گاز روده نوزادان، چه عواملی باعثش می شوند؟

شکم درد نوزاد و گریه های شدید عصر و اوایل شب در سه ماه اول تولد، ناشی از دردهای قولنجی یا کولیکی است که با زور زدن همراه است.

در حال طبیعی در روده تمام نوزادان و شیرخواران گاز تولید می شود. بعضی از نوزادان، گاز را به راحتی چه از راه دهان با آروغ زدن و یا از راه مقعد دفع می کنند و مشکلی ندارند. تعدادی از نوزادان برای دفع گاز، زور می زنند یا در هنگام دفع مدفوع زور زیادی می زنند، ولی دردهای شکمی ندارند. بعضی از نوزادان، زور زدن توام با دل دردهای شدید دارند که به طور حمله ای و ناگهانی ایجاد می شود. این دردها چون بیشتر در عصرها و اوایل شب اتفاق می افتد، آن را دردهای قولنجی یا کولیکی عصرانه می نامند.

داستان واقعی این دردها، از این قرار است که چند روز بعد از آوردن نوزاد به خانه، نوزاد در خلال روز آرام است و فقط زور می زند، ولی از ساعت ۵ تا ۱۱ بعد از ظهر دردهای شدید حمله ای شکمی به او دست می دهد. هنگام حمله های درد، صورت کودک قرمز و برافروخته می شود و اطراف دهان او رنگ پریده می گردد. کودک پاهایش را روی شکم جمع می کند، دست هایش را به هم می فشارد، شکم خود را سفت می کند و به شدت شیون می زند. این دردها معمولا ۲ دقیقه تا چند ساعت ادامه دارد. گاهی حمله درد با دفع گاز یا مدفوع از بین می رود. در هنگام حمله درد ممکن است صدای عبور گاز از روده های کودک شنیده شود. این دردها معمولا در اوایل شب شروع می شود و تا سن سه تا چهار ماهه اول تولد ادامه می یابد.

علل درد شکم نوزاد

علت زور زدن و درد شکم نوزاد کاملا مشخص نیست، ولی به نظر می رسد علت آن، تجمع گاز و عبور آن از معده و روده های شیرخوار می باشد. برخی از محققین علت آن را نارس بودن مغز و سیستم عصبی حسی دستگاه گوارش نوزاد تصور می کنند که منجر به تحریکات شدید می شود.

عواملی که موجب پیدایش گاز در روده های نوزاد می گردند

شیر دادن مکرر و دم به دم:

اگر برای اینکه نوزاد گریه نکند دم به دم به او شیر داده شود، چون نوزاد مک های قوی نمی زند هوا را بلعیده و این موجب دل درد نوزاد می شود. به نوزاد در ۲۸ روز اول تولد باید ۱۲-۸ بار در ۲۴ ساعت شیر داد. بعد از ماه اول بین ۸-۶ بار در ۲۴ ساعت کافی است.

مقدار شیر مادر:

اگر شیر مادر کم باشد، مخصوصا نوزادانی که با روش زایمان سزارین متولد می شوند، کودک گرسنه است و دائما هوا می بلعد. این مادران باید روش شیر دادن را بدانند تا شیر آنها زیاد شود و نوزاد هوا نبلعد. همچنین اگر شیر مادر زیاد باشد، ابتدای شیر بعضی از مادران دارای آب و ماده لاکتوز زیادی است و سبب می شود که دهان نوزاد هنگام شیر خوردن پر از شیر شود و شیر را توام با هوا ببلعد که موجب تجمع گاز در معده و روده کودک می گردد. در چنین شرایطی مادر باید قسمت های اول شیر خود را بدوشد و دور بریزد، سپس به نوزاد شیر دهد تا هوا نبلعد.

تحریکات حسی محیط نوزاد:

نوزاد در خلال روز از محیط خود و از افراد مختلف در معرض تحریکات متعدد قرار می گیرد، مانند محیط پر سروصدا، نور زیاد، جابجا کردن او، خواباندن و بلند کردن مکرر نوزاد، حرف زدن افراد با او و ... سبب می شود که نوزاد به خواب نرود. او نمی تواند این تحریکات را تحمل کند و شروع به نق زدن و گریه کردن می کند. این نق زدن های نوزاد موجب عدم تحمل مادر و شیر دادن مکرر به او می گردد، مادر او را راه می برد، به پشت او می زند یا نوزاد را به افراد دیگری می دهد تا او را بالا و پایین ببرند. تمام این کارها نوزاد را بیشتر تحریک می کند و باعث می شود بیشتر هوا ببلعد و گریه کند.

تغذیه مادر:

اگر مادر برخی از سبزیجات مخصوصا از خانواده کلم، غذاهای دارای حبوبات (نخود، لوبیا، عدس، ماش و ...) و مغزیجات مانند بادام کوهی مصرف کند، موجب پیدایش گاز در روده های نوزاد می گردد. اگر مادر غذاهای ترش و میوه جات که حالت اسیدی دارند (مرکبات، گوجه فرنگی و ...) یا شیر گاو یا پاستوریزه و لبنیات زیاد مصرف کند، موجب پیدایش حساسیت نوزاد به شیر گاو و پیدایش گاز در روده های کودک می شود. بنابراین اگر نوزادی دچار زور زدن و دردهای شکمی است، مادر نباید غذاهای ذکر شده در بالا را مصرف کند، سپس یکی پس از دیگری آن ماده غذایی را بخورد و ببیند آیا نوزاد دچار زور زدن بیشتر می شود، بعد آن ماده غذایی را به مدت ۴-۳ ماه اول تولد از رژیم غذایی خود حذف کند.

مادر هنگام زور زدن و دردهای شکمی چه می تواند بکند؟

-مادر بعد از شیر دادن به نوزاد باید او را بغل کند تا هوای داخل معده او خارج گردد.

-بعضی وقت ها هوا در روده هاست، بنابراین مالش دادن شکم و خم کردن پاهای نوزاد روی شکم او کمک خواهد کرد و باعث جابجایی گاز می شود.

-بررسی ها نشان داده بعضی از صداها مثل صدای جاروبرقی، ماشین لباسشویی و ... یا سوار کردن نوزاد در اتومبیل و رانندگی دردها را متوقف می کند.

-قطع مصرف مواد غذایی که در مادر ایجاد حساسیت می کند، اصلاح کمبود یا زیاد بودن شیر مادر نیز در کم شدن دردها موثر است.