شناخت عواطف کودکان، سن دو سالگی

کودکی که دارای عواطف شدیدی است احساسات خود را با شور و حرارت ابراز می‌کند هنگامی که خوشحال است جیغ می‌کشد و می‌خندد هنگامی که ناراحت است مانند آتشفشانی فعال اشک می‌ریزد یا پی در پی جیغ می‌کشد. واکنشهای عاطفی این گونه کودکان بسیار واضح و آشکار به چشم می‌آید. کودکی را که در انتهای دیگر طیف قرار می‌گیرد ملایم می‌نامند. کودک ملایم احساسات خود را آرام و کنترل شده ابراز می‌کند اگر خوشحال باشد لبخند می‌زند یا احساس رضایت را می‌توان در چهره‌ی او دید. اگر غمگین باشد اخم می‌کند یا اشک می‌ریزد. اما عموماً شکایت خود را با صدای بلند بیان نمی‌کند.
اگر عواطف فرزندتان شدید است، می‌دانید که به راحتی نمی‌توان آن را نادیده گرفت. احتمالاً هنگامی که خوشحال است از ابراز شادی و شوق او لذت می‌برید. چنان مشتاق شادی است و در بسیاری از اوقات مرکز توجه بزرگسالان واقع می‌شود و به طور طبیعی رهبری بچه‌های دیگر را بر عهده می‌گیرد. از طرف دیگر نیز می‌بینید که تحمل ابراز خشم و غضب او مشکل است. کودکی که عواطف شدیدی دارد چنان درگیر احساسات خود می‌شود که نمی‌توانید او را آرام کنید و برای اینکه بتوانید با او صحبت کنید باید ابتدا صبر کنید تا طوفان احساساتش فروکش کند. اگر شما نیز عواطف شدیدی دارید ممکن است هیجانات شدید و ناگهانی فرزندتان پاسخی به همان شدت را در شما بر انگیزد. هنگامی که فرزندتان کنترل خود را از دست می‌دهد شما نیز ممکن است مشکل بتوانید آرامش خود را حفظ کنید. اگر خودتان فرد ملایمی هستید ممکن است هنگامی که فرزندتان دچار احساسات انفجاری می‌شود تحت تأثیر قرار بگیرید و ندانید که چه باید بکنید. آیا باید به رغم آنکه تلاش‌هایتان را بی پاسخ می‌گذارد باز هم سعی کنید او را آرام کنید؟
کودک ملایم معمولاً از نظر دیگران کسی است که می‌توان به راحتی با آن کنار آمد. هنگامی که دچار خشم می‌شود یا قصد شورش دارد، در مقایسه با بچه‌های دو ساله دیگر احساسات خود را به آرامی بروز می‌دهد. او واکنش آشکاری ندارد و شاید لازم باشد او را تشویق کنید تا نظر مثبت یا منفی خود را نسبت به چیزی ابراز کند. اگر خودتان فرد ملایمی هستید شاید درک عکس‌العمل‌های کمرنگ فرزندتان برایتان ساده باشد. اما اگر عواطفتان شدید است شاید لازم باشد برای درک روش‌های ظریفی که فرزندتان برای ابراز خود به کار می‌برد دقت ویژه کنید.
