اصلاح رفتار کودکان، چگونه مرتب و منظم می شود؟

امیرحسین ۴ سال دارد و مادرش از او می خواهد حتماً مسواک بزند، باید بعدازظهرها ساعتی را بخوابد، باید هرچیزی برمی دارد سرجایش بگذارد، با خواهرش دعوا نکند، باید اتاقش را مرتب کند و اسباب بازی هایش را که می ریزد حتماً جمع کند ولی امیرحسین کمتر به این توصیه ها گوش می کند و مادرش خیلی از این موضوع ناراحت است.

رفتار نامناسب والدین
- مادر امیرحسین مدام او را نصیحت می کند، تذکر می دهد و امر و نهی می کند، اما کمتر نتیجه می گیرد.
- گاهی امیرحسین می گوید: مگر شما به حرف من گوش می کنید که من به حرف شما گوش کنم.
- زمانی از مادرش قول می گیرد اگر فلان اسباب بازی را برایش بخرد به حرفش گوش خواهد کرد.
- مادر، امیرحسین را با خواهرش مقایسه می کند که از او یاد بگیر، ببین چقدر مرتب و منظم است.
- در مقابل هر کارِ کوچکِ کودک برایش جایزه ای تهیه می کنند.
- مادر معتقد است چون امیرحسین هرچه می گوید من به حرفش گوش می کنم پس من هم هرچه می گویم او باید به حرفم گوش کند.

توصیه های روانشناس
- سعی کنید نصیحت، تذکر و امر و نهی را کاهش داده، به موقع و به درستی از آنها استفاده نمایید. امر و نهی زیاد، اعتماد به نفس کودک را از بین می برد.
- کودک را با فرد دیگری مقایسه نکنید چون اینکار باعث تنفر کودک از آن فرد و نیز از شما خواهد شد. به جای این‌کار سعی کنید خودتان الگوی مرتب و منظمی باشید.
- می دانید کودک نمی تواند کاملاً مطیع شما باشد و هرچه می گویید سریعاً انجام دهد. اگر چنین باوری دارید بهتر است به فکر ربات باشید. روانشناسی می گوید باید کودکان خداوند را شکر کنند که گوارش آنها در دست والدین نیست و گرنه در فرآیند هضم و جذب غذا هم دخالت می کردند.
- از کلمۀ اگر استفاده نکنید و حرف تان را قاطع بزنید. مثلاً نگویید: اگر وسایلت را جمع کردی می توانی تلویزیون نگاه کنی، بلکه بگویید: وسایلت را جمع می کنی بعد تلویزیون نگاه می کنی، کلمۀ اگر کودک را مشروط می کند.
- از تقویت دوبل استفاده کنید. یعنی هرگاه امیرحسین، کار مثبتی انجام می دهد او را تشویق کنید و بعد از آمدن پدرش آن کار خوب را به‌پدرش نیز اطلاع دهید تا او هم کودک را تشویق کند.
- هر زمان کودک مرتب و منظم است از کارهایش عکس بگیرید و به عنوان تشویق در اتاقش نصب کنید.
- چون استفاده از باید و نباید عصبانیت را به‌دنبال دارد. سعی کنیدآنها را حذف کرده، از عبارت های قشنگ تر و محترمانه تری استفاده کنید. مثلاً به جای باید مسواک بزنی، باید بخوابی، نباید وسایلت را بریزی و ... بگویید: وقتی غذا خوردیم بهتر است مسواک بزنیم، ساعت ده است و زمان خوابیدن، بیا به کمک هم این وسایل را جمع کنیم.
- وقتی پیام را به‌درستی به کودک دادید و او تقاضای شما را انجام نداد به او پیامِ من بدهید: من خیلی دوست دارم وقتی درخواستی دارم آن را انجام دهی، من دلخور می شوم وقتی می بینم به حرف من توجه نمی شود. در این زمان سعی کنید کلام و چهره شما هماهنگ باشند.
- بچه هایی که خیلی مرتب و منظم هستند ممکن است در آینده رفتارهای وسواسی داشته باشند. پس تاکید زیاد بر منظم بودن می تواند مشکل‌آنها را تشدید نماید.

