علت کم خونی و فقر آهن در زنان

علت کم خونی و فقر آهن در زنان چیست؟ چطور می‌توان از آن پیشگیری کرد؟ مصرف مکمل آهن و غذاهای حاوی آهن در پیشگیری از کمبود آهن، موثر است.

در این مقاله می‌خوانید: 

• کم خونی فقر آهن چیست؟
• علت کم خونی و فقر آهن در زنان چیست؟
• چرا کم خونی فقر آهن در زنان شایع تر است؟
• تشخیص کم خونی ناشی از فقر آهن 
• آزمایش شمارش کامل خون (CBC)
• تست های دیگر
• آزمایش های خونریزی داخلی
• عوارض کم خونی فقر آهن چیست؟
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• عوارض بارداری
• تاخیر در رشد در نوزادان و کودکان
• درمان کم خونی ناشی از فقر آهن
• مکمل های آهن
• رژیم غذایی
• درمان علت زمینه ای خونریزی
• پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن 
• خلاصه

کم خونی فقر آهن چیست؟

داشتن سطوح پایین آهن می‌تواند به معنای کم‌خونی فقر آهن باشد که به دلایل زیادی رخ می‌دهد که شامل عدم مصرف آهن کافی، یا از دست دادن خون است.

کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که سطح هموگلوبین در گلبول‌های قرمز (RBC) کاهش یابد. کم‌خونی فقر آهن، شایع‌ترین نوع کم خونی است و زمانی اتفاق می‌افتد که بدن آهن کافی نداشته باشد. بدن برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد. وقتی آهن کافی وجود نداشته باشد، بدن نمی‌تواند مقدار اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت کند.

بسیاری از مردم نمی‌دانند که به کم‌خونی فقر آهن مبتلا هستند به همین دلیل هم ممکن است سال‌ها این مشکل را داشته باشید بدون این‌که متوجه علائم شوید. 

یکی از علل شایع کم‌خونی ناشی از فقر آهن، از دست دادن آهن خون به دلیل قاعدگی شدید، یا بارداری است که خانم‌ها در سنین باروری تجربه می‌کنند. رژیم غذایی نامناسب، یا برخی بیماری‌های روده‌ای که بر نحوه جذب آهن توسط بدن تاثیر می‌گذارند نیز می‌توانند باعث کم‌خونی ناشی از فقر آهن شوند.

بیشتر بخوانید: قرص آهن در سه ماه اول بارداری برای جنین ضرر دارد؟

علت کم خونی و فقر آهن در زنان چیست؟

کم‌خونی، یک بیماری شایع است و ممکن است در مردان و زنان در هر سنی و از هر قومیتی رخ بدهد. برخی از افراد بیش از دیگران در معرض خطر این مشکل قرار دارند:

• زنان در سنین باروری
• خانم‌های حامله
• افرادی که رژیم غذایی ضعیفی دارند
• افرادی که به صورت مکرر خون اهدا می‌کنند
• نوزادان و کودکان، به‌ویژه آن‌هایی که زودتر از موعد متولد شده‌اند یا جهش رشد را تجربه می‌کنند
• گیاهخوارانی که نخوردن گوشت را با مواد غذایی غنی از آهن جایگزین نمی‌کنند
• نوجوانانی که در دوره‌های رشد سریع هستند
• بزرگسالان بالای 65 سال
• افرادی که در محیط در معرض سرب قرار دارند یا در آب مصرفی‌شان سرب هست
• ورزشکاران با عملکرد بالا و استقامت مانند دوندگان ماراتن

اگر در معرض این مشکل هستید، با پزشکتان مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: آزمایشگاه های شرق تهران

چرا کم خونی فقر آهن در زنان شایع تر است؟

بارداری، خونریزی قابل توجه قاعدگی، آندومتریوز و فیبروم‌های رحمی، همگی باعث می‌شوند که زنان بیشتر به کم خونی ناشی از فقر آهن مبتلا شوند. خونریزی معمولی قاعدگی بین 4 تا 5 روز طول می‌کشد و مقدار خون از دست رفته بین 2 تا 3 قاشق غذاخوری متغیر است.

خانم‌هایی که خونریزی بیش از حد قاعدگی دارند، معمولا بیش از 7 روز خونریزی می‌کنند و دو برابر بیشتر از حد معمول خون از دست می‌دهند.

سونوگرافی لگن می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت خونریزی بیش از حد در دوران قاعدگی (مانند فیبروم) را متوجه شود. فیبروم‌های رحمی اغلب علائمی ایجاد نمی‌کنند. فیبروم‌ها معمولا سرطانی نیستند، اما می‌توانند باعث خونریزی شدید قاعدگی و منجر به کم‌خونی فقر آهن شوند.

