فارس: طبق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، حضانت و نگهداری فرزندان، حق و تکلیف والدین است و تا زمانی که با هم زندگی میکنند باید طبق ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی که عنوان میدارد زوجین باید بر اساس مبانی خانواده در تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت کنند و در تربیت اولاد با یکدیگر همکاری و معاضدت لازم را داشته باشند.
سرپرستی و نگهداری طفلی که پدر و مادر او جدا از یکدیگر زندگی میکنند طبق ماده 1169 قانون مدنی تا 7 سالگی با مادر و پس از آن با پدر است و فرقی نمیکند که این طفل پسر یا دختر باشد. چنانچه بعد از 7 سالگی در خصوص حضانت اختلافی بین پدر و مادر به وجود آید دادگاه با رعایت مصلحت فرزندحضانت را به پدر یا مادر اعطاء میکند.
حضانت مخصوص اطفال است و پس از رسیدن به سن بلوغ که در دختران ۹ سال و در پسران ۱۵ سال تمام قمری است موضوع حضانت اطفال منتفی است و افراد بالغ با هر یک از والدین که بخواهند باشند. میتوانند شخصاً اتخاذ تصمیم کنند و درمورد ملاقات نیز چنانچه فرزند بالغ تمایلی به ملاقات یکی از والدین نداشته باشد الزام وی به انجام ملاقات موجه نیست.
طبق ماده 1170 قانون مدنی، اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با اوست دیوانه شود یا شوهر دیگری کند حق حضانت با پدر خواهد بود. ماده 1171 قانون مدنی نیز عنوان میدارد در صورت فوت یکی از والدین حضانت طفل با شخصی است که زنده است هر چند متوفی پدر باشد و برای فرزند قیم تعیین کرده باشد.
طبق ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی، پدر یا مادری که حضانت طفل به عهده اوست نمیتواند از انجام آن امتناع کند ولی والدین میتوانند با توافق انجام حضانت را به عهده یکدیگر محول کنند و اگر چنین توافقی صورت گیرد معتبر و قابل قبول خواهد بود. هر گاه در صورت عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت نظارت اوست سلامت روانی یا جسمی طفل دستخوش خطر قرار گیرد دادگاه برای حضانت طفل تصمیم لازم را اتخاذ خواهد کرد. مواردی چون اعتیاد به مواد مخدر، فساد اخلاقی، بیماری روانی، سوء استفاده از طفل، ضرب و جرح خارج از حد متعارف از جمله علائم انحطاط اخلاقی است.
در صورتی که بر اثر طلاق یا هر علت دیگری والدین در یک منزل نباشند هر یک از والدین که طفل تحت حضانت او نیست حق ملاقات با فرزند مشترک را دارد تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر مسائل مربوط به آن بر مبنای توافق پدر و مادر است اما در صورت اختلاف دادگاه تعیین تکلیف خواهد کرد. اگر زوجین هنگام طلاق با توافق حضانت را به زن واگذار کنند با ازدواج مجدد مادر این حق سلب نمیشود ولی بنا بر قانون حضانت تا 7 سالگی با مادر است و اگر مادر ازدواج کند حضانت از او سلب میشود و اگر پس از آن، از شوهر دوم طلاق بگیرد حق حضانت قبلی به او بر میگردد.
در صورت فوت پدر، حضانت با مادر است و اگر مادر پس از فوت پدر ازدواج کند جد پدری نمیتواند حق حضانت را از مادر سلب کند. مادرانی که حضانت اطفال را بر عهده دارند بدون موافقت پدر اطفال نمیتوانند آنان را از کشور خارج کنند مگر در موارد ضرورت که در این صورت با اجازه مقامات قضایی از باب ضرورت خروج اطفال بلامانع است. نفقه طفل در صورت حضانت مادر نیز با پدر است ولی مادر نمیتواند در قبال قبول حضانت و نگهداری از طفل در خواست اجرت کند.