علل بی خوابی کودکان، راهکارهای درمان

خواب نامنظم و بی خوابی کودکان می تواند ناشی از یک اختلال باشد که نیاز به بررسی و درمان دارد. بی خوابی کودکان به روند رشدی آن ها آسیب زده و باعث کلافگی و پایین آمدن حوصله والدین نیز می شود. شاید شما به دلیل بی خوابی های کودکتان به پزشک مراجعه کرده باشید اما هیچ نوع تشخیص و درمان موثری یافت نشده باشد. بهتر است دلایل بی خوابی کودکان را بهتر بشناسید تا بتوانید برای رفع آن اقدام کنید. گاه بی خوابی کودکان ناشی از علل جسمانی نبوده و عوامل روانی در ایجاد آن دخیل هستند. مطمئنا شما به عنوان والد تمام تلاش خود را جهت رفع مشکلات و نیازهای فرزندتان می کنید، اما شناخت و رفع تمامی مشکلات به تنهایی کاری دشوار و نشدنی است. با مطالعه این مطلب می توانید بی خوابی کودکتان را از جوانب دیگر بررسی کنید.

تعریف بی خوابی کودکان

بی خوابی کودکان یک از اختلالات خواب است که در آن کودکان در به خواب رفتن یا در خواب ماندن در شب مشکل دارند. شکایت اصلی بی خوابی به طور کلی خواب آلودگی در طول روز، احساس خستگی و کمبود انرژی و اختلال در عملکرد روزانه است.

بی خوابی کودکان بر اساس مدت، شدت و میزان آن می توان طبقه بندی کرد. بی خوابی کوتاه مدت معمولا از چند روز تا چند هفته طول می کشد و ناشی از عواملی مثل بیماری یا داروی خاص است. بی خوابی دراز مدت 3 بار در هفته و به مدت حداقل یک ماه و یا بیشتر ممکن است به علت عواملی مثل افسردگی، اضطراب، درد یا مشکلات پزشکی باشد.

گاهی اوقات هم هیچ دلیل مشخصی وجود ندارد و کودک بخاطر الگوهای رفتاری والدین یا خودش از این مشکل رنج می برد.

چرا خواب مناسب کودک ضروری است؟

خواب کافی برای کودکان یکی از اصلی ترین منابع رشد سالم آن هاست. اکثر هورمون های رشد در خواب شبانه ترشح می شود. همچنین خواب شب، حتی ۴-۵ ساعت باعث می شود کودک انرژی کافی را در روز بعد برای بازی کردن و تحرک به دست بیاورد. همچنین خواب شب کودک به والدین هم این اجازه را می دهد که استراحت مناسب و کافی داشته باشند و سبک زندگی سالم را پیش بگیرند.

خواب کافی به کودک اجازه داشتن تمرکز و استفاده مفید از توانایی های ذهنی خود را می دهد و باعث پیشرفت تحصیلی و علمی او می شود. خوابیدن کودک سر کلاس درس باعث عقب ماندن او از کلاس و اختلال در ارتباط با معلم می شود و آسیب های زیادی در پی دارد.

علل بی خوابی کودکان

طبیعتا علل اصلی بی خوابی کودک باید توسط درمانگر بررسی شود، اما اصلی ترین عواملی که باعث مشکل خواب کودک می شود به شرح زیر است:

اضطراب و استرس:

کودکان نیز مثل بزرگسالان می توانند از استرس رنج ببرند. سعی کنید با فرزندتان درباره زندگی او، شرایط مدرسه و نگرانی هایش صحبت کنید. آیا همه چیز در خانه مساعد است و فرزندتان از شرایط راضی است و آسیب نمی بیند. نگرانی و استرس کودکان ممکن است در بزرگسالی شدیدتر شود. بنابراین برای برطرف کردن عوامل بروز استرس کودکان هر چه زودتر باید اقدام کنید.

مواد غذایی نامناسب:

نوشابه، شکلات، نوشیدنی های انرژی زا و شکر باید از وعده غذایی شبانه کودک حذف شود. حتی برخی از کودکان به مواد غذایی خاصی آلرژی دارند و ممکن است در خواب آن ها اختلال ایجاد کند. سعی کنید شام را زودتر بخورید و از مواد غذایی سالم مثل لبنیات و میوه استفاده کنید.

عوارض برخی از داروها:

برخی داروها برای درمان بیش فعالی و کمبود توجه، دارو های ضد افسردگی، کورتیکواستروئیدها و دارو های ضد انعقاد خون می تواند باعث بی خوابی کودک شود.

