مراسم ختنه سوران و آداب آن در فرهنگ‌های مختلف

ختنه سوران یکی از کهن‌ترین سنت‌های مذهبی و فرهنگی در جهان است که در میان ادیان و ملت‌های مختلف رواج داشته و دارد. در بسیاری از جوامع، این عمل نه تنها به عنوان یک ضرورت پزشکی یا دینی، بلکه به عنوان یک آیین گذار از کودکی به مردانگی محسوب می‌شود. در برخی فرهنگ‌ها، ختنه همراه با برگزاری جشنی به نام ختنه‌ سوران انجام می‌شود که دارای آداب و رسوم خاصی است. این مقاله، به بررسی پیشینه تاریخی ختنه و مراسم ختنه‌ سوران در فرهنگ‌های مختلف می‌پردازد.

پیشینه تاریخی مراسم ختنه سوران

ختنه یکی از قدیمی‌ترین سنت‌های بشر است که شواهدی از آن در تمدن‌های مصر باستان، سومر و بین‌النهرین یافت شده است. در متون مذهبی یهودیان از جمله تورات، به ختنه به عنوان نشانه‌ای از عهد بین خداوند و حضرت ابراهیم (ع) اشاره شده است. در اسلام نیز ختنه یکی از سنت‌های پیامبر اسلام (ص) محسوب شده و در جوامع مسلمان به عنوان یک امر مستحب و گاهی واجب در نظر گرفته می‌شود. در بسیاری از فرهنگ‌های آفریقایی و برخی جوامع بومی آمریکا نیز ختنه سابقه‌ای طولانی دارد و بخشی از آیین‌های بلوغ محسوب می‌شود.

مراسم ختنه سوران چه زمانی باید برگزار شود؟

زمان برگزاری مراسم ختنه‌ سوران در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است و به عوامل مذهبی، فرهنگی و خانوادگی بستگی دارد. در این بخش، برخی از رایج‌ترین زمان‌های انجام این مراسم آورده شده است.

۱. در دوران نوزادی (چند روز تا چند ماه پس از تولد)

• مسلمانان: در برخی خانواده‌های مسلمان (به ویژه در کشورهای عربی)، ختنه در چند روز یا چند هفته اول زندگی انجام می‌شود تا کودک درد کمتری احساس کند و سریع‌تر بهبود یابد.
• یهودیان: در آیین یهود، ختنه در روز هشتم پس از تولد نوزاد پسر طی مراسمی به نام بریتمالا (Brit Milah) انجام می‌شود.

۲. در دوران کودکی (۲ تا ۷ سالگی)

• ایران و کشورهای اسلامی: در بسیاری از خانواده‌های مسلمان، ختنه بین ۲ تا ۵ سالگی انجام می‌شود و همراه با جشن ختنه‌ سوران است.
• ترکیه: در ترکیه معمولاً در سنین ۵ تا ۱۰ سالگی برگزار می‌شود. این مراسم با لباس‌های سنتی، جشن‌های خانوادگی و حتی نمایش عمومی همراه است.

۳. در دوران نوجوانی (بلوغ و گذار به مردانگی)

در برخی قبایل آفریقایی و جوامع بومی، ختنه به عنوان یک آیین بلوغ انجام می‌شود و معمولاً بین سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگی صورت می‌گیرد. این مراسم معمولاً سختی‌های خاصی دارد و نشانه ورود پسران به دنیای مردانگی است.

۴. بر اساس توصیه‌های پزشکی

برخی خانواده‌ها بدون توجه به سنت‌های فرهنگی، ختنه را زمانی انجام می‌دهند که پزشکان مناسب بدانند، مثلاً در هفته‌های اول تولد یا در سنین پایین که کودک تحمل بیشتری دارد.

مراسم ختنه‌ سوران در فرهنگ‌های مختلف

مراسم ختنه‌ سوران در کشورهای مختلف به شکل‌های گوناگونی برگزار می‌شود. این جشن اغلب با گردهمایی خانواده، اقوام و دوستان همراه است و در آن، کودکی که ختنه می‌شود مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد تا درد خود را فراموش کند و کمی تسکین یابد.

۱. ختنه‌ سوران در ایران

در ایران، مراسم ختنه‌ سوران بیشتر در مناطق سنتی برگزار می‌شود. این مراسم به عنوان جشنی برای اعلام ورود کودک به دنیای مردانگی در نظر گرفته می‌شود. در برخی مناطق، لباس خاصی برای کودک تهیه شده و خانواده، مهمانانی را دعوت کرده و از آن‌ها پذیرایی می‌کنند. در گذشته، معمولاً ختنه توسط سنتی‌ها یا پزشکان محلی انجام می‌شد، اما امروزه بیشتر خانواده‌ها ترجیح می‌دهند این عمل در بیمارستان‌ها و توسط پزشکان متخصص انجام شود.

