آزمایش پرولاکتین زنان، چه زمانی انجام شود؟

مهم ترین مطالب در این باره:
پرولاکتین هورمونی است که از مغز و از غده هیپوفیز ترشح می‌شود. این هورمون در بدن همه افراد وجود دارد، اما در زمان بارداری به طور طبیعی میزان آن بالا می‌رود و چند صد برابر می‌شود و در کل سیستم بدن اثر می‌گذارد. دکتر فرح قاسمی؛ جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی ، در خصوص هورمون پرولاکتین گفت: کار هورمون پرولاکتین که از مغز ترشح می‌شود، این است که در زمان بارداری باعث رشد غدد شیری پستان شده و پستان را آماده شیردهی می‌کنند، اما تا زمانی که جنین از رحم خارج نشده است هیچ شیری ترشح نمی‌شود یا در صورت ترشح بسیار کم است. وی افزود: زمانی که نوزاد به دنیا آمد، هورمون پرولاکتین جهش ترشح پیدا می‌کند و باعث می‌شود ترشح پستان اتفاق بیفتد و با مک‌زدن پستان توسط نوزاد، میزان پرولاکتین بالا می‌رود؛ بعد از دو یا سه ساعت، میزان آن مجدد در بدن پایین می‌آید و به‌تدریج بدن عادت می‌کند حتی اگر مقدار پرولاکتین بالا نبود، ترشح پستان داشته باشد. صرف ِبالا بودن پرولاکتین بیماری نیست قاسمی بیان کرد: میزان هورمون پرولاکتین بر اثر عواملی بالا می‌رود که یکی از شایع‌ترین علل آن غده خوش‌خیم هیپوفیز است. از دیگر عوامل آن کم‌کاری تیروئید است. داروی افسردگی و زُنا نیز می‌توانند باعث بالا رفتن پرولاکتین شوند. این متخصص زنان افزود: راه درمان پرولاکتین به دلیل ایجاد آن برمی‌گردد و صرف ِبالا بودن پرولاکتین، مشکلی را برای بدن ایجاد نمی‌کند. همچنین باید دید پرولاکتین بدن به چه میزان بالاست؛ بنابراین رِنج بالا بودن پرولاکتین مهم است. به‌طور کلی بالا بودن پرولاکتین بیماری نیست. اگر میزان پرولاکتین زیر ۱۰۰ آنوگرم در میلی‌لیتر باشد، چندان بالا محسوب نمی‌شود. ممکن است فردی پرولاکتین بالایی داشته باشد و پزشک نیز به او دارویی نداده باشد؛ زیرا درمانی لازم ندارد.

احتمال ایجاد تومور مغزی در اثر پرولاکتین بالا
قاسمی؛ متخصص زنان و زایمان، در ادامه به تأثیرات پرولاکتین بالا در بدن اشاره کرد و گفت: پرولاکتین بر روی عادت ماهیانه و بارداری تأثیر می‌گذارد. اگر میزان پرولاکتین بسیار بالا باشد؛ به دلیل احتمال ابتلا به تومور مغزی، خطرناک است و فرد باید به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کرده و MRI انجام دهد. پرولاکتین بالا همچنین باعث ترشح پستان و اختلالات قاعدگی می‌شود.وی تشریح کرد: اختلالات قاعدگی طیف طولانی دارد؛ ممکن است اصلاً تخمک‌گذاری اتفاق نیفتد یا اینکه تخمدان تنبل شود و یک‌بار تخمک‌گذاری انجام دهد و یک‌بار نه. ممکن است تخمک‌گذاری نیز صورت گیرد، اما اگر فرد حامله شد، سقط کند. بالا بودن پرولاکتین باعث کم‌کاری تخمدان و به هم ریختن تخمک‌گذاری می‌شود که در نهایت به قاعدگی نامنظم یا عدم پریودی منجر می‌شود.

مشکل بینایی در افراد دارای پرولاکتین بالا
نکته دیگری که قاسمی به آن اشاره کرد داشتن مشکل چشم در افرادی است که پرولاکتین بالا دارند. وی گفت: این افراد باید MRI مغز داشته باشند و به متخصص غدد یا مغز و اعصاب مراجعه کند. افراد دارای پرولاکتین بالا، معمولاً دچار نوع خاصی از بینایی می‌شوند که به آن بینایی تونلی گفته می‌شود. این افراد اطراف چشم و قسمت خارجی چپ و راست چشم را نمی‌بینند و فقط وسط را می‌بینند. اگر این افراد به چشم‌پزشک هم مراجعه کنند، نهایت به متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شوند؛ زیرا اگر کسی مشکل بینایی دارد و همزمان پرولاکتین بالایی دارد، ممکن است تومور داشته باشد که البته همیشه بدخیم نیست و نوعی از آن با دارو برطرف می‌شود.این متخصص زنان افزود: تومور زیر یک سانت در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد با دارو رفع می‌شود و اگر بالای یک سانت باشد، درمان‌های خاص خود را نیاز دارد.