برای اینکه ببینید فرزندتان واکنشهای عاطفی شدید یا ملایمی دارد به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:
- آیا فرزندم هنگامی که او را قلقلک می‌دهند با صدای بلند و به شدت می‌خندد؟
- آیا فرزندم هنگامی که درجه حرارت بدن او را می‌گیرند لگد می‌زند و جیغ می‌کشد؟
- آیا فرزندم هنگامی که او را تحسین می‌کنند هیجان زده می‌شود، می‌پرد، می‌خندد یا از شادی جیغ می‌کشد؟
- آیا فرزندم هنگامی که لباس تن او می‌کنند یا از تن او در می‌آورند غر می‌زند و شکایت می‌کند؟
- اگر فرزندم مزه غذای جدیدی را نپسندد، آیا دهان خود را کج می‌کند و غذا را به بیرون تف می‌کند؟
- اگر فرزندتان به آنچه می‌خواهد دست نیابد آیا معمولاً از شدت ناکامی گریه می‌کند و پا به زمین می‌کوبد؟
- آیا گاهی از اوقات که فرزندم گریه می‌کند، جیغ می‌کشد و یا در مکانهای عمومی دچار توفانی از احساسات می‌شود شرمگین می‌شوم؟
- آیا فرزندم احساسات خود را با صدای بلندتر از هم سن و سالان خود ابراز می‌کند؟
اگر در پاسخ به تعداد زیادی از پرسشهای بالا پاسخ "بلی یا بیشتر اوقات" داده باشید، احتمالاً واکنشهای عاطفی فرزندتان شدید است. اگر پاسختان " نه یا به ندرت" بوده است، احتمالاً واکنشهای عاطفی فرزندتان ملایم است. به خاطر داشته باشید که عکس‌العمل بسیاری از بچه‌های دوساله نه چندان شدید و نه خیلی ملایم است؛ اما به خاطر مرحله رشدی آنها شدید به نظر می‌رسد. اگر واکنشهای عاطفی شدید فرزندتان رفتاری تازه به حساب می‌آید نمی‌توان آنرا خصوصیتی مزاجی به حساب آورد. این خصوصیت تنها در صورتی مزاجی است که فرزندتان همیشه واکنشهای عاطفی شدید از خود بروز می‌دهد اگر واکنشهای عاطفی فرزندتان بسیار شدید است باید سعی کنید هنگامی که در حال دگرگون شدن است یا به مرحله انفجار می‌رسد آرامش خود را حفظ کنید. اگر سعی کنید مانع از برون ریزی احساسات شوید، ممکن است انفجار عواطف او را تشدید کنید. البته می‌توانید او را به اتاق دیگر ببرید یا او را به جایی ببرید که در آنجا مدتی تنها بماند تا بتواند برای فروکش کردن احساسات خود فضا و زمان کافی در اختیار داشته باشد. کودک دو ساله به قدر کافی رشد نکرده است که درک کند صدای گریه و جیغ او می‌تواند مزاحم بچه‌ها یا بزرگسالان دیگر شود. کودکی که واکنشهای عاطفی‌اش شدید است، می‌تواند بیاموزد که وقتی تحت تاثیر احساسات قرار می‌گیرد به فضای خصوصی نیاز دارد تا رفتارش برای دیگران مشکل آفرین نشود.
نکته مهم این است که به کودک دو ساله‌ای که عواطف او شدید است کمک کنیم تا درک کند احساسات او را قبول داریم، اما برای نحوه ابراز احساسات از حد و مرز تعیین می‌کنیم، همزمان با بزرگ‌شدن کودک هنگامی که می‌خواهد به شما نشان بدهد که تحت تاثیر احساسات قرار گرفته است، به او کمک کنید تا از کلام استفاده کند. اگر می‌بینید که از انفجار احساسات خود جلوگیری می‌کند یا هنگامی که ناراحت است اتاق را ترک می‌کند، او را به خاطر حفظ آرامش خود تحسین کنید. کودکی که دارای واکنشهای عاطفی شدیدی است، باید برای برآمدن از پس عواطف خود سخت تلاش کند و اگر از او حمایت کنید می‌توانید به او کمک کنید در این کار مهارت به دست آورد.
اگر فرزندتان بسیار ملایم است، به اندازه بچه‌های دو ساله دیگر پر سر و صدا و پرتوقع نخواهد بود. ممکن است از رفتار آرام و لذت ببرید اما لازم است به او کمک کنید هنگامی که به کمک یا توجه نیاز دارد از کلام استفاده کند. بگذارید بداند که اگر بخواهد می‌تواند خواسته خود را با قدرت بیشتری ابراز کند. اما به او فشار نیاورید که ابراز وجود کند. او به مرور زمان سبک خاص خود را که با مزاج ملایم او هماهنگی دارد پیدا خواهد کرد.

کیفیت خلق
بعضی از بچه‌های دوساله تقریباً همیشه لبخند بر لب دارند آنها معمولاً شاد و دلنشین و خوش خلق هستند و بعضی دیگر جدی تر به نظر می‌رسند و تنها زمانی لبخند می‌زنند که خیلی خوشحال باشند یا چیزی از نظرشان خنده‌دار باشد. تعداد کمی از دو ساله‌ها خیلی اخم می‌کنند و مغرور به نظر می‌رسند، گرچه تمام بچه‌های دوساله گاهی خوشحال، گاهی جدی و گاهی ناراحت یا غمگینند. اما کودکی که معمولاً رفتار خاصی دارد دارای خصوصیات خلقی و مزاجی‌ای است که آن را مثبت، منفی یا چیزی بین این دو توصیف می‌کنند.