۲. ختنه‌ سوران در کشورهای عربی

در کشورهای عربی، به ویژه در مصر، عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس، ختنه به عنوان یک سنت دینی و فرهنگی پذیرفته شده است. در این کشورها، معمولاً ختنه در سال‌های نخستین زندگی کودک انجام می‌شود و برخی خانواده‌ها مراسم جشن مفصلی برای این مناسبت برگزار می‌کنند. در این جشن، غذاهای محلی سرو شده و هدایایی به کودک اهدا می‌شود.

۳. ختنه‌ سوران در ترکیه

در ترکیه، ختنه با نام «سنتت» شناخته می‌شود و یکی از مهم‌ترین آیین‌های گذار برای پسران است. این مراسم معمولاً در سنین ۵ تا ۱۰ سالگی برگزار شده و با جشن بزرگی همراه است. پسران در این روز لباس‌های فاخر و مخصوصی به نام «سنتت لباس» می‌پوشند و در برخی موارد، جشن‌های مفصلی با موسیقی، رقص و ضیافت برگزار می‌شود. در ترکیه، خانواده‌های متمول ممکن است کودک را سوار بر اسب یا کالسکه تزئین ‌شده کرده و در سطح شهر به نمایش بگذارند.

۴. ختنه‌ سوران در آفریقا

در بسیاری از کشورهای آفریقایی، ختنه به عنوان بخشی از آیین‌های بلوغ انجام می‌شود. در برخی قبایل، این مراسم با آزمون‌های سخت فیزیکی و روانی همراه است تا کودک آمادگی ورود به دنیای بزرگسالان را پیدا کند. ختنه در این جوامع معمولاً در سنین نوجوانی انجام می‌شود و شرکت ‌کنندگان باید چندین روز را در طبیعت و دور از خانواده سپری کنند. در برخی مناطق، جشن‌هایی همراه با موسیقی سنتی، رقص و قربانی کردن حیوانات برگزار می‌شود.

۵. ختنه‌ سوران در جوامع یهودی

در آیین یهود، ختنه یکی از واجبات دینی محسوب شده و در روز هشتم پس از تولد نوزاد پسر انجام می‌شود. این مراسم، بریتمالا نام دارد و توسط یک فرد متخصص مذهبی به نام «موهل» انجام می‌شود. در این مراسم، خانواده و اقوام گرد هم می‌آیند و پس از انجام عمل، جشن کوچکی با پذیرایی و دعاهای مذهبی برگزار می‌شود.

آداب و رسوم مشترک در مراسم ختنه‌ سوران

با وجود تفاوت‌های فرهنگی، مراسم ختنه‌ سوران در بسیاری از نقاط جهان دارای آداب مشترکی است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دعوت از اقوام و دوستان: خانواده‌ها معمولاً مهمانانی را برای جشن دعوت می‌کنند.
• پوشاندن لباس ویژه به کودک: در بسیاری از فرهنگ‌ها، کودک لباسی خاص و تزئین‌ شده می‌پوشد.
• هدایا و تبریکات: کودک معمولاً هدایایی از سوی خانواده و اقوام دریافت می‌کند.
• مراسم مذهبی: در جوامع مذهبی، دعاها و آداب خاصی همراه با این مراسم اجرا می‌شوند.
• پذیرایی و جشن: بسیاری از مراسم‌ها شامل غذا، شیرینی و در برخی موارد موسیقی و پایکوبی هستند.

نتیجه‌گیری

همان طور که در این مقاله اشاره شد، ختنه‌ سوران یکی از کهن‌ترین آیین‌های فرهنگی و مذهبی در جهان است که در بسیاری از جوامع به عنوان نشانه‌ای از بلوغ و ورود به مرحله‌ای جدید از زندگی برگزار می‌شود. هرچند شکل برگزاری این مراسم در فرهنگ‌های مختلف تفاوت دارد، اما جوهره آن که شامل جشن، گردهمایی و تقدیر از کودک است، در بیشتر نقاط جهان مشترک است. با گذشت زمان، در بسیاری از کشورها این مراسم تغییراتی یافته و از یک سنت کاملاً سنتی به شکلی مدرن‌تر و پزشکی‌تر تبدیل شده است، اما همچنان به عنوان بخشی از هویت فرهنگی و دینی جوامع مختلف به شمار می‌رود.