خجالتی بودن کودکان، وراثت تاثیرگذاره؟

دکتر گوهر یسنا انزانی، کارشناسی ارشد روان شناسی کودک از دانشگاه تهران؛ یکی از مشکلات اغلب کودکان احساس خجالت و کمرویی است، یعنی احساس ناراحتی از بودن در جمع، توجه غیرعادی و مضطربانه به خود در موقعیت اجتماعی، ترس از حضور در اجتماع. کودک کمرو ممکن است از جمع دیگران فاصله گیرد، مهارت های اجتماعی را به خوبی یاد نگیرید، دوستان کم داشته باشد، تعاملات اجتماعی با دیگران برقرار نکند.

گاهی وقتی در جمع قرار گیرد اضطراب شدیدی را تجربه کند و شاید هم علائم خاصی مثل لکنت زبان، بریده بریده حرف زدن ، سرخ شدن و... نشان دهد.

خیلی از کودکان در سن مهد کودک در خانه پر حرف هستند ولی وقتی در جمع دیگران قرار می گیرند وابسته و نا مطمئن به نظر می رسند و خیلی اوقات اضطراب آن ها مانع برقراری روابط اجتماعی مناسب می شود. تحقیقات نشان می دهد قسمت خاکستری مغز افراد خجالتی فعال تر است. این قسمت از مغز واکنش های عاطفی بسیار دقیق را کنترل می کند پس افراد خجالتی هنگام قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی نگرانی زیادی را تجربه می کنند.

علت های کمرویی و خجالتی بودن:
ژنتیک: برخی تحقیقات نشان از ارثی بودن کمرویی دارد.
عوامل شخصیتی: نوزادان حساس و تحریک پذیر ممکن است کمرو شوند.
رفتارهای آموخته شده: ( مشاهده رفتار دیگران ) شیوه تعامل والدین باعث الگوسازی ذهنی شده و کودک همان کارها را تکرار می کند.
روابط خانوادگی : کودکانی که روابط خانوادگی کمتری دارند، والدین بیش از اندازه حمایت گر دارند خیلی اوقات کمروتر هستند.
تعاملات اجتماعی: کودکانی که در جمع قرار نگرفته اند ممکن است مهارت ها اجتماعی را به خوبی یاد نگیرند پس ترجیح می دهند در گوشه ای ساکت و تنها بمانند.
تجارب انتقاد آمیز: کودکی که مدام در زمان حضور کنار دیگران مورد مقایسه، سرزنش یا انتقاد باشد دچار ضعف، ناتوانی، کمبود اعتماد به نفس و شرم ساری می شود.
ترس از شکست : وقتی کودک شکست پی در پی دارد و نقاط مثبت خود را تائید شده نبیند از ترس شکست بعدی منزوی می شود.

چگونه به این کودک کمک کنیم ؟
ابتدا بهتر است به علائق و احساسات کودک بیشتر دقت و توجه کنیم و توان مندی های او را درست ارزیابی و تشویق کنیم. سپس به کودک نشان دهیم برایش ارزش قائل هستیم و اعتماد به نفس او را افزایش دهیم.

پرورش عزت نفس: مهم ترین قسمت کمک به این کودکان پرورش عزت نفس است. کودک خجول به احتمال زیاد خود پنداره منفی از خود در ذهنش دارد، احساس می کند مورد پذیرش نیست پس باید به کودک کمک کرد با احساسات و توان مندی هایش بیشتر آشنا شود، هر زمان کار مثبتی انجام می دهد، خودش با جملات مناسب خودش را تشویق کند، باید به او یاد بدهیم خودش حس خوب نسبت به خودش داشته باشد.

والدین برای کمک به کودکان کمرو، خودشان باید مهارت ارتباط مؤثر را بیاموزند ، به خوبی به حرف کودک توجه کنند، تماس چشمی با او برقرار کنند و کودک را در آغوش بگیرند و رفتار های اجتماعی کودک را تقویت کنند. مثلاً « کودک را به پارک برده و به او کمک کنند با کودکان کوچکتر از خودش بازی کند چون در این حالت کودک راحت تر ارتباط برقرار می کند » کودک را به مکان هایی مثل سینما، پارک، استخر و مراکز خرید ببرند و این نکته مهم را به خاطر بسپارند برخی کودکان درون گرا تر هستند و شاید این کودک در زمینه کارهای علمی، رفتار های احساسی، گوش دادن دقیق به صحبت دیگران، محتاط بودن و ... بسیار موفق تر باشند.

به عنوان والدین بهتر است به نکات زیر دقت کنیم:
1. تحت هیچ شرایطی به کودک لقب « خجالتی ، کمرو ... » ندهید چون باعث می شود کودکان این القاب را درونی کنند و این شرایط باعث می شود رفتار و افکار کودک تا پایان عمر با این القاب شکل گیرد.

۲. هیچ گاه اجازه ندهید اطرافیان با القابی مثل « تو که همش ساکتی ، ترسو ، خجالتی و .. » فرزند شما راصدا کنند.

3. سعی کنید به گفتار خود توجه کنید و از کودک انتقاد نکنید، به جای انتقاد نکات مثبت او حتی اگر بسیار کوچک است را به او یاد آوری کنید تا کم کم بتواند باورهای درونی محکم تری بسازد.

۴. به کودک خود کمک کنید در مورد احساساتش، افکارش و طرز رفتارش با شما صحبت کند، شما نیز همدلانه به تمام صحبت های او گوش دهید.

5. داستان هایی برایش نقل کنید که بتواند با کمک داستان پر دازی بر این مشکل خودش غلبه کند.

۶. قبل از رفتن به مکان های شلوغ در مورد رفتار مناسب با کودک صحبت کنید.

7. حتماً او را به مهد و مدرسه ببرید تا با کمک مربیان و معلمان دوره دیده بر ترس های درونی اش غلبه کند.

۸. تلاش های کودک و توان مندی هایش را مثبت ارزیابی کرده و او را تشویق کنید.

9. گام به گام به او کمک کنید مثلاً « گام اول سلام کردن هر گاه به خوبی این مرحله را آموخت به مرحله ی بعد ارتباط بر قرار کردن بروید و در هر مرحله تا تثبیت رفتار او را تشویق کنید .در افزایش خود آگاهی و تقویت خود پنداره مثبت به این نکته به خوبی توجه کنید که کمرویی با گذشت زمان فشردگی و پیچیدگی روابط بین فردی را افزایش می دهد و باعث مشکلات عدیده ای در جوانی تا سالمندی می شود پس سریع آن را تشخیص داده و از یک متخصص راهنمایی بگیرید.