بالا بودن تیروئید در نوزادان، مادرزادی است؟

غده تیروئید نقش بسیار مهمی در تکامل سیستم مغزی عصبی جنین و نوزاد ایفا می‎کند. تحقیقات نشان داده‎اند که هورمون‎های تیروئید با فعال کردن تعدادی از ژن‎های بافت عصبی، موجب تکامل آن بافت می‎شوند.

کم‎کاری مادرزادی تیروئید از شایع‎ترین بیماری‎های غدد درون‌ریز و از علل مهم و قابل پیشگیری عقب‎ماندگی ذهنی محسوب می‎شود. اکثر نوزادان هیپوتیروئید در بدو تولد، ظاهری طبیعی دارند و علائم بالینی اختصاصی ندارند. بنابراین اگر تشخیص فقط برمبنای علائم بالینی صورت گیرد، ممکن است نوزاد دچار عوارض جبران‎ناپذیری چون ناشنوایی و عقب‎ماندگی ذهنی شود.

کم‎کاری مادرزادی تیروئید از شایع‎ترین بیماری‎های غدد درون‎ریز و از علل مهم و قابل پیشگیری عقب‎ماندگی ذهنی محسوب می‎شود.

اکثر نوزادان هیپوتیروئید در بدو تولد ظاهری طبیعی دارند و علائم بالینی اختصاصی ندارند. بنابراین اگر تشخیص فقط برمبنای علائم بالینی صورت گیرد، نوزاد دچار عوارض جبران‎ناپذیری چون ناشنوایی و عقب‌ماندگی ذهنی خواهد شد.

نوزادان نارس احتمال بالایی برای بروز مشکلات غده تیروئید دارند. نوزادان نارس به‎علت احتمال بیشتر تغذیه ناکافی، مشکلات همراه (دیسترس تنفسی و یا خونریری مغزی)، نارسایی کبدی و احتمال مواجه شدن با بتادین برای ضدعفونی کردن پوست، مستعد بروز بیماری کم‎کاری تیروئید گذرا هستند.

از طرفی اختلالات ضریب هوشی ناشی از این بیماری، فقط زمانی قابل پیشگیری است که بیماری در دوره نوزادی تشخیص داده شود. در نتیجه اقدامات غربالگری جهت تشخیص زودرس و به‎موقع این بیماری ضروری است.

امروزه غربالگری از طریق تخمین هورمون تیروئید و خون بندناف و یا خون پاشنه پای نوزاد انجام می‎شود.

طرح غربالگری کشوری کم‎کاری تیروئید از سال ۱۳۸۵ در ایران انجام می‎شود. در صورت انجام برنامه‎های غربالگری، تشخیص و درمان به‎موقع خواهد بود و عوارض آن (عقب‎ماندگی ذهنی، ناشنوایی و ...) قابل پیشگیری است.

علل شایع

شایع‎ترین علت کم‎کاری مادرزادی تیروئید، اختلال در تکامل کامل یا نسبی غده تیروئید یا جایگزینی نامناسب تیروئید در دوران جنینی است.

استفاده از بعضی داروها در دوران بارداری نظیر داروهای ضد تیروئید و داروهای حاوی مقادیر زیاد ید و اختلالات ارثی باعث اختلال در ساخت هورمون تیروئید و کم‎کاری آن می‎شود.

علائم و نشانه‎ها

زردی طولانی‎مدت، ادم یا خیز در صورت و بدن، وزن زمان تولد بیش از ۴ کیلوگرم، کم‎اشتهایی و شیر خوردن ناکافی، هیپوترمی یا کاهش درجه حرارت بدن، کم‎تحرکی و حرکات آهسته، اتساع شکمی، یبوست، فونتانل خلفی بزرگ، آپنه (قطع تنفس) و تنفس صدادار از علائم و نشانه‎های کم‎کاری مادرزادی تیروئید در اوایل نوزادی است.

سیانوز محیطی و سیانوز انتهایی بدن، ادم دستگاه تناسلی خارجی، دیترس یا زجر تنفسی، وزن نگرفتن و مک‎زدن ضعیف، یبوست، ضربان کند قلب، کاهش فعالیت، خواب‎آلودگی و اختلال تنفسی ناشی از بزرگ بودن زبان از تظاهرات بیماری طی نخستین ماه زندگی است.

فتق نافی، یبوست خشک، بزرگی زبان، گریه‎های خشن، کم‎خونی و رشد جسمی کم نیز از علائم کم‎کاری تیروئید طی ۳ ماه نخست زندگی است.

در موارد شدید کم‎کاری مادرزادی تیروئید در سنین بالاتر، دهان شیرخوار به دلیل بزرگی زبان باز می‎ماند، چشم‎ها بیش از حد طبیعی فاصله دارند، صورت پف‎آلود است، دندان‎ها دیرتر از زمان معمول پدیدار می‎شود، گردن و انگشتان کوتاه و دست‎ها پهن، پوست خشک و پوسته پوسته و با تعریق کم همراه است و همچنین پیشانی کوتاه و چین‎خورده، موها خشک و شکننده و پوست بدن زردرنگ است.

رشد و تکامل در شیرخواران مبتلا به کم‎کاری تیروئید کند، صدا خشن و قدرت یادگیری کلمات و سخن گفتن در آن کم است.

نکته

به‎طور معمول علائم کمبود هورمون تیروئید در هفته اول تا دوم تولد بروز می‌کند اما در مواردی که کمبود هورمون خفیف‌تر است، ممکن است تا ماه‎ها بعد از تولد نیز علائم ظاهر نشود.

به تعویق افتادن تشخیص و درمان کم‎کاری مادرزادی تیروئید، حتی به‎مدت ۳ ماه بعد از تولد، منجر به از دست رفتن ضریب هوشی به میزان ۵۰ درصد می‎شود. این درحالی‎است که تشخیص و درمان این بیماری بسیار آسان می‏‎باشد.

منبع: الو مامان