کتاب برای کودکان، چگونه باید باشد؟

ایسنا: بیوک ملکی گفت: باید برای کتاب‌های کودک و نوجوان گریه کرد!

این شاعر ادبیات کودک و نوجوان ، درباره وضعیت نشر کتاب‌های کودک و نوجوان گفت: الآن بازار با گرانی کاغذ مواجه شده که این یک معضل در زمینه نشر است. اما مشکلات کتاب ما تنها این مسأله نیست، حتا ناشران مطرح ما که اکنون دارند به عنوان ناشران مهم کار می‌کنند، پیش از این شرایط نیز مشکلاتی برای مؤلفان به وجود آورده‌اند؛ از جمله تجدید چاپ نکردن کتاب‌ها. برای مثال، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که مرجعی برای خانواده‌ها بوده، از تجدید کتاب‌ها سر باز می‌زند. شاید از نشر‌های خصوصی، انتظار نگاه حمایتی نرود؛‌ اما از نشرهای دولتی انتظار می‌رود که نگذارند کتاب‌ها بخوابند.

او افزود: من مجموعه شعری دارم که شش سال است در بازار موجود نیست و مجموعه شعر «کوچه دریچه‌های من» نزدیک به هفت سال است که چاپش تمام شده است و من دو بار به کانون برای چاپ دوباره آن نامه داده‌ام و چند بار هم شفاهی درباره‌اش حرف زده‌ام؛ اما ترتیب اثر نداده‌اند. این شرایط خوبی برای مؤلف و کتاب نیست. حالا هم که کتاب گران شده، همه چیز دشوارتر می‌شود.

او همچنین درباره استقبال مخاطبان از کتاب‌های کودک و نوجوان گفت: زمانی می‌شود درباره مخاطب حرف زد که مسائل و مشکلات نشر تا حدودی حل شده باشد و ما بر اساس پژوهش‌های علمی بگوییم که چقدر از کتاب‌ها استقبال شده یا نشده است. ما به معنای واقعی، منتقد و پژوهشگری که به این مسائل بپردازد، نداریم؛ پس نمی‌توانیم به این نوع سؤال‌ها هم دقیق پاسخ بدهیم.

این شاعر در ادامه بیان کرد: با وجود اینترنت، تلویزیون و بازی‌های رایانه‌‌یی و... طبیعی است که از مخاطبان کتاب کم شده است و در این‌که کتاب‌ها کم‌تر از گذشته خوانده می‌شوند، بحثی نیست. اما این‌که کتاب‌های ما هم چه اندازه جذاب هستند، مهم است.

ملکی درباره تیراژ کتاب‌های کودک و نوجوان گفت: متأسفانه در مقابل حدود ۲۰ میلیون کودک و نوجوان، برای تیراژ حداکثر ۲۰۰۰ تا که شنیده‌ام به ۵۰۰ جلد رسیده است، تنها باید گریه کرد و باید انتظار تعطیلی نشر را داشته باشیم.

او افزود: متأسفانه متولیان امور فرهنگی ما غالبا کارشناس نیستند و بیش‌تر سیاسی‌اند تا فرهنگی. تا به حال در ادبیات کودک و نوجوان سیاست دخالت چندانی نداشته؛ اما نگاه متولیان به این نوع ادبیات امروز دارد سیاسی می‌شود و این سم مهلکی است که در این مورد باید بیش از این صحبت شود.

اکنون در بازار نشر غلبه با چه کتاب‌هایی است، گفت: ناشران خصوصی بیش‌تر به فکر برگشت سرمایه‌شان هستند و نمی‌شود خیلی به آن‌ها انتقاد کرد. نمی‌شود انتظار داشت که ناشر خصوصی ضرر کند، چون به فکر فرهنگ است. در نتیجه ناشر برای ضرر نکردن دنبال کتاب‌هایی می‌رود که مطمئن باشد مخاطب دارد. زمانی ما می‌گفتیم که کتاب‌های بازاری به ادبیات لطمه می‌زند، کسی گوش نکرد. من با کتاب‌های بازاری مخالف نیستم. این کتاب‌ها هم یک ژانر هستند. اما هر چیزی باید سر جای خودش باشد. کتاب بازاری می‌تواند کنار کتاب‌های دیگر باشد، تا حدی که به ادبیات لطمه نزند. ما زمانی با سیل کتاب‌های بازاری مواجه شدیم که بازار کتاب کودک را ویران کرد. شاید چاپ این نوع کتاب‌ها از لحاظ مالی به ناشران کمک کرده باشد؛ اما به بازار کتاب آسیب زده است. متأسفانه هنوز کتاب‌های بازاری منتشر می‌شود.

او سپس درباره کیفیت کتاب‌هایی که در حوزه کودک و نوجوان منتشر می‌شود، نیز گفت: با توجه به نویسندگان، شاعران و تصویرگران خوبی که ما داریم، می‌توانیم کتاب‌هایی در حد قابل قبول و حتا قابل ارائه به کشورهای پیشرفته چاپ کنیم. اما به دلیل بالا بودن هزینه آن خیلی از ناشران به کیفیت کار توجه چندانی ندارند. این باعث می‌شود تولید کتاب خوب افت کند و مخاطب هم از کتاب بی‌کیفیت استقبال نکند. به نظر من، کار باید از هر جهت در اوج باشد. ما در شرایطی هستیم که این اتفاق نمی‌افتد و کم هستند ناشرانی که کتاب‌ها را از هر جهت با کیفیت خوب منتشر ‌کنند.