سندرم پیش از قاعدگی، چرا اتفاق می افتد؟

سندرم پیش از قاعدگی یا (PMS) مجموعه ای متشکل از علائم جسمی و رفتاری است که به صورت دوره ای در خانم هایی که سیکل پریودی منظم دارند، بروز می کند. ۳ تا ۸ درصد زنان در دوران پیش از پریودی به علائم شدیدی دچار می شوند این در حالی است که ۷۵ تا ۸۰ درصد زنانی که پریود منظم دارند، سندرم قبل از قاعدگی را به صورت خفیف تجربه می کنند.

سندرم پیش از قاعدگی چیست؟
آیا شخصیت یا اخلاق شما ۷ تا ۱۰ روز قبل از شروع قاعدگی تغییر می کند؟
بد اخلاق، حساس و عصبی می شوید؟
کوچکترین چیزی ناراحتتان می کند و لحظه ای بعد به گریه می افتید؟
یا اینکه در این ایام خلوت اختیار می کنید و از هر کس و هر چیزی بدتان می آید؟
با این خصوصیات شاید از فشارهای روحی پیش قاعدگی رنج می برید.
میزان عکس العمل هائی که هر زن در این مقطع از دوره ماهانه اش از خود نشان می دهد، تا حدی بستگی به خلق و خوی فردی او دارد. برای بعضی از زنان این حالات روحی، بیشتر اوقات ملایم و قابل کنترل است. بر عکس، در تعداد معدود دیگری حالات فوق آنچنان شدیدند که در حرکات و رفتارشان کاملا آشکار می گردد.

شدت فشارهای روحی در سندرم پیش از قاعدگی تا چه حدی است؟
آمار نشان می دهد از پنج جنایتی که در امریکا توسط زنان انجام می شود، چهار موردش توسط زنانی است که در روزهای پیش قاعدگی مرتکب جنایت شده اند. زنانی که در این ایام خود خوری کرده و شدت فشارهای درون را بروز نمی دهند، احتمال ارتکاب خود کشی داشته و یا حتی هنگام رانندگی باعث تصادفهای شدید می شوند. خوشبختانه چنین زنانی با این شدت ناراحتی بسیار کم هستند و اکثرا این ایام را نسبتا آسان طی می کنند. بعضی اوقات ممکن است علائم و آثار مربوط به فشارهای روحی و سندرم پیش از قاعدگی در زنان ثابت و مقاوم نیز بروز کند.

علائم سندرم پیش از قاعدگی چیست؟
یکی از اصلی ترین علائم سندرم پیش از قاعدگی ، ورم کردن است. این حالت ممکن است در هر قسمتی از بدن ظاهر شود. در بدن بعضی زنان یک هفته پیش از قاعدگی ۲-۱ کیلو گرم مایع اضافی جمع می شود. در موارد شدید تر مایع ما زاد ممکن است به چهار کیلوگرم افزایش یابد. به همین دلیل چنین افرادی شاید حس کنند که در این روزها کفش هایشان تنگ تر و پستانهایشان حساس تر می شود.
مایع مازاد می تواند سبب شود که شکم بزرگتر و ناحیه کمر پهن تر گردد. تا این اواخر معتقد بودند که باد کردن ناحیه شکم در روزهای پیش قاعدگی در اثر تولید گاز است ولی مطالعات تازہ تری که انجام شده نشان می دهد دیواره های روده مایعات زیادی را به طور موقت در داخل خود ذخیره می کنند. علاوه بر این، مایعات داخل شکم نیز به دیواره روده انتقال می یابد و در نتیجه به شخص حالت یبوست دست می دهد. بدیهی است جابجا شدن مایعات در بدن موقتی است.