اختلالات خواب، پزشکی و روانی:

آسم شبانه غیر قابل کنترل، گرفتگی بینی، خارش پوست و برخی از واکنش های آلرژیک می تواند باعث اختلال خواب شود. گرفتگی عضلانی، دردهای رشدی، سوزش سر دل و تیروئید نیز برخی دیگر از مشکلات است. آپنه خواب، سندروم پاهای بی قرار، اختلالات عصبی رشدی مثل اوتیسم، سندروم آسپرگر، عقب ماندگی ذهنی، افسردگی، ترس و ... نیز می تواند باعث بی خوابی کودک شود.

عوامل محیطی:

سر و صدا، جای خواب ناراحت، نور و دمای اتاق و عوامل از این دست بسیار در به خواب رفتن کودک موثر است. همچنین باید توجه کنید که استفاده از وسایل الکترونیکی در محل خواب ممنوع باشد.

بسیاری از دلایل بی خوابی کودکان، ناشی از الگوهای رفتاری و سبک زندگی ناسالم والدین است. استفاده تا دیروقت از وسایل الکترونیکی، وعده های غذایی ناسالم، شب زنده داری و ... چیزهایی نیست که کودک از بدو تولد در ژنتیکش وجود داشته باشد. بنابراین والدین نباید فقط فرزند را مقصر جلوه بدهند، لازم است از یک زاویه دیگر به زندگی خود نگاه کنند.

خواب کافی کودکان چقدر است؟

به طور معمول کودکان و نوجوانان هشت ساعت در شبانه روز می‌خوابند اما میزان خواب هرکس بنابر سبک زندگی، شغل، میزان فعالیت و عادت ها متفاوت است.

- به طور میانگین یک نوزاد در ۲۴ ساعت بین ۱۹ تا ۲۰ ساعت می‌خوابد.

- یک کودک یک ساله به طور معمول در شبانه روز بین ۱۴ تا ۱۵ ساعت در خواب است.

- کودک سه ساله در ۲۴ ساعت به طور میانگین ۱۲ ساعت در خواب است.

- یک کودک ۵ ساله معمولا در شبانه روز ۱۱ ساعت می‌خوابد و همچنین یک کودک هفت ساله در طول ۲۴ ساعت به طور میانگین ۹ تا ۱۰ ساعت می‌خوابد.

راهکارهای درمان بی خوابی کودکان

برای پی بردن به دلایل اصلی بی خوابی کودک، باید بر اساس الگوهای زندگی توسط مشاوره کودک تحلیل شود. روانشناس کودک با برطرف کردن ریشه های مشکل زا، خواب راحت را برای کودکتان رقم بزنید. اما در ادامه برخی از راهکارهای ابتدایی برای برطرف کردن این مشکل وجود دارد.

تحرک کافی:

لازم است کودکتان در طول روز به اندازه کافی تحرک و بازی کرده باشد تا شب راحت به خواب برود. باید تا می توانید از تلویزیون و موبایل برای سرگرم کردن کودک پرهیز کنید.

محل خواب:

سعی کنید محل خواب کودک ثابت و بدون تغییر باشد. تغییر مکان خواب باعث احساس ناامنی در کودک می شود. یک چراغ خواب کوچک و موسیقی ملایم برای کودک فراهم کنید. بالای سر او باشید، نوازش کنید، برای او داستان تعریف کنید و احساس امنیت و آرامش با خوابیدن را به او هدیه دهید. بسیار باید به فضای اتاق خواب دقت شود؛ دمای مناسب، دسترسی به والدین، راحتی تخت خواب و ... اهمیت دارند.

الگوهای رفتاری والدین:

در بسیاری از موارد علل بی خوابی کودکان الگوهای اشتباه رفتاری والدین است. فرزندان به هر حال از والدین الگو می گیرند. تا دیروقت تلویزیون دیدن، دیر شام خوردن، استفاده از موبایل در تختخواب و ... می تواند باعث آسیب دیدن خواب کودک شود.

توافق با کودک:

درباره ساعت خواب با کودک صحبت کرده و به توافق برسید. کودک باید لزوم خوابیدن در ساعت مقرر را درک کند و سر همان ساعت به تخت خواب برود. به هیچ وجه به کودک اجازه بیشتر بیدار ماندن را ندهید. نه برای تلویزیون، نه برای خوردن شام و حتی نه برای انجام تکالیف. زمان خواب فقط برای خواب باشد.

وقتی خواب آلود است به رختخواب برود:

وقتی حس کردید کودکتان خواب آلود است او را فورا به تخت خوابش ببرید. از بغل کردن و سرگرم کردن کودک در آن هنگام به هر دلیلی پرهیز کنید. در رخت خواب کنار او بنشینید و شرایط آرامبخش برای خواب را فراهم کنید.