چسبندگی رحم چیست؟ ۵ علت و ۵ علامت شایع آن + بهترین روش درمان

چسبندگی رحم چیست؟

چسبندگی رحم یعنی چه؟ چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن (Asherman syndrome) یک بیماری نادر است که در آن بافت اسکار (جای زخم) در داخل رحم تجمع پیدا می‌کند. این بافت اضافه باعث می‌شود فضای داخل رحم کمتر شود. این وضعیت می‌تواند باعث درد لگنی و خونریزی غیرطبیعی رحم شود و مشکلات باروری را به‌وجود آورد. سندرم آشرمن قابل درمان است و درمان معمولاً به کاهش علائم کمک می‌کند.

علائم چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن کدام‌اند؟

اگر مبتلا به سندرم آشرمن باشید، ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنید از جمله:

• پریودهای بسیار سبک (هیپومنوره)؛

• نداشتن پریود (آمنوره) یا خونریزی غیرطبیعی رحمی؛

• گرفتگی شدید یا درد لگنی؛

• مشکل در باردار شدن؛

• آندومتریوز.

در برخی موارد، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید و حتی پریودهای طبیعی داشته باشید اما اگر درد لگنی یا قاعدگی‌های غیرمعمول دارید، باید به پزشک مراجعه کنید.

علت چسبندگی رحم چیست؟

سندرم آشرمن زمانی رخ می‌دهد که بافت اسکار (چسبندگی‌ها) در داخل رحم ایجاد و جمع شود و فضای داخلی رحم را محدود یا دهانه رحم را مسدود نماید. این موضوع معمولاً پس از جراحی رحم یا دهانه رحم اتفاق می‌افتد. علل سندرم آشرمن عبارتند از:

• هیستروسکوپی عملیاتی: جراحی‌ای که در آن پزشک با استفاده از دوربین مخصوصی که وارد رحم شده، فیبروم‌ها را با ابزار الکتریکی برمی‌دارد.
• سزارین (C-section) : در موارد نادر ممکن است به‌ دنبال بخیه ‌زدن محل خونریزی در حین عمل و همراه با عفونت، بافت اسکار ایجاد شود. در غیر این صورت، سزارین به‌تنهایی به ندرت منجر به سندرم آشرمن می‌شود.
• عفونت‌ها: معمولاً عفونت به‌تنهایی باعث سندرم آشرمن نمی‌شود اما اگر هنگام جراحی رحم (مثل D&C یا سزارین) عفونت وجود داشته باشد، خطر آن افزایش می‌یابد. عفونت‌هایی مانند سرویسیت یا بیماری التهابی لگن (PID)  می‌توانند زمینه‌ساز باشند.
• درمان با اشعه (رادیوتراپی): گاهی برای درمان سرطان دهانه رحم یا بیماری‌های دیگر از رادیوتراپی استفاده می‌شود. این درمان می‌تواند باعث ایجاد چسبندگی‌ (بافت اسکار) در رحم و بروز سندرم آشرمن گردد.
• کورتاژ (D&C) : کورتاژ روشی برای باز کردن دهانه رحم و برداشتن بافت از رحم (مانند آندومتر یا بافت حاصل از سقط یا بارداری ناموفق) است. در این روش، از ابزاری برای تراشیدن بافت استفاده می‌شود. معمولاً باعث ایجاد اسکار نمی‌شود، مگر اینکه همزمان عفونت وجود داشته باشد.

بیشتر بخوانید: کورتاژ چیست؟ از روش انجام تا ۲ دلیل شایع + عوارض 

نقل قول از:

webmd

If the surgery happens between two and four weeks after you give birth to remove a retained placenta, you have a 25% chance of developing Asherman syndrome.

ترجمه:

اگر جراحی بین دو تا چهار هفته پس از زایمان برای برداشتن جفت باقی‌مانده انجام شود، احتمال ابتلا به سندرم آشرمن حدود ۲۵٪ است.