مایعات مازاد در دوره پیش از پریودی از کجا می آیند؟
باز هم علت اصلی هورمون استروژن است. این هورمون علاوه بر اثرات فرح بخشی که بر بدن دارد، نقش فیزیولوژیکی دیگری نیز که تنظیم و کنترل تبادلات نمک و آب است ایفا می کند. هرچه مقدار استروژن بدن بیشتر باشد نمک و آب کمتری از طریق کلیه ها دفع می شود. بنابراین، با افزایش استروژن نمک و آب بیشتری در بدن ذخیره می گردد. به دنبال تخمک گذاری که مقدار استروژن به شدت بالا می رود، کلیه ها آب کمتری تصفیه می کنند. این امر سبب می شود تا مقدار ادار کاهش یافته و در نتیجه مایع مازاد در بافتهای بدن ذخیره گردد .

ذخیره مایع مازاد در بدن چه علائم و نشانه های دیگری دارد؟
سردرد. سردردهای شدیدی که برای رفع آنها دست به گریبان هر قرص مسکنی از جمله آسپرین می شوید. سردردهای واقعی پیش قاعدگی ممکن است در اثر ذخیره آب در داخل بافتهای مغز و فشارهای حاصل از آن بر سلولهای مغز باشد. تصور میرود بسیاری از اختلالات روحی در سندرم پیش از قاعدگی مانند حساسیت، عصبی شدن، افسردگی و غیره همه نتیجه فشارهائی باشند که در اثر ذخیره آب در بافتهای مغزی حاصل می شوند.

چه مدت علائم سندرم پیش از قاعدگی ادامه می یابند؟
از این علائم تا زمانی که میزان استروژن کم نگردد، ادامه می یابند. هنگامی که استروژن کاهش یافت، با دفع ادرار بیشتری از بدن، مقدار آب و نمک ذخیره شده در بدن نیز پائین می آید و بدین ترتیب مایع مازاد خارج می گردد. به دنبال دفع مایع مازاد، تمام ناراحتیهای پیش قاعدگی مانند ورم کردن، یبوست، سردرد وغیره از بین می روند.

حقیقت دارد که تمام این علائم و نشانه های قاعدگی در اثر استروژن و ذخیره آب در بدن است؟
تا حدی بله. ولی بسیاری از سؤالات مربوط به این مسئله هنوز بدون پاسخ است. اگر چه هورمون استروژن موجب ذخیره مایع در بدن می گردد ، ولی بعضی از محققین معتقدند که علت واقعی فشارهای روحی پیش قاعدگی، عدم تعادل بین هورمونهای استروژن و پروژسترون است. در هر حال، عامل این اختلالات هر چه باشد، مکانیسم دقیق آن هنوز برای کسی روشن نیست.
بر اساس دلائل کلینیکی، بعضی از زنان نسبت به هورمونهای خودشان مخصوص پروژسترون حساس هستند. علائمی نظیر کهیر، آثار زکام و گلودرد در روزهای پیش قاعدگی مؤید این نظریه است.
بدون توجه به عامل فشارهای قاعدگی، در غیاب تخمک گذاری اختلالات ناشی از آن بروز نمی دهند. برای مثال زنانی که از قرصهای ضد بارداری استفاده می کنند ( این قرصها تخمک گذاری را متوقف می سازنند)، اختلالات پیش قاعدگی در آنها دیده نمی شود. این زنان ممکن است مقداری وزن اضافه کنند، ولی علائم و نشانه های فوق به مراتب ملایم ترند.
کلیتوریس و لبهای کوچک موجب افزایش میل جنسی در دوران پیش از پریودی می گردد ولی این نظریه قابل بحث است.
چنین زنانی در روزهای پیش قاعدگی پرکار و فعال می شوند: شیشه های منزل را تمیز می کنند، گردگیری می نمایند، تغییر دکوراسیون می دهند و در صورتی که ورزشکار باشند، ورزش می کنند و با این همه فعالیت، باز هم میل جنسی فراوانی دارند.

