مشکلات خواب کودکان، نکته هایی جهت جلوگیری

دستگاه های رسانه ای الکترونیکی هم مفید بوده و هم به بخش اجتناب ناپذیری در زندگی مدرن امروزه تبدیل شده اند. اما با وجود تمام فوایدشان می توانند مشکل آفرین هم باشند.
- نور آبی ای که از طریق صفحه نمایش منتشر می شود، می توانند به مغز برنامه جدیدی برای به تاخیر انداختن زمان خواب بدهد.
- محتوای هیجان انگیز (و گاهی ناراحت کننده) که کودک در رسانه ی الکترونیکی خود با آن مواجه می شود نیز می تواند همین کار را انجام دهد، و باعث شود که کودک بعد از رفتن به رخت خواب دیر تر به خواب رفته و شاید حتی درطول شب نیز بیدار بماند.
در کشورهای مختلف سراسر جهان، استفاده از رسانه های الکترونیکی با مشکلات خواب در کودکان مرتبط بوده است - مشکلاتی از جمله تاخیر در خواب، داشتن زمان خواب کم، و احساس خواب آلودگی در طول روز.
حال سوال اینجاست که این مشکل تا چه حد جدی است؟ و در مورد آن چه کارهایی می توانیم انجام دهیم؟

به نکات زیر توجه کنید:
۱٫ تغییر جهانی در شیوه ی زندگی شبانه ی بچه ها:
از آمریکای شمالی گرفته تا اروپا و شرق آسیا مطالعات نشان می دهند که در همه جای جهان از ۶۸ تا ۹۵ درصد کودکان - حتی کودکان زیر ۳ سال- روزانه از صفحات نمایش الکترونیکی استفاده می کنند. در این میان اکثر هم والدین و هم کودکان اذعان داشته اند که از ساعاتی قبل از رفتن به رخت خواب از دستگاه های خود استفاده می کردند اما برخی از بچه ها نیز حتی بعد از خواب هم از این دستگاه استفاده می کنند.
به عنوان مثال، در مطالعه ای که برروی بیش از دو هزار جوان ایتالیایی صورت گرفت، محققان دریافتند که ۴۰ درصد از کودکان بین ۱ تا ۳ سال از یک صفحه نمایش الکترونیکی به مدت ۳۰ دقیقه قبل از خواب استفاده می کنند. برای کودکان زیر ۱۴ سال، این عدد به ۶۵ درصد می رسید.
در یک مطالعه بزرگ که در استرالیا انجام شد، تقریبا نیمی از نوجوانان گفتند که بعد از وقت خواب، از تلفن های همراه خود استفاده می کردند، زمانی که قاعدتا می بایست به خواب می رفتند.
۲٫ نور مصنوعی به مغز برنامه مجدد می دهد که در طول شب هوشیار باقی بماند و نور آبی که از طریق صفحه نمایش های الکترونیکی منتشر می شود، می تواند اثر ویژه ای بر روی اختلال در خواب داشته باشد.
دانشمندان مدتهاست به این موضوع پی برده اند که قرار گرفتن در معرض نور روشن قبل از خواب، می تواند باعث تاخیر در تولید ملاتونین، هورمون خواب آلودگی شود. اما در سال های اخیر، آزمایشات ما را با جزئیات بسیار مهمی در این زمینه رو به رو کرده اند. برخی از اجزای نور سفید - با طول موج هایی در محدوده ی ۴۶۰ تا ۴۸۰ نانومتر ممکن است به خصوص برای اختلال خواب مفید هم باشند. این همان دامنه ای از نور است که به چشم ما آبی به نظر می رسد، و در محدوده ای است که می تواند حتی زمانی که سطح نور کم است باعث هوشیاری شود. بنابراین نورون ها در شبکیه ی ما به گونه ای تنظیم می شوند تا حداکثر پاسخ لازم را به نور آبی بدهند. درواقع آنها پیامی به این مضمون به مغز ارسال می کنند: بیدار شو، هشیار باش. روز شده است!!! این اثر در آزمایشات با تاثیر مصرف کافئین برابری می کند.
این تاثیر به طور بالقوه برای افرادی که مشغول به شیفت شب هستند مفید است. اما برای افرادی که می خواهند پس از تماشای فیلم، بازی کردن بازی های ویدئویی، استفاده از رایانه ها یا چک کردن پیام ها در تلفن های همراه خود بخوابند خبر بدی است چرا که صفحات الکترونیکی از خود نور آبی منتشر می کنند.