پیشنهاد ویژه نی نی بان: آشنایی با پزشکان متخصص داخلی

تشخیص کم خونی ناشی از فقر آهن 

پزشک با انجام آزمایش خون می‌تواند کم خونی را تشخیص دهد. انواع آزمایش برای تشخیص کم‌خونی عبارتند از: 

آزمایش شمارش کامل خون (CBC)

شمارش کامل خون (CBC) معمولا اولین آزمایشی است که پزشک از آن استفاده می‌کند. این آزمایش، مقدار اجزای سلولی، یا مرتبط با سلول را در خون اندازه‌گیری می‌کند که شامل موارد زیر است:

• گلبول‌های قرمز (RBCs)
• گلبول‌های سفید (WBCs)
• هموگلوبین
• هماتوکریت
• پلاکت‌ها

آزمایش شمارش کامل خون درباره موارد زیر، اطلاعاتی ارائه می‌دهد:

• سطح هماتوکریت، یا درصد حجم خونی که از گلبول‌های قرمز تشکیل شده 
• سطح هموگلوبین
• اندازه گلبول‌های قرمز 

در کم‌خونی فقر آهن، سطح هماتوکریت و هموگلوبین پایین است و گلبول‌های قرمز معمولا کوچک‌تر از حد معمول هستند.

بیشتر بخوانید: آزمایشگاه های غرب تهران

تست های دیگر

کم‌خونی معمولا با آزمایش شمارش کامل خون قابل تایید است، اما گاهی پزشک آزمایش‌های بیشتری را برای تعیین شدت کم‌خونی و کمک به تعیین بهترین درمان، تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها خون اطلاعات زیر را ارائه می‌کنند:

• سطح آهن در خون 
• اندازه و رنگ RBC (گلبول‌های قرمز در صورت کمبود آهن، کم‌رنگ می‌شوند)
• سطح فریتین 
• ظرفیت کل اتصال آهن (TIBC)
• برخی از کیت‌های تست خانگی می‌توانند سطح آهن و همچنین سطوح فریتین و TIBC را بررسی کنند. 

آزمایش های خونریزی داخلی

اگر پزشک نگران باشد که خونریزی داخلی باعث کم‌خونی شده، برایتان آزمایش‌های اضافی تجویز می‌کند. آزمایش مدفوع، یکی از این آزمایش‌ها است که برای جستجوی خون در مدفوع شما انجام می‌شود. خون در مدفوع ممکن است نشان‌دهنده خونریزی در روده باشد.

دو نوع از آزمایش‌های خونریزی داخلی وجود دارد:

• آزمایش EGD که آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی هم نامیده می‌شود و در آن پوشش مری، معده و قسمت فوقانی روده کوچک مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• کولونوسکوپی که آندوسکوپی دستگاه گوارش تحتانی هم نامیده می‌شود و در آن پوشش روده بزرگ که قسمت پایینی روده بزرگ است، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

این آزمایش‌ها به شناسایی منابع خونریزی گوارشی کمک می‌کند.

پیشنهاد ویژه نی نی بان: آشنایی با مراکز آزمایشگاه

عوارض کم خونی فقر آهن چیست؟

اکثر موارد کم‌خونی فقر آهن خفیف هستند و عارضه‌ای ایجاد نمی‌کنند. این وضعیت معمولا به راحتی قابل اصلاح است، اما اگر درمان نشود، به سایر مشکلات سلامتی منجر می‌شود که شامل این موارد است:

ضربان قلب سریع یا نامنظم

هنگامی که کم‌خون هستید، قلب باید خون بیشتری را برای جبران مقدار کم اکسیژن پمپ کند که به ضربان قلب نامنظم منجر می‌شود. در موارد شدید، می‌تواند منجر به نارسایی قلبی، یا بزرگ شدن قلب بینجامد. 

عوارض بارداری

در موارد شدید کمبود آهن، نوزاد ممکن است نارس، یا با وزن کم متولد شود. خانم‌های باردار، باید مکمل‌های آهن مصرف کنند. 

تاخیر در رشد در نوزادان و کودکان

نوزادان و کودکانی که به شدت دچار کمبود آهن هستند، دچار تاخیر در رشد می‌شوند. همچنین ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به عفونت باشند.