چه کسانی دچار سندرم آشرمن می‌شوند؟

سندرم آشرمن یک بیماری اکتسابی است؛ یعنی به‌دنبال یک اتفاق مانند جراحی، عفونت یا درمان سرطان ایجاد می‌شود و منجر به تشکیل بافت اسکار در رحم می‌گردد. عواملی که خطر ابتلا به چسبندگی رحم را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

• سابقه جراحی رحم در گذشته مانند هیستروسکوپی، کورتاژ یا سزارین؛

• داشتن سابقه عفونت‌های لگنی؛
• دریافت درمان‌های مربوط به سرطان.

چسبندگی رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص سندرم آشرمن معمولاً زمانی صورت می‌گیرد که فرد علائمی مانند درد لگنی، آمنوره (قطع قاعدگی)، خونریزی غیرطبیعی رحمی یا ناتوانی در باردار شدن و ادامه بارداری داشته باشد. همچنین، سابقه‌ی پزشکی فرد می‌تواند به تشخیص کمک کند. اگر پیش‌تر کورتاژ، سزارین، پرتودرمانی یا عفونت لگنی داشته‌اید، ممکن است برای بررسی سندرم آشرمن، پزشک آزمایش‌های مختلفی را برایتان تجویز کند.

در زمان مراجعه، پزشک ابتدا سابقه‌ی پزشکی شما را بررسی می‌کند. اگر هر نوع جراحی لگنی داشته‌اید که در پرونده‌ی پزشکی ذکر نشده است، حتماً پزشک را مطلع کنید زیرا این اطلاعات می‌تواند در تشخیص بسیار مهم باشد. سپس، پزشک معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد.

چه تصویربرداری‌هایی می‌توانند در تشخیص چسبندگی رحم به‌کار روند؟

تصویربرداری به پزشک اجازه می‌دهد اندام‌های داخلی شما را مشاهده کند. هر آزمایش میزان متفاوتی از جزئیات را نشان می‌دهد. برخی از این تست‌ها سطحی و ساده‌اند و نیاز به آمادگی خاصی ندارند اما برخی دیگر پیچیده‌تر هستند. تصویربرداری‌هایی که برای تشخیص سندرم آشرمن استفاده می‌شوند، شامل موارد زیرند:

• سونوگرافی (Ultrasound) : در این روش از امواج صوتی برای ایجاد تصویر از اندام‌های داخلی استفاده می‌شود. سونوگرافی می‌تواند به‌صورت سطحی روی پوست انجام شود یا از نوع ترانس ‌واژینال باشد که در آن یک پروب باریک داخل واژن قرار می‌گیرد.
• هیستروسکوپی (Hysteroscopy) : در این روش، پزشک با استفاده از ابزاری باریک که در انتهای آن دوربین قرار دارد، داخل رحم را بررسی می‌کند. این ابزار از واژن وارد شده، از دهانه‌ی رحم عبور می‌کند و وارد رحم می‌شود. هیستروسکوپی امکان مشاهده‌ی بسیار دقیق فضای داخلی رحم را فراهم می‌آورد و حتی می‌تواند برای درمان سندرم آشرمن نیز به‌کار رود.
• سونوهیستروگرافی با تزریق سالین (Saline infusion sonography) : این آزمایش ترکیبی از سونوگرافی و تزریق محلول نمکی (ترکیب آب و نمک) به رحم است. مایع باعث گشاد شدن رحم می‌شود و پزشک می‌تواند جزئیات بیشتری از شکل و ناهنجاری‌های حفره‌ی رحم مشاهده کند. این روش نمایی بسیار دقیق از اندام‌های تولیدمثلی داخلی و خارجی فراهم می‌کند.

چسبندگی رحم چگونه درمان می‌شود؟

روش‌های مختلفی برای درمان سندرم آشرمن وجود دارد. حتماً پیش از درمان درباره میزان درد و قصد بارداری خود در آینده، با پزشک صحبت کنید. در برخی موارد، اگر علائمی نداشته باشید، ممکن است هیچ درمانی انجام نشود اما اگر برنامه‌ی شما بارداری در آینده است، روش‌هایی وجود دارد که می‌توانند بافت اسکار را بردارند. درمان همچنین می‌تواند در کاهش گرفتگی‌ها یا درد لگنی موثر باشد. هدف اصلی درمان، برداشتن بافت اسکار و بازگرداندن رحم به اندازه و شکل طبیعی خود است.

