‌های مکرر در دوران کودکی مثل عفونت‌های تنفسی یا بیماری‌های انگلی که می‌توانند به بدن فشار وارد کرده و کمبودهای مواد مغذی را تشدید کنند و بر متابولیسم گلوکز اثر بگذارند.
. فقر به معنی کمبود منابع مالی است که باعث نخوردن غذاهای خوب و مقوی و وعده‌های منظم غذایی و عدم دسترسی به مراقبت‌های درمانی و پزشکی می‌شود و همه این عوامل باعث سوءتغذیه و تأخیر در تشخیص بیماری می‌شوند.
درمان دیابت نوع پنجم
پزشکان هنوز مطمئن نیستند دیابت نوع پنجم چگونه باید درمان شود و اغلب این بیماران بیشتر از یک سال بعد از تشخیص عارضه زنده نمی‌مانند. دیابت نوع پنجم یا دیابت مربوط به سوءتغذیه اولین‌بار ۷۰ سال پیش توضیح داده شد و بعداً چندین مطالعه و تحقیق نشان داد که این عارضه در کشورهای درحال‌توسعه روبه‌افزایش است. در سال ۱۹۸۵ سازمان بهداشت جهانی در واکنش به این گزارش‌ها، دیابت ناشی از سوءتغذیه را به‌عنوان دیابتی متمایز با دیگر دیابت‌ها تشخیص داد. اما در سال ۱۹۹۹ به دلیل نبودن مطالعات پیوسته و مستمر که شواهد قبلی را حمایت و تأیید کنند، این تشخیص را حذف کرد.
آیا همیشه هم برای درمان به انسولین نیاز است؟
نه همیشه، افرادی که پانکراس آنها به میزان زیادی تحت‌تأثیر بیماری است به انسولین نیاز خواهند داشت. دیگر افراد می‌توانند با مصرف داروهای خوراکی و کنترل‌های دقیق و منظم پزشکی و رژیم غذایی مناسب، تحت درمان قرار بگیرند. تصمیمی که پزشک برای درمان می‌گیرد به وضعیت سلامت عمومی بیمار، سطح قند خون و چگونگی واکنش بدن به دارو و تغذیه بستگی دارد.
آیا دیابت نوع پنجم عوارض خطرناکی دارد؟
بله دیابت نوع پنجم اگر به‌درستی مدیریت و درمان نشود می‌تواند عوارضی مشابه دیگر دیابت‌ها ایجاد کند که شامل آسیب شدید کلیوی، مشکلات چشمی و خوب نشدن زخم می‌شود. تشخیص زودهنگام و کنترل و درمان می‌تواند خطر این عوارض را کاهش دهد.
آیا می‌توان دیابت نوع پنجم را به طور کامل از بین برد؟
این عارضه ممکن است کاملاً قابل‌درمان نباشد اما می‌توان با مراقبت و کنترل آن را مدیریت کرد. بهبود وضعیت تغذیه، مدیریت سطح قند خون و شناسایی هر مشکل مربوط دیگری در سلامتی می‌تواند به فرد کمک کند زندگی سالمی داشته باشد و جلوی تشدید عوارض را بگیرد.
آیا دیابت نوع پنجم جنبه ژنتیکی هم دارد؟
دیابت نوع پنجم برعکس دیابت نوع دوم و اول که ژنتیک نیز در آنها دخیل است، به سوءتغذیه و کاهش وزن شدید مربوط است.
منبع: دیابت