بیشتر بخوانید: کم خونی در زنان باردار، پیشگیری و درمان

درمان کم خونی ناشی از فقر آهن

نحوه درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن، به شدت این مشکل و علت آن بستگی دارد. بیشتر اشکال این بیماری شامل کمبود آهن در رژیم غذایی، یا مشکلاتی در جذب آهن مصرفی توسط بدن است. گزینه‌های درمان عبارتند از: 

مکمل های آهن

قرص آهن می‌تواند به بازیابی سطح آهن در بدن کمک کند. بهتر است قرص آهن را با معده خالی مصرف کنید که به جذب بهتر آن کمک شود. اگر معده‌درد می‌گیرید، قرص آهن را همراه با غذا مصرف کنید. ممکن است نیاز باشد تا مکمل آهن را به مدت چند ماه مصرف کنید. مکمل‌های آهن می‌تواند باعث یبوست، یا مدفوع سیاه شود.

 بهتر است قرص آهن را با معده خالی مصرف کنید که به جذب بهتر آن کمک شود. اگر معده‌درد می‌گیرید، قرص آهن را همراه با غذا مصرف کنید. 

رژیم غذایی

رژیم‌های غذایی که شامل غذاهای زیر است، به درمان یا پیشگیری از کمبود آهن کمک می‌کند:

• گوشت قرمز
• سبزیجات تیره و برگ‌دار
• میوه‌های خشک
• آجیل
• غلات غنی شده با آهن

علاوه بر این‌ها، ویتامین سی هم می‌تواند به جذب آهن در بدن کمک کند. اگر قرص آهن مصرف می‌کنید، ممکن است پزشک توصیه کند که قرص آهن را همراه با منابع ویتامین سی مانند آب پرتقال یا مرکبات مصرف کنید. 

شاید لازم باشد مواد غذایی را که می‌خورید، یا می‌نوشید در نظر بگیرید. برخی از این مواد مانند چای سیاه می‌توانند سطح آهن، یا جذب آهن را کاهش دهند.

بیشتر بخوانید: کم خونی شدید کودک یک ساله

درمان علت زمینه ای خونریزی

اگر خونریزی بیش از حد باعث کمبود آهن شده باشد، مکمل‌های آهن چندان کمکی نمی‌کنند. پزشک ممکن است برای خانم‌هایی که پریودهای سنگین دارند، قرص‌های ضد بارداری تجویز کند تا میزان خونریزی قاعدگی در هر ماه کاهش یابد.

اگر خونریزی، ناشی از آسیب، پارگی یا سایر مشکلات داخلی باشد، ممکن است لازم باشد برای متوقف کردن خونریزی جراحی کنید.

در شدیدترین موارد، تزریق گلبول قرمز یا آهن وریدی می‌تواند به سرعت جایگزین آهن و از دست دادن خون شود.

اگر خونریزی، ناشی از آسیب، پارگی یا سایر مشکلات داخلی باشد، ممکن است لازم باشد برای متوقف کردن خونریزی جراحی کنید

پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن 

می‌توان از کم‌خونی ناشی از فقر آهن جلوگیری کرد. مادران باید نوزادان خود را با شیر مادر یا شیر خشک غنی‌شده با آهن تغذیه کنند. با مصرف این مواد از کم‌خونی پیشگیری کنید:

غذاهای سرشار از آهن 

• گوشت مانند گوشت بره، مرغ و گوشت گاو
• لوبیا
• تخم کدو و کدو حلوایی
• سبزیجات برگدار مانند اسفناج
• کشمش و سایر میوه‌های خشک
• تخم‌مرغ
• غذاهای دریایی مانند صدف، ساردین، میگو 
• غلات خشک و غنی‌شده با آهن

بیشتر بخوانید: قطره آهن نوزاد، مزایای مصرف برای کودکان

غذاهای سرشار از ویتامین سی

• میوه‌هایی مانند پرتقال، گریپ‌فروت، توت‌فرنگی، کیوی، گواوا، پاپایا، آناناس، خربزه و انبه
• کلم بروکلی
• فلفل دلمه‌ای قرمز و سبز
• کلم بروکسل
• گل کلم
• گوجه‌فرنگی
• سبزیجات

خلاصه

کم‌خونی فقر آهن، شایع‌ترین نوع کم‌خونی است و زمانی ایجاد می‌شود که بدن آهن کافی نداشته باشد. علل آن شامل نخوردن غذاهای غنی از آهن، از دست دادن خون به دلیل قاعدگی و ناتوانی در جذب آهن است. اگر مشکوک به کمبود آهن هستید، به پزشک مراجعه کنید. کم‌خونی با آزمایش خون، قابل تشخیص است. سعی نکنید کم‌خونی ناشی از فقر آهن را خودتان درمان کنید. ممکن است در نهایت آهن زیادی دریافت کنید که باعث سایر بیماری‌ها از جمله یبوست و حتی آسیب کبدی شود. بنابراین حتما با پزشک، مشورت کنید.

برای یافتن متخصصان مورد نظر خود به کلینیک نی نی بان سر بزنید.