رابطه کم‌کاری تیروئید و پرولاکتین بالا
وی ادامه داد: نکته مهم دیگر در خصوص پرولاکتین، ارتباط کم‌کاری تیروئید و پرولاکتین بالا است؛ زیرا ممکن است پرولاکتین بالا باعث کم‌کاری تیروئید شده باشد یا برعکس؛ کم‌کاری تیروئید باعث شود پرولاکتین بالا رود. وقتی هورمون تیروئید بدن کم باشد، یک فیدبک به مغز فرستاده می‌شود که باعث می‌شود هورمون زیاد ترشح شود تا کمبود تیروئید را جبران کند و ترشح این هورمون روی پرولاکتین اثر می‌گذارد و باعث کم و زیاد شدن پرولاکتین می‌شود. در نتیجه اگر زنی کم‌کاری تیروئید دارد و پرولاکتین او بالاست، ممکن است با درمان پرولاکتین، تیروئید به حالت نرمال برگردد؛ حتی نیازی به درمان تیروئید نیز نباشد.

چک‌کردن پرولاکتین قبل از اقدام به بارداری
قاسمی جراح و متخصص زنان و زایمان و نازائی در خصوص رابطه پرولاکتین بالا و بارداری گفت: اگر زنی می‌خواهد IVF انجام دهد، حتماً باید قبل از اقدام به این کار مشکل تیروئید و پرولاکتین را حل کند؛ زیرا کم‌کاری تیروئید روی جنین اثر می‌گذارد و باعث سقط می‌شود. پرولاکتین بالا باعث می‌شود IVF فرد نگیرد یا سبب سقط می‌شود، پس باید حتماً این موارد درمان شود، اما معمولاً مصرف داروهای مربوط به پرولاکتین روی جنین اثر ندارد.

قرص‌های ضدافسردگی باعث بالا رفتن پرولاکتین می‌شود
این متخصص زنان در ادامه صحبت خود به تأثیرات دیگر پرولاکتین اشاره کرد و گفت: به طور مستقیم پرولاکتین بالا باعث بزرگ شدن شکم نمی‌شود، اما ممکن است زنی به علت بالا بودن پرولاکتین تخمک‌گذاری نداشته باشد و به مقاومت تخمدان و بیماری تخمدان پلی‌کیستیک دچار شود. تخمدان پلی‌کیستیک ممکن است باعث چاقی و در نتیجه چاقی ممکن است باعث بزرگ‌شدن شکم فرد شود.وی گفت: قرص‌های ضدافسردگی باعث افزایش پرولاکتین و ترشح پستان می‌شود که البته نیاز به درمان ندارد. اگر زنی قرص ضد افسردگی می‌خورد و پرولاکتین بالا دارد، اصلاً نیازی به درمان ندارد؛ بعد از قطع یا کم‌کردن داروی اعصاب، سطح پرولاکتین پایین می‌آید. استرس هم می‌تواند باعث بالا رفتن پرولاکتین شود، اما نه در حد خیلی زیاد. استرس باعث دو یا سه برابر شدن پرولاکتین می‌شود؛ اما نه صد برابر شدن آن. فقط تومورهای مغزی باعث می‌شود مقدار پرولاکتین خیلی بالا برود.

میزان پرولاکتین مجدد بعد از مصرف دارو چک شود
قاسمی با بیان اینکه اگر پرولاکتین در آزمایش اولیه بالا بود، حتماً باید دوباره چک شود، افزود: پرولاکتین هورمونی است که در بدن بالا و پایین می‌رود و نوسان دارد. ممکن است هنگام خواب یا داشتن استرس یا در هنگام تحریک پستان یا مصرف دارویی خاص یا داشتن بیماری زُنا که اعصاب بین‌دنده‌ای پرولاکتین را تهدید می‌کنند، بالا برود.این متخصص زنان ادامه داد: اگر زنی پرولاکتین خود را چک کرده و نرمال بود، نیازی به چک کردن مجدد ندارد؛ اما اگر زنی هورمون پرولاکتین بالایی دارد نیاز است مجدد چک شود و اگر در چک کردن مجدد، پرولاکتین نرمال بود، نیاز به درمان ندارد؛ اما اگر میزان پرولاکتین دوباره بالا بود، نیاز به درمان وجود دارد.قاسمی افزود: اگر پزشک برای بالا بودن پرولاکتین قرصی تجویز کرد، به مدت سه تا شش ماه باید قرص مصرف شود که گاهی اوقات نیاز به درمان یک تا دوساله دارد.وی در پایان تأکید کرد: بالا بودن پرولاکتین بیش از همه به متخصص غدد داخلی و سپس متخصص مغز و اعصاب مربوط می‌شود و یک حیطه کاری آن وقتی که فرد مشکل زنانگی پیدا کند، مربوط به متخصص زنان و زایمان است.