درمان سریع چسبندگی رحم

روش‌های درمان چسبندگی رحم به شرح زیر است:

• هیستروسکوپی: پزشک ممکن است از هیستروسکوپی برای برداشتن چسبندگی‌های داخل رحم استفاده کند. در این روش، پزشک ابزاری باریک به نام هیستروسکوپ را برای مشاهده‌ی داخل رحم به کار می‌برد. این ابزار از طریق واژن وارد می‌شود، از دهانه‌ی رحم عبور می‌کند و وارد رحم می‌شود. سپس بافت اسکار به‌دقت برداشته می‌شود. یکی از خطرات احتمالی این روش، آسیب دیدن بافت سالم رحم در حین برداشتن بافت اسکار است.
• درمان هورمونی و پیشگیری از عود چسبندگی: گاهی درمان هورمونی با استروژن، همراه با قرار دادن یک کاتتر کوچک داخل رحم برای چند روز پس از هیستروسکوپی توصیه می‌شود. این کار به کاهش خطر بازگشت چسبندگی‌ها کمک می‌کند. استروژن به ترمیم آندومتر (پوشش داخلی رحم) کمک می‌کند. کاتتر داخل رحمی به‌عنوان یک مانع فیزیکی عمل می‌کند تا دیواره‌های قدامی و خلفی رحم در روزهای پس از عمل به یکدیگر نچسبند. همچنین همزمان برای پیشگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.

برای درمان چسبندگی رحم چه بخوریم؟ 

هدف اصلی تغذیه برای درمان چسبندگی رحم، کاهش التهاب و کمک به ترمیم بافت‌ها است. برخی مواد غذایی خاص خاصیت ضدالتهابی دارند و مصرف منظم آن‌ها می‌تواند به بدن در کاهش التهاب کمک کند:

• ماهی‌های چرب: سالمون، ساردین و قزل‌آلا که سرشار از امگا-۳ هستند.
• سبزیجات برگ سبز: اسفناج، کلم‌پیچ و سایر سبزیجات تیره که منبع آنتی‌اکسیدان و ویتامین‌های ضروری‌اند.
• میوه‌: انواع توت‌ها، گیلاس، پرتقال و انار با داشتن فلاونوئیدها و پلی‌فنول‌ها التهاب را کاهش می‌دهند.

نقش ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها در بهبود چسبندگی رحم

ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها به بازسازی بافت‌ها و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• ویتامین C : برای تولید کلاژن و ترمیم زخم ضروری است و منابع آن عبارتند از مرکبات، فلفل دلمه‌ای، کیوی و توت‌فرنگی.
• ویتامین E : آنتی‌اکسیدانی قوی که از تشکیل بافت اسکار جلوگیری می‌کند و در بادام، تخمه آفتابگردان و آووکادو یافت می‌شود.
• زینک (روی):  برای ترمیم بافت‌ها و ایمنی بدن ضروری است و در گوشت بدون چربی، عدس، لوبیا و تخم کدو یافت می‌شود.
• زردچوبه (کورکومین): یکی از قوی‌ترین ترکیبات ضدالتهاب طبیعی است که می‌توان آن را به غذا افزود.

غذاهای ممنوعه برای چسبندگی رحم

همان‌طور که برخی مواد غذایی ضدالتهاب‌اند، برخی دیگر می‌توانند التهاب را افزایش دهند و روند بهبود را مختل کنند. بهتر است مصرف این خوراکی‌ها محدود شود:

• قند و شکر تصفیه‌شده: نوشابه، شیرینی‌جات و آبمیوه‌های صنعتی.
• چربی‌های ترانس و اشباع: فست‌فودها، مارگارین و روغن‌های هیدروژنه.
• کربوهیدرات‌های تصفیه‌ شده: نان سفید، برنج سفید و پاستا.
• گوشت‌های فرآوری‌شده: سوسیس و کالباس.

درمان گیاهی چسبندگی رحم

برای چسبندگی رحم چی خوبه؟ استفاده از گیاهان دارویی و روش‌های طبیعی می‌تواند به کاهش التهاب، بهبود جریان خون و تقویت سلامت رحم کمک کند. البته این درمان‌ها باید تحت نظر پزشک یا متخصص طب سنتی انجام شوند و جایگزین درمان‌های پزشکی اصلی نیستند، بلکه به‌عنوان روش‌های کمکی قابل استفاده‌اند.