مرتب و منظم بودن کودک
- اگر سطح توقع خود را از کودک کم کرده، او را رها نمایید و درخواست هایتان را محترمانه و به صورت پیشنهاد ارائه دهید و بر آنها اصرار نورزید مطمئن باشید کودک به مرور، خودش را پیدا کرده، منظم خواهد شد.
البته لازمۀ‌این کار داشتن سعۀ صدر است مثلاً اگر خواسته اید اتاقش را مرتب کند اما او وسایل اضافی را جمع کرده و در زیر تخت یا کمدش قایم کرده است همین رفتار اورا به‌عنوان یک کار مثبت بپذیرید،او را تشویق کنید و محترمانه به او توضیح دهید که‌این کار تو خوب است و اتاقت هم خلوت شده، اما جای وسایل اضافی زیر تخت نیست بیا با هم آنها را در جای خودشان بگذاریم.
شما با این کار سطح توقع خود را کم کرده، عصبانی نیز نشده اید. فراموش نکنید خداوند تمام نرم افزارهای لازم را در کودک نصب کرده، با فراهم کردن زمینه های درست تربیتی‌آنها را فعال کنیم. (تربیت شدن در مقابل تربیت کردن)
اما اگر انتظار داشته باشید مثل شما اتاق را مرتب کند مسلماً آنگونه نخواهد بود و این رفتار، شما را عصبانی خواهد کرد. از طرفی تاکنون شما اتاقش را مرتب می کرده اید و اوهیچ نقشی نداشته یا تمایلی برای این کارنداشته است، اما حالا قرار است بگذارید خودش این‌کار را انجام دهد پس اگر دیرتر انجام داد و یا به خوبی شما نبود همان را از او بپذیرید.
- اگر دوست دارید لباس هایش را آویزان کند یا مرتب در کمدش قرار دهد ولی او برعکس، از راه که می آید هر کدام را به‌طرفی پرت می کند، بهترین راهکار این است که ابتدا به صورت محترمانه و با لحنی مؤدبانه از او بخواهید آنها را آویزان کرده یا در کمدش قرار دهد.
اگر موفق نشدید، به او پیامِ من بدهید: خیلی دوست دارم وقتی از راه می رسی لباس هایت را آویزان کنی، واقعاً ناراحتم از این که لباس هایت را آویزان نمی کنی و مجبورم خودم‌این کار را انجام دهم.
اگر باز هم موفق نشدید،آنها را مرتب نکنید و بگذارید به همان صورت و در همان جا باشند، او فردا که بخواهدآنها را بپوشد مثل هر روز مرتب نخواهند بود آن گاه است که نگران به دنبال آنها خواهد گشت و نهایتاً مجبور خواهد بودآنها را نامرتب و بدون اُتو بپوشد، اگرچه دیدن این وضعیت و تحمل آن خیلی سخت است اما اگر خسته نشوید و ادامه دهید مؤثر واقع خواهد شد.
برخی والدین می گویند مطمئنیم اگر او را به حال خودش بگذاریم‌ آنها را جمع نخواهد کرد که هیچ، بلکه حاضر است با همان لباس های نامرتب به مدرسه برود، که در پاسخ باید گفت عجله نکنید و بگذارید برود البته شما دارید پیش داوری منفی می کنید.
مطمئن باشید اگراو را رها کنید خودش را جمع و جور می کند و اگر نگران وضعیت او در مدرسه هستید بگذارید برود و خودش این نگرانی را حس کند آن گاه به این نتیجه خواهد رسید که باید در رفتارش تجدیدنظر کند. باز هم تاکید می شود لازمۀاین کار سعۀ صدر است.
- اگر اتاقش بهم ریخته است و یا وسایلش پهن است، همان گونه که اشاره شد بگذارید خودش‌آنها را مرتب و جمع کند، هرچند اینکار طول بکشد. اصلاً نگران حضور میهمان ها نباشید.
اگر قرار است میهمانی بیاید فقط کافی است این مطلب را به‌صورت کلی و با صدای نسبتاً بلند بیان کنید و اقدامات لازم مثل تمیزکاری، جارو کردن و ... را شروع نمایید. مطمئن باشید کودک شما نیز دوست ندارد اتاقش را نامرتب و بهم ریخته ببینند، در نتیجه برای مرتب کردن آن اقدام خواهد کرد ولی متوجه باشید با او درگیر نشوید یا وادارش نکنید به اجبار این‌کار را انجام دهد.
فقط پیشنهاد بدهید و به کارهای تان برسید. از طرفی خیلی نگران حضور میهمان ها و از دست رفتن آبرویتان هم نباشید زیرا خانۀ اغلب آنها نیز قبل از رفتن شما یا هر میهمان دیگری به آنجا، نامرتب بوده، فقط در زمان حضور شما مرتب به نظر می رسد.
- اگر به خاطر رفتار اشتباهش با او قهر می کنید نگذارید این قهر خیلی طولانی شود و اگر معذرت خواهی کرداو را ببخشید و رابطه عاطفی تان را از سر بگیرید.