کیفیت خلق را می‌توان مانند بیشتر خصوصیات مزاجی حتی در دوران شیرخوارگی در کودکان تشخیص داد. عکس‌هایی را که در طول دو سال گذشته از فرزند خود گرفته‌اید، تماشا کنید. احتمالاً متوجه می‌شوید که چهره او حالت خاص خود را دارد و همین حالت چهره او شما را راهنمایی می‌کند که کیفیت عمومی خلق او را دریابید. اگر فرزندتان بیماری‌های مکرر داشته است می‌دانید که وقتی حالش خوب نیست خلق او اغلب جدی‌تر یا منفی می‌شود.

کودک بدخلق
بیشتر والدین می‌توانند بعد از کمی تامل بگویند که کیفیت معمول خلق فرزندشان مثبت، منفی یا چیزی بین این دو است که پاسخ دادن به پرسش‌های زیر به شما کمک می‌کند که کیفیت خلق فرزند خود را تشخیص دهید:
- آیا معمولاً صبحها که فرزندم از خواب بیدار می‌شود لبخند می‌زند و می‌خندد یا غر میزند و گریه می‌کند؟
- وقتی فرزندم اسباب بازی جدید می‌بیند آیا هنگام بررسی آن لبخند میزند یا اخم می‌کند؟
- وقتی فرزندم به جایی می‌خورد یا آسیب مختصری می‌بیند آیا آن را نادیده می‌گیرد یا گریه می‌کند و غر می‌زند؟
- وقتی فرزندم به تنهایی بازی می‌کند آیا بیشتر اوقات لبخند می‌زند، جدی است یا اخم می‌کند؟
- آیا فرزندم بیشتر اوقات خوش خلق است یا روزهای زیادی پیش می‌آید که اکثر اوقات ناراحت و غرغرو است؟
- آیا فرزندم بیشتر اوقات خیلی شاد است و وقتی ناراحت به نظر می‌رسد می‌فهمم که ناراحتی جدی دارد؟
- آیا فرزندم گاهی از اوقات هنگام انجام کاری غرغرو و بد اخلاق است، اما بعداً به من یا به دیگران می‌گوید که به او خوش گذشته است؟
اگر پاسخ‌هایتان نشان می‌دهد که واکنشهای عاطفی فرزند دو ساله‌تان عموماً مثبت است می‌توانید با خیال آسوده از بودن در کنار او لذت ببرید. البته حتماً به او اجازه بدهید که وقتی غمگین یا عصبانی است رفتار متناسب از خود نشان دهد. بعضی از والدینی که بچه‌های شاد دارند همیشه سعی می‌کنند که با خوشحال کردن فرزند خود، او را از بد خلقی بیرون بیاورند. گرچه این والدین اغلب موفق می‌شوند، اما ممکن است به فرزندانشان این احساس دست بدهد که والدین از آنها انتظار دارند همیشه روحیه‌ای شاد داشته باشند. حتی هنگامی که به همدردی نیاز دارند.
اگر فکر می‌کنید واکنشهای عاطفی فرزندتان عموماً منفی است، احتمالاً روزهایی داشتید که هر دو نفر بیشتر اوقات اخمو بوده‌اید. حتی اگر خودتان فردی مثبت باشید، خلق منفی یک کودک دوساله می‌تواند در طول روز مانند ابر سیاهی بالای سرتان معلق باشد. باید سعی کنید برای شاد کردن او راهی پیدا کنید یا کارها را طوری درست کنید که شکایت نکند. اما اگر واکنشهای عاطفی منفی یا جدی او برخاسته از مزاجش باشد ممکن است همه تلاش‌هایتان بی‌ثمر بمانند. خلق فرزندتان بخشی از وجود اوست و اگر کمتر می‌خندد شما تقصیری ندارید. اگر بتوانید این واقعیت‌ها را قبول کنید ممکن است برای شما نیز بسیار ساده تر باشد لازم نیست فرض کنید که فرزندتان از چیزی ناراحت است چون حتی وقتی راضی است احتمالاً همان خلق قبلی را حفظ می‌کند. در واقع وقتی که می‌بینید فرزندتان تبسم بر لب دارد یا با صدای بلند می‌خندد می‌توانید حدس بزنید که اوضاع بر وفق مرادش است. چون واکنشهای عاطفی، خلاف شرایط معمول از خود نشان می‌دهد.