• زردچوبه به دلیل داشتن ترکیب فعال کورکومین خاصیت ضدالتهابی و ترمیم‌کنندگی دارد. افزودن زردچوبه به غذا یا تهیه‌ی دمنوش آن می‌تواند در بهبود زخم‌ها و حتی کمک به کاهش انسداد لوله‌ فالوپ موثر باشد.
• مصرف جوشانده‌ی شنبلیله (دو بار در روز) به تنظیم هورمون‌های جنسی کمک کرده و علائم چسبندگی رحم را کاهش می‌دهد. همچنین استفاده‌ی موضعی از جوشانده شنبلیله به‌صورت نشستن در لگن به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه می‌تواند جریان خون لگنی را افزایش داده و التهاب‌های رحمی را کاهش دهد.
• بابونه از گیاهان موثر در طب سنتی برای سلامت رحم است. مصرف جوشانده بابونه می‌تواند دردهای قاعدگی را کاهش دهد و به ترمیم سلول‌های رحم کمک کند. ترکیب بابونه با عسل نیز توصیه می‌شود.
• رازیانه گیاهی مفید برای تنظیم چرخه قاعدگی و هورمون‌های جنسی است. این گیاه همچنین می‌تواند به افزایش میل جنسی و کاهش انسداد رحم کمک کند. مصرف آن به‌صورت دم‌کرده یا همراه با عسل و بابونه، اثربخشی بیشتری دارد.
• در مواردی که علائم چسبندگی رحم شدیدتر است، ترکیب زنجبیل و دارچین می‌تواند با تنظیم هورمون‌های جنسی و کاهش التهاب، شدت بیماری را کم کند.
• استفاده از روغن‌های طبیعی مانند روغن بادام و روغن زیتون برای ماساژ شکم در طب سنتی توصیه می‌شود. این کار با بهبود گردش خون و کاهش التهاب می‌تواند به سلامت رحم کمک کند.
• روغن کرچک به دلیل داشتن اسید ریسینولئیک خاصیت ضدالتهابی و بازکنندگی دارد. ماساژ شکم با روغن کرچک، گردش خون و جریان لنف در ناحیه لگن را بهبود داده و به کاهش چسبندگی‌ها کمک می‌کند. بهتر است روغن کمی گرم شود و سپس با ماساژ ملایم روی شکم استفاده گردد.
• عسل یکی از درمان‌های طبیعی موثر برای چسبندگی رحم است. مصرف آب ولرم همراه با عسل (سه لیوان در روز) می‌تواند درد و التهاب را کاهش دهد. ترکیب عسل با گیاهانی مانند رازیانه یا بابونه نیز اثرات درمانی بیشتری ایجاد می‌کند.

چسبندگی رحم و بارداری

برخی از زنان مبتلا به چسبندگی رحم، قادر به باردار شدن نیستند یا سقط‌های مکرر دارند. در برخی موارد، در صورت ابتلا به سندروم آشرمن ممکن است باردار شوید اما چسبندگی رحم می‌تواند برای جنین در حال رشد خطر ایجاد کند. احتمال سقط جنین و مرده زایی یکی دیگر از عوارض بارداری با چسبندگی رحم است. همچنین چسبندگی رحم خطر ابتلا به موارد زیر را در دوران بارداری افزایش می‌دهد:

• جفت سرراهی (قرارگیری جفت در قسمت تحتانی رحم)؛
• چسبندگی جفت یا جفت اکرتا (نفوذ بیش از حد جفت به دیواره رحم مادر)؛
• خون‌ریزی بیش از حد.

بیشتر بخوانید: عوارض بارداری با چسبندگی رحم، علائم را جدی بگیرید!

چسبندگی رحم در بارداری خطرناک است؟

زنانی که دچار چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن هستند، همچنان می‌توانند باردار شوند اما این بارداری با خطراتی همراه است. چسبندگی‌های داخل رحم باعث کاهش فضای کافی برای لانه‌گزینی و رشد جنین می‌شوند. در چنین شرایطی احتمال بروز مشکلات زیر افزایش می‌یابد:

• سقط جنین مکرر
• مرده‌زایی یا توقف رشد جنین در رحم

به همین دلیل، ابتلا به چسبندگی رحم در دوران بارداری می‌تواند یک عامل خطر جدی محسوب شود و نیازمند پیگیری پزشکی و مراقبت‌های ویژه است.