در مورد زنانی که از خستگی فراوان شکایت می کنند، چطور؟
معمولا زنانی که در روزهای پیش قاعدگی خسته و بی حال به نظر می رسند. میل فراوانی به خوردن شیرینی پیدا می کنند. اشتیاق چنین زنانی به شیرینی، ممکن است به خاطر کمبود قند خون باشد زیرا می خواهند با خوردن مواد قندی، این کمبود را جبران کنند.

آیا فشارهای روحی در سندرم قبل از قاعدگی در همه زنان وجود دارد؟
خیر. این اختلالات ممکن است در زنانی باشد که تخمک گذاری منظم داشته و بین سنین ۲۰ و ۴۵ سالگی هستند.
دقیقا نمی توان پیش بینی کرد که یک زن در ایام پیش قاعدگی چگونه تحت تاثیر قرار می گیرد. در مورد بازده شغلی نیز، زنان شاغل در این ایام مفید تر و موثرتر کارهای محوله را انجام می دهند. تجارب مقایسه ای نشان می دهند قدرت تفکر، تعادل ماهیچه ها و قدرت کلی بدن در این مرحله از دوره تغییر نمی کند.

آیا راهی برای جلوگیری از سندروم پیش از قاعدگی و فشارهای روحی ناشی از آن هم وجود دارد؟
اگر چه بعضی از محققین اهمیت ذخیره آب را در بروز فشارهای پیش قاعدگی انکار می کنند، ولی بسیاری از زنان در پی دفع مقداری از آب های مازاد، احساس بهتر و راحت تری دارند.
شاید شما نیز این را تجربه کرده باشید که به دنبال کاهش مصرف نمک روزانه در ۱۰- ۷ روز قبل از شروع قاعدگی ( که مدت زمان سندروم پیش از قاعدگی می باشد ) شدت اختلالات روحی پیش قاعدگی به طور اعجاز آمیزی تقلیل می یابد.

نمک چه ارتباطی با ذخیره آب دارد؟
در تعادل آب بدن، نمک (سدیم) نقش مهمی را ایفا می کند. هنگامی که بیش از نیاز بدن نمک مصرف شود و یا مقدار دفع آن کمتر از حد معمول است، برای رقیق کردن نمک های مازاد و حفظ تعادل محیط داخلی مقداری آب نیز در بدن ذخیره می شود. برای مثال، اگر مقداری از آب دریا بنوشید، سیستم بدن از دفع آب، که معمولا از طریق ادرار، مدفوع و عرق کردن صورت می گیرد، جلوگیری می کند. در نتیجه مایعاتی که باید از بدن خارج شوند، در بدن ذخیره گشته تا نمکی را که از طریق آب شور در یا وارد بدن شده است، رقیق کند.
از همین حالات در روزهای پیش قاعدگی رخ می دهد. در این روزها در اثر هورمون استروژن میزان دفع سدیم از طریق کلیه ها کاهش می یابد، لذا بدن تحت اثر این هورمون مقدار بیشتری نمک و آب را در خود نگه می دارد. بنابراین، اگر در این موقع نمک مصرفی را در غذاها کاهش دهید، مطمئنا در ذخیره مایعات بدن موثر خواهد بود.

غیر از رژیم نمک، چاره دیگری هم برای کاهش یا جلوگیری از سندروم پیش از قاعدگی وجود دارد؟
بله، قرصهای ادرارآور فراوانند، ولی معمول ترین آنها، که برای درمان اختلالات ناشی از سندرم قبل از قاعدگی استفاده می شود، جزو گروه تیارید Thiazide هستند. این داروها علاوه بر اینکه موجب دفع مایع مازاد از بدن می شوند، فاقد هر گونه اثرات جانبی ناخواسته اند، ولی در مصرف آنها باید دستور پزشک معالج را دقیقا دنبال نمود. یک یا نیم قرص در صبح برای مدت ۱۰- ۷ روز قبل از قاعدگی، معمولا برای حفظ آرامش کافی خواهد بود. بهتر است این قرص ها را در صورت امکان با مقداری آب پرتقال میل نمائید.