حتی بدتر این است که کودکان ممکن است به خصوص در مقابل اثرات مخرب نور مصنوعی هم حساس باشند.
۳٫ محتوای رسانه می تواند باعث مشکلات خواب در کودکان و نوجوانان شود، و این محتوا تنها شامل چیزهای ترسناک (مثل ارواح و هیولاها) که ما باید مراقب باشیم نمی شود.
محتوای خشونت آمیز یا ترسناک رسانه ای یکی از عوامل رایج مشکلات خواب است و نقش مهمی در کابوس های کودکان نیز دارد. به عنوان مثال، زمانی که «جان ون دان بلک» هزاران نفر از کودکان سن مدرسه را مورد سوال قرار داد، متوجه شد که «محتوای تلویزیونی در کابوس ۳۳ درصد کودکان و بازی های رایانه ای در کابوس حدود ۱۰ درصد از پسران و ۵ درصد از دختران وجود داشت (ون دون بلک ۲۰۰۴)».
در یک مطالعه ی دیگر، میشل گریسون و همکارانش وضعیت بیش از ۶۰۰ کودک پیش دبستانی را پیگیری کردند و ارتباط واضحی میان استفاده از رسانه های الکترونیکی و مشکلات خواب در کودکان یافتند. اما جالب این جاست که بعضی والدین متاسفانه خودشان کودکانشان را با تلویزیون می خوابانند!! و جالب تر اینکه محققان موفق شدند با تغییر محتوای رسانه ای که کودکان سن پیش دبستانی مصرف می کردند مشکلات خواب را در آن ها کاهش دهند.
ذکر این نکته حائز اهمیت است که لازم نیست حتما بچه ها به صورت فعال تماشاچی محتوای نامناسب یا صحنه های خشن و ترسناک باشند تا دچار کابوس های شبانه و مشکلات خواب شوند. بلکه قرار گرفتن در معرض این گونه صحنه ها به صورت غیر مستقیم هم می تواند تاثیر گذار باشد. مانند وقتی که یک کودک ۵ ساله اخبار ناگواری که پدرش درحال تماشا کردنش است را ناخودآگاه می شنود.
۴٫ اکثریت قریب به اتفاق مطالعات، ارتباط میان استفاده از رسانه های الکترونیکی و تغییر الگوی خواب را تایید کرده اند.
تحقیقات ثابت کرده اند که هم تلویزیون و هم دستگاه های الکترونیکی کوچکتر هردو ولی هرکدام به طور مستقل با مشکل فقدان خواب همراه بودند. مطابق گزارش ها، کودکانی که در نزدیکی یک صفحه کوچک می خوابند (مانند تبلت یا تلفن همراه) به طور متوسط ۲۱ دقیقه خاب کمتری از کودکانی که هیچ وقت در نزدیکی چنین دستگاه هایی نخوابیده اند دارند. و کودکانی که در اتاق خوابشان تلویزیون دارند به طور متوسط ۱۸ دقیقه کمتر از کودکان بدون تلویزیون در اتاق خوابشان می خوابند.
برای بچه هایی که از دستگاه های مختلف استفاده می کنند، این خطر به مراتب بیشتر است. کودکانی که هم تلویزیون و هم یک یا چند وسیله رسانه ای دستی در اتاق خواب خود دارند، تقریبا ۴۰ دقیقه خواب کمتری نسبت به بچه های بدون تکنولوژی در اتاقشان داشتند.

در کل با در نظر گرفتن همه ی مطالب گفته شده در اینجا، این مطالعات نشان می دهند که کودکان به دلیل استفاده از رسانه های الکترونیکی خواب کمتری دارند. اما تمامی تحقیقات ذکر شده در اینجا ممکن است اصطلاحا فقط نوک کوه یخ را نمایان سازد، زیرا سلامت با عوامل بیشتری غیر از تعداد ساعاتی که یک کودک خوابیده است، تعیین می شود.
مهمتر از همه، کیفیت خواب است و قطعا استفاده از رسانه های الکترونیکی می تواند کیفیت خواب کودکان را تحت تأثیر قرار دهد.

۱٫ بچه ها را دربرابر محتوای رسانه ای خشن و ناراحت کننده محافظت کنید - چه قبل از خواب و چه در طول روز.
۲٫ حداقل یک ساعت قبل از خواب، استفاده از رسانه های الکترونیکی را ممنوع کنید.
۳٫ اگر شما بعنوان والد کودک نتوانید خودتان قبل از خواب استفاده از دستگاهها را متوقف کنید، اول باید یک فیلتر نور آبی برای خودتان بگیرید