اختلال کمبود توجه در کودکان، روش‌های درمانی

یکی از رایج ترین اختلالات دوران کودکی، اختلال کمبود توجه - بیش فعالی است، که در اغلب موارد تا دوران بزرگسالی نیز ادامه پیدا میکند. کودکان مبتلا به این اختلال بدون اینکه فکر کنند، مدام به اطراف خود حرکت میکنند. آنها ممکن است خواسته ها و انتظارات اطرافیانشان را درک کنند، ولی به دلیل این که قادر به توجه کافی نیستند و نمی توانند مدتی آرام بنشینند و تمرکز کنند، توانایی پیروی کردن از دستورهای آنان را ندارند.

نشانه های اختلال کمبود توجه - بیش فعالی
کودکان به لحاظ فعالیت های حرکتی بسیار متفاوت هستند. آنها تمام مدت روز در حال فعالیت و جنب و جوشی هستند (به خصوص زمانی که مضطرب وهیجان زده می شوند)، اما تفاوت آنها با کودکانی که مبتلا به اختلال کمبود توجه - بیشی فعالی هستند، در نشانه هایی است که در این کودکان به صورت پایدار و همیشگی، و در تمام طول روز، خانه، مدرسه، اجتماع و در جمع دوستان و همسالانشان مشاهده می شود. این علائم از سه جنبه مورد بررسی قرار میگیرند:
الف. کمبود توجه
عدم توانایی در تمرکز و توجه کافی هنگام انجام کارها و فعالیت های روزانه. (مثل انجام تکایف درسی و وظایف خانگی)؛
احتمال ابتلا به مشکلات شنوایی؛
بی توجهی به سخنان دیگران ؛
ناتوانی در پیروی از فرمان ها و دستورالعملی ها؛
ناتوانی در طبقه بندی و سازمان دادن امور؛
عدم تمایل به انجام کارهایی که نیازمند فعالیت فکری و تمرکز هستند؛
گم کردن مداوم اشیا، اسباب بازی ها و وسایل مدرسه؛
فراموشی در انجام فعالیت های روزانه؛
حواس پرتی
داشتن رفتارهای تکانشی؛
ناتمام گذاشتن کارها.
ب. بیش فعالی
ناتوانی در آرام نشستن ؛
دویدن، پریدن، جهیدن و بالا رفتن های بیش از اندازه میز و صندلیهای اتاق ؛
ناتوانی در انجام بازی های ملایم و آرام؛
پرجنب و جوشی زیاد هنگام انجام کارها؛
تند صحبت کردن و قطع کردن سخنان دیگران ؛
شتاب در پاسخ دادن به سؤالات (قبل از آن که سؤال خوانده شود) و پاسخ دهی نا مناسب ؛
بی صبری؛
داشتن خوابی ناآرام؛
نیاز به مراقبت و نگهداری مقابل خطرات و حوادث.
پ. نوع ترکیبی
. داشتن علائم کمبود توجه و بیشی فعالی به طور هم زمان.

