دلایل اسهال کودکان، چیست و چطور درمان میشود؟

چرا کودکان بیشتر از بزرگسالان دچار اسهال می‌شوند؟ دلایل اسهال در کودکان چیست و چگونه در خانه می‌توان این مشکل را برطرف کرد؟ چه زمانی باید برای درمان اسهال به پزشک مراجعه کرد؟ این‌ها سوالات متداولی هستند که تقریباً برای تمام والدین پیش می‌آید. در این مقاله می‌خواهیم به همه‌ی آن‌ها پاسخ بدهیم.

دلایل شایع اسهال در کودکان و درمان‌های آن
اسهال یکی از راه‌های دفاعی بدن و خارج کردن میکروب‌ها است. معمولاً دوره‌های اسهال در کودکان حدود چند روز تا یک هفته طول می‌کشد و ممکن است با تب، تهوع، استفراغ، درد شکم و کم‌آبی بدن همراه باشد. شایع‌ترین دلایل اسهال در کودکان شامل موارد زیر است:
عفونت
عوامل عفونی مانند ویروس‌ها (مثل روتاویروس)، باکتری‌ها (مثل سالمونلا) و در موارد نادر انگل‌ها (مثل ژیاردیا) می‌توانند باعث اسهال شوند. در این بین عفونت ویروسی شایع‌ترین علت اسهال کودکان است. عفونت دستگاه گوارشی معمولاً در کنار اسهال، شامل علائمی مانند استفراغ، درد شکم، سردرد و تب نیز هست.
در زمان درمان عفونت ویروسی دستگاه گوارش (که می‌تواند بین ۵ تا ۱۴ روز طول بکشد)، باید به از دست دادن آب بدن در اثر اسهال و استفراغ توجه ویژه‌ای داشته باشید و از آن جلوگیری کنید. برای کودکان شیرخوار، شیردهی بیشتر و برای کودکان بزرگ‌تر، می‌توانید از محلول‌های ORS استفاده کنید که در داروخانه‌ها موجود هستند. توجه داشته باشید که املاح معدنی موجود در آب آشامیدنی، نمی‌توانند کمبود موادی مانند سدیم و پتاسیم را جبران کنند. از دست دادن املاح معدنی یکی از اصلی‌ترین دلایل کم‌آبی به دلیل اسهال در کودکان است. در مورد میزان دقیق مایعات جبرانی، باید با پزشک مشورت کنید.

چند نکته‌ی مهم
کودکان و نوجوانان علاوه بر محلول ORS می‌توانند برای جبران کم آبی از نوشیدنی‌های دیگری که دوست دارند استفاده کنند. حتی بستنی‌های یخی هم انتخاب مناسبی برای جبران آب از دست رفته هستند.
اگر پیش از شروع شدن علائم اسهال یا استفراغ، سفری به شهرستان یا خارج از کشور داشته‌اید، حتماً با پزشک مشورت کنید. در این صورت ممکن است کودک شما نیاز به آزمایش مدفوع داشته باشد.
داروهای مسهل و آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند در کودکان و بزرگسالان باعث اسهال شوند. در صورتی که اسهال کودک با مصرف دارویی خاص همزمان شد، بهتر است برای تعویض دارو به پزشک مراجعه کنید. در طول مدت اسهال توجه‌ ویژه‌ای به جبران آب از دست‌ رفته‌ی بدن داشته باشید. گاهی کاهش دوز دارویی، تغییر رژیم غذایی یا استفاده از مواد پروبیوتیک به کاهش اسهال ناشی از داروها کمک می‌کنند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ماست‌های پروبیوتیک تاثیر زیادی بر بهبود اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها در کودکان دارند. به طور کلی مواد غذایی پروبیوتیک باعث جبران باکتری‌های طبیعی روده که توسط آنتی‌بیوتیک کشته شده‌اند، می‌شود.

مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی از دلایل شایع اسهال در کودکان است. علایم این بیماری معمولاً به سرعت ایجاد می‌شود و در عرض ۲۴ ساعت از بین می‌رود. علاوه بر اسهال، استفراغ و درد شکم هم از علایم شایع مسمومیت غذایی هستند.
راه درمان اسهال ناشی از مسمومیت غذایی، همانند اسهال ناشی از عفونت‌ها است؛ یعنی باید از دست دادن مایعات را جبران کنید. بازهم استفاده از محلول‌های ORS، شیردهی بیشتر یا مایعات مقوی می‌توانند کمک زیادی به کودک شما بکنند.

سایر دلایل اسهال در کودکان
بیماری روده‌ی تحریک پذیر
بیماری کرون
آلرژی‌های غذایی
بیماری سلیاک
در صورتی که نسبت به علت اسهال کودک خود شک دارید، در بازه‌های مشخصی شاهد اسهال هستید یا با وجود درمان، مدت ماندگاری اسهال بیش از یک هفته شد، باید علت‌هایی که در فهرست بالا ذکر کردیم، بررسی شوند.

شناخت علایم کم ‌آبی بدن
مهم‌ترین و خطرناک‌ترین عارضه‌ی اسهال در کودکان، کم آبی بدن است. اسهال خفیف تاثیر چندانی روی تعادل مایعات بدن نمی‌گذارد؛ اما اسهال‌های متوسط و شدید، می‌توانند باعث کم آبی شدید بدن شوند که بسیار خطرناک است. تشنج، آسیب مغزی و حتی مرگ از جمله خطرات کم آبی شدید در کودکان هستند. علایم کم آبی شامل موارد زیر است. در صورتی که متوجه این علایم شدید، بهترین کار مراجعه به پزشک است.
سرگیجه یا سبکی سر
خشکی و چسبناک شدن دهان
ادرار با رنگ زرد تیره، کم ادراری یا قطع ادرار
گریه‌ی بدون اشک
پوست سرد و خشک
کمبود انرژی

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اسهال در کودکان معمولاً در عرض چند روز برطرف می‌شود؛ اما عوارض ناشی از آن گاهی نیاز به مراقبت‌های درمانی دارند.
اگر کودک شما علایم زیر را داشت، با مرکز فوریت‌های پزشکی (اورژانس) ۱۱۵ تماس بگیرید:
ضعف شدید به حدی که کودک نتواند بلند شود.
هوشیاری پایین، گیج بودن کودک یا سرگیجه
اگر کودک شما علایم زیر را داشت، با پزشک تماس بگیرید یا به درمانگاه مراجعه کنید:
ناخوشی شدید کودک
اسهالی که بیش از سه روز طول بکشد
اگر کودک شما کمتر از ۶ ماهش است
اگر استفراغ کودک سبز یا زرد خونی بود
زمانی که کودک نمی‌تواند مایعات بخورد و هرچه می‌خورد را بالا می‌آورد
اگر به نظر می‌رسد که کودک دچار کم‌آبی شده است
مشاهده‌ی اسهال خونی
دفع ۴ مدفوع اسهالی در عرض ۸ ساعت بدون دریافت آب کافی
مشاهده‌ی بثورات پوستی
درد شکم به مدت بیش از ۲ ساعت
اگر کودک به مدت ۶ ساعت ادرار نکرد (برای نوزادان ۱۲ ساعت)
تب ۴۰ درجه در کودکان بالای ۶ ماه و تب بالای ۳۸ درجه برای کودکان زیر ۶ ماه (سنجش با استفاده از دماسنج مقعدی)