علائم چسبندگی رحم بعد از سزارین چیست؟

یکی از نشانه‌های شایع چسبندگی رحم پس از عمل سزارین، اختلال در چرخه قاعدگی است. در این حالت به دلیل ایجاد چسبندگی‌های داخلی، جریان خون قاعدگی کاهش یافته یا به‌طور کامل متوقف می‌شود. در برخی موارد، تجمع خون در رحم می‌تواند باعث درد شدید گردد.

از دیگر علائم رایج چسبندگی رحم بعد از سزارین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد مزمن در ناحیه لگن یا شکم
• ناباروری یا مشکلات در بارداری
• درد یا ناراحتی هنگام رابطه جنسی
• احساس سنگینی و فشار در ناحیه لگن
• مشکلات گوارشی
• نامنظمی یا قطع کامل قاعدگی

نکته مهم این است که این علائم همیشه بلافاصله پس از سزارین بروز پیدا نمی‌کنند. گاهی ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد ظاهر شوند و به تدریج شدت یابند.

چسبندگی رحم در بارداری سوم

یکی از سوالات رایج زنان باردار این است: کیا چسبندگی رحم داشتن؟ در برخی موارد، چسبندگی رحم پس از سزارین یا زایمان طبیعی هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند و حتی تاثیر مستقیمی بر باروری یا روند بارداری ندارد. با این حال، در تعدادی از زنان، این مشکل می‌تواند به شکل جدی‌تری بروز پیدا کند و باعث ناباروری یا ایجاد عوارض در بارداری‌های بعدی، از جمله بارداری سوم شود. به همین دلیل، تشخیص به‌موقع و پیگیری آن اهمیت زیادی دارد تا از بروز مشکلات احتمالی در بارداری‌های آینده جلوگیری شود.

آیا چسبندگی رحم باعث نازایی می‌شود؟

بله، چسبندگی رحم می‌تواند باعث نازایی شود اما نه در همه موارد. شدت چسبندگی و میزان آسیب به آندومتر نقش تعیین‌کننده‌ای در این موضوع دارد. مطالعات نشان می‌دهند که چسبندگی‌های شدید رحم که به آن سندرم آشرمن پیشرفته گفته می‌شود، می‌توانند مانع کامل لانه‌گزینی جنین شوند. دلایل ایجاد نازایی بر اثر چسبندگی رحم عبارتند از:

1. کاهش فضای رحم: چسبندگی‌ها باعث کوچک شدن فضای داخلی رحم می‌شوند و جنین نمی‌تواند به‌درستی لانه‌گزینی کند.
2. اختلال در آندومتر: لایه داخلی رحم که برای تغذیه جنین ضروری است، آسیب دیده و عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهد.
3. انسداد مسیر اسپرم: در برخی موارد، چسبندگی‌ها ممکن است دهانه رحم یا لوله‌های فالوپ را مسدود کنند و مانع رسیدن اسپرم به تخمک شوند.

با این حال، اگر چسبندگی خفیف باشد و بخش زیادی از آندومتر سالم باقی مانده باشد، احتمال بارداری همچنان وجود دارد. به همین دلیل، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب اهمیت ویژه‌ای دارد تا شانس بارداری حفظ شود و از بروز مشکلات باروری جلوگیری گردد.

آیا چسبندگی رحم دختر مجرد نیز امکان‌پذیر است؟

بله. چسبندگی رحم ارتباطی با مجرد یا متاهل بودن ندارد. چسبندگی رحم در دختر مجرد ممکن است به دلیل عمل لاپاراسکوپی برای برداشتن کیست‌ها رخ دهد.

کلام آخر

اگر متوجه شدید که دچار گرفتگی‌های دردناک، درد لگن یا مشکلات ناباروری هستید، همیشه بهتر است با پزشک مشورت کنید. سندرم آشرمن یک وضعیت قابل درمان است و علائم شما پس از درمان، اغلب بهبود می‌یابند.