چرا بهتر است قرص های ادرار اور را با آب میوه میل کرد؟
بهتر است قرص های ادرار اور را با با آب میوه میل کرد اما نه با هر آب میوه ای. بلکه آب میوه هایی مانند پرتقال، انجیر یا موز که سرشار از پتاسیم اند که یکی از مهمترین عناصر شیمیائی مورد نیاز بدن هستند.
همراه با دفع نمک و آب تحت اثر قرص های ادرارآور، ممکن است دفع پتاسیم نیز از طریق ادرار افزایش یابد. کمبود پتاسیم در بدن می تواند موجب ضعف ماهیچه ها، پوست و غیره گردد. در صورتی که مقدار مصرفی قرصهای ادرار آور کم باشد، مقدار پتاسیمی که از بدن دفع می شود نیز ناچیز بوده و به جایگزینی آن نیاز چندانی نیست . زنانی که بیش از حد معمول از قرصهای ادرارآور مصرف می کنند، می توانند برای جبران پتاسیم، از میوه هایی نظیر پرتقال، انجیر یا موز استفاده کنند.

آیا مصرف داروهای ادرارآور سندرم قبل از قاعدگی را بهتر می کنند؟
شاید. مخصوصا اگر این داروها چشمان پف کرده، شکم باد کرده، دستها و پاهای متورم را بهبود بخشد، می توان آنها را برای اختلالات پیش قاعدگی مفید دانست. این داروها حتی قادرند مقداری از آبهای مغز را از بدن دفع کرده و فشارهای عصبی و افسردگی را کاهش دهند. زمانی که اختلالات پیش قاعدگی بی ثباتی روحی است، قرصهای ادرار آور به ندرت جوابگوی تمام مشکلات می باشند.

چه چیزهای دیگری برای کاهش سندرم قبل از قاعدگی مفید خواهند بود؟
داروهای آرام بخش ملایم. بر خلاف قرصهای ادرارآور که روزانه یک بار تجویز می شوند، داروهای آرام بخش چند بار در روز تجویز می گردند. البته این نیز به نوع دارو وشدت مشکل شخص بستگی دارد. مانند داروهای ادرارآور، مصرف داروهای آرام بخش را نیز باید۷ تا ۱۰ روز قبل از شروع قاعدگی آغاز کرد.
بدیهی است مقاومت زنان مختلف در برابر داروهای آرام بخش متفاوت است. مقدار داروئی که برای یک زن کافی تشخیص داده می شود ممکن است برای زن دیگر بیش از اندازه معمول باشد. اگر برای درمان اختلالات پیش قاعدگی از داروهای آرام بخش استفاده می کنید، در صورتی که حس کردید بهتر شده اید، میزان مصرف دارو را کاهش دهید، ولی برای این کار پزشک معالج خود را حتما در جریان بگذارید.
لازم به ذکر است که داروهای آرام بخش بر سلسله اعصاب مرکزی اثر می گذارند، لذا بدون تجویز پزشک این داروها را همراه با داروی دیگری مصرف نکنید!!
فرض کنید قرصهای ادرارآور و داروهای آرامبخش در کاهش اختلالات پیش از قاعدگی مؤثر نباشند !
باز هم امیدوار باشید. اگر برای رفع اختلالات پیش قاعدگی قرصهای ادرار آور و داروهای آرام بخش مفید واقع نشدند، درمان هورمونی موثر خواهد بود.
همان طور که قبلا بیان شد، در غیاب تخمک گذاری فشارهای پیش قاعدگی بروز نمی کنند. بعضی از دانشمندان معتقدند که فشارهای روحی پیش قاعدگی در اثر کاهش پروژسترون است، لذا این کمبود را با تجویز پروژستین ( پروژسترون مصنوعی) جبران می نمایند. پروژستین را از روز 18 ام تا 25 ام دوره مصرف می کنند.