تشخیص اختلال کمبود توجه - بیشی فعالی
علائم فوق مخصوص کودکان ۱۱ - ۷ سال است و معمولاً کودکان کوچک تر علائمی بیشتر از کودکان بزرگ تر از خود نشان می دهند. میزان شیوع این اختلال بین پسرها و دخترها ۹ به ۱ است. همچنین، دخترها نسبت به پسرها علائم افسردگی، انزوای اجتماعی، اضطراب و پریشانی بیشتری از خود نشان می دهند.
گروهی از روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری، این کودکان را به دو گروه تقسیم کرده اند:
الف. گروهی که دارای رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشی هستند.
ب. گروهی که دارای اختلال کمبود توجه و تمرکز هستند.
این متخصصان معتقدند کودکان گروه دوم شانس بیشتری برای بهبودی وکاهش علائم دارند.
همه کودکان مبتلا به این اختلال باید توسط پزشک متخصصی شناسایی شوند، زیرا تاکنون هیچ آزمایش و تست معینی برای شناخت این بیماری ابداع نشده است. برای تشخیصی درست و اشتباه گرفته نشدن با اختلالات دیگر، مثل سندرم (نشانگان) تارت، ناتوانایی های یادگیری یا افسردگی، کودکی را برای معاینه دقیق به یک عصب شناسی، روانپزشک یا روانشناسی معرفی میکنند. در اغلب موارد، پزشک مشخصصی نیز با گرفتن سوابق و زندگینامه کودک و تشخیص دقیق بیماری مراحل درمان را آغاز میکند.
نکات مهم هنگام تشخیصی درست این اختلال عبارتند از:
- کودک باید یک سوم علائم رفتاری فوق را تا هفت سالگی نشان دهد.
- رفتارهای فوق باید در تمام فعالیت های روزانه کودک مشاهده شوند.
- این رفتارها باید در کودکان بیشی فعال، ماندگارتر از کودکان همسن و سال او باشد.
- این رفتارها حداقل باید شش ماه در کودکی مبتلا به اختلال مشاهده شوند.
در نظر داشته باشید که رفتارهای شتاب آمیز کودک هیچ ارتباطی به استرسی ها و تنش های روزانه او ندارد. برای مثال، کودکانی که تجاربی از طلاق والدینشان، جابه جایی در خانه و مدرسه، بیماری یا فوت یکی از آشنایان دارند، اغلب دچار اضطراب ها و پریشانی های فکری - حرکتی می شوند؛ اما کودکان بیش فعال به رغم این که هیچ یک از این تجربه ها و تنش ها را در زندگی نداشته اند، دچار علائم و نابهنجاری های رفتاری هستند. گروهی از پژوهشگران معتقدند کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه در دوران خردسالی به ندرت لبخند میزنند، تغییرات خلقی آشکار دارند و مشکلاتی در زمینه خواب و رفتارهای ناهماهنگ با شرایط از خود نشان می دهند. همچنین در سال های پیش از مدرسه، این کودکان زودرنج، کم حوصله، عصبانی، کم تجربه و لجباز هستند. در دوران مدرسه، کودکانی پرتحرک، حواس پرت، کم توجهند و از عملکرد تحصیلی ضعیف، نواسانات خلقی، روابط ضعیف با همسالان و پرجنب و جوشی زیاد رنج می برند. دوران نوجوانی را نیز با خودانگارهای ضعیف، فقدان تعامل با والدین، آموزگاران و همسالان، افزایش پرخاشگری، رفتارهای خشونت آمیز و افت تحصیلی طی می کنند. در اغلب موارد، نشانه های کمبود توجه در بزرگسالی نیز کماکان ادامه می یابند و به صورت مشکلات شخصیتی، رفتارهای ضداجتماعی، هنجارشکنی های اجتماعی، سیگار کشیدن، انحرافات و کجروی های اخلاقی گوناگون خود را نشان می دهند.

روشهای درمان تا کنون برای اختلال کمبود توجه - بیشی فعالی
درمان قطعی و خاصی پیدا نشده است، ولی به خوبی می توان با استفاده از روش های گوناگون، علائم آن را تحت کنترل در آورد. پزشکان معالج سعی میکنند. با مطالعه تک تک موارد، درمان های درازمدتی متناسب با ویژگی هر کودکف تجویز کنند. اغلب روش های درمانی مبتنی بر دو هدف هستند، اول کمک به کودک برای کنترل رفتارهای شتاب آمیز، و دوم، کمک به والدین و اطرافیان کودکان، تا بتوانند
شرایطی برای او به وجود آورند که بتواند به خوبی علائم بیماری را تحت کنترل خود درآورد. بهترین نوع درمانی که تاکنون برای اختلال کمبود توجه - بیش فعالی کودکان شناخته شده است، دارو درمانی همراه با رفتاردرمانی است. دارودرمانی بیش از ۷۰ درصد کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه - بیشی فعالی از روش
کمکهای والدین و اعضای خانواده یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در کاهش علائم اختلال کمبود توجه - بیشی فعالی در کودکان، شیوه تعامل والدین با آنهاست. به همین دلیل آموزشی والدین و اعضای مؤثر خانواده می تواند در چگونگی ارتباط با کودک و به کار بستن شیوه های نوین درمانی بسیار مفید و مؤثر باشد. علاوه بر آن ممکن است والدین نیز خود اطلاعات کمی درباره نحوه رفتار با فرزندشان داشته باشند. آنها به طور حتم می خواهند بدانند.
۱.چگونه می توانند به فرزندشان در انجام کارهای روزانه خانگی و مدرسه ای کمک کنند.
۲. چه خوراک هایی برای کودک بهتر است.
۳. تأثیرات داروها بر کودک چگونه است.
۴. چگونه می توانند روابط اجتماعی کودک را با همسالانش حفظ کنند.
چه بازی ها و ورزشی هایی با کودک انجام دهند تا او بتواند آستانه توجهش را بالا ببرد.