۱۰ علامت عفونت ادراری در کودکان | علل، راه‌های درمان و پیشگیری از آن

عفونت ادراری در کودکان چیست؟

عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) در کودکان زمانی رخ می‌دهند که باکتری‌ها یا میکروب‌های دیگر وارد دستگاه ادراری کودک شده و آن را آلوده کنند. گاهی به این بیماری «عفونت مثانه» هم گفته می‌شود اما دستگاه ادراری شامل مثانه، کلیه‌ها و لوله‌هایی است که آن‌ها را به یکدیگر (حالب‌ها) و به خارج از بدن (مجرای ادرار) وصل می‌کنند. اگر کودک شما دچار عفونت ادراری فوقانی باشد، یعنی یک یا هر دو کلیه او دچار عفونت شده‌اند (پیلونفریت).

عفونت Uti  در کودکان شایع‌ است اما گاهی تشخیص داده نمی‌شود، به‌ویژه اگر کودک خیلی کوچک باشد و نتواند ناراحتی خود را بیان کند. اگر متوجه شدید کودک شما کمتر غذا می‌خورد یا می‌نوشد، کمتر ادرار می‌کند یا بی‌قرار و بدخلق است، فوراً با پزشک مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: ادرار زرد پررنگ نشانه چیست؟ ۵ دلیل شایع و روش درمان

علائم عفونت ادراری در کودکان چیست؟ (علائم عفونت ادراری در کودکان دختر)

در نوزادان، شیرخواران و نوپاها (از تولد تا حدود ۳ سالگی) علائم عفونت ادراری عبارتند از:

• تب
• درد یا احساس پری در شکم
• بوی شدید و نامطبوع ادرار
• کاهش وزن
• تحریک‌پذیری و بی‌قراری
• استفراغ
• تغذیه ضعیف
• خستگی
• زردی پوست یا چشم‌ها
• اسهال

در کودکان بزرگ‌تر (۳ سال به بالا، به‌ویژه سنین مدرسه) علائم عفونت ادراری عبارتند از:

• نیاز مکرر و فوری به ادرار کردن، حتی اگر مقدار کمی ادرار دفع شود
• بی‌اختیاری ادرار در روز یا شب ‌ادراری پس از یادگیری کامل کنترل ادرار
• داشتن درد هنگام ادرار
• درد یا ناراحتی در بخش تحتانی شکم، پشت یا پهلو
• ادرار بدبو، کدر یا همراه با خون
• حالت تهوع یا استفراغ
• تب و لرز
• خستگی

بیشتر بخوانید: علت تکرر ادرار کودک، تشخیص و درمان

درمان عفونت ادراری در کودکان دختر

برای درمان عفونت ادراری در کودکان دختر، پزشک بهترین دارو را باتوجه به سن و شرایط کودک تجویز می‌کند. بنابراین از مصرف خودسرانه انواع آنتی بیوتیک یا شربت برای دختر یا پسر خود اجتناب کنید.

علائم عفونت ادراری در کودکان پسر

علائم عفونت ادراری در کودکان پسر مشابه دختر است. همچنین دختران بیشتر از پسران در معرض ابتلا به عفونت‌های ادراری قرار دارند زیرا مجرای ادرار آن‌ها کوتاه‌تر و به مقعد نزدیک‌تر است. این موضوع ورود باکتری‌ها به دستگاه ادراری و ایجاد عفونت را آسان‌تر می‌کند.

همچنین پسرانی که ختنه نشده‌اند یا تفاوت‌های آناتومیک دارند که باعث بازگشت ادرار به عقب می‌شود، اندکی بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت ادراری قرار دارند.

علل عفونت ادراری در کودکان کدام‌اند؟

بیشتر عفونت‌های ادراری در کودکان ناشی از باکتری هستند. شایع‌ترین علت، باکتری ای.کولای (E. coli) است که در دستگاه گوارش زندگی می‌کند و می‌تواند از طریق مدفوع وارد مجاری ادراری شود. این موضوع ممکن است در صورت تمیز نکردن صحیح پس از اجابت مزاج رخ دهد. گاهی اوقات، عفونت‌های قارچی هم باعث UTI در کودکان می‌شوند اما کمتر رایج‌اند.

عوامل خطر عفونت ادراری در کودکان چیست؟

کودک شما ممکن است در شرایط زیر بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت ادراری باشد.

• ابتلا به ریفلاکس وزیکویورترال (بازگشت ادرار از مثانه به سمت کلیه‌ها)
• یبوست که می‌تواند مانع جریان طبیعی ادرار شود
• داشتن تفاوت‌های ساختاری در مجاری ادرار (مانند دریچه‌های خلفی مجرا یا اورتروسل‌ها)
• نگه‌ داشتن ادرار هنگام نیاز به دفع

نقل قول از:

hopkinsmedicine

A UTI is not common in children younger than age 5. A UTI is much more common in girls because they have a shorter urethra.

ترجمه:

عفونت ادراری در کودکانی که کمتر از ۵ سال سن دارند شایع نیست. عفونت ادراری در دختران بسیار رایج‌تر است زیرا آن‌ها مجرای ادرار کوتاه‌تری دارند.

عوارض عفونت ادراری در کودکان چیست؟

اگر عفونت مجاری ادراری درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:

• سپسیس(Sepsis): واکنش شدید بدن به عفونت که ممکن است باعث نارسایی اندام‌ها شود.
• اختلال در رشد:  رشد کودک طبق انتظار پیش نرود.
• ایجاد اسکار (جای زخم) در کلیه‌ها: که می‌تواند به نارسایی مزمن کلیه و مشکلات سلامتی دیگر منجر شود.
• عفونت کلیه

تشخیص عفونت ادراری در کودکان چگونه است؟

پزشک ابتدا درباره علائم و سابقه‌ی سلامتی کودک سؤال می‌پرسد و سپس معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد. ممکن است برای تشخیص، آزمایش‌ها و بررسی‌های زیر نیز درخواست شود:

• آزمایش ادرار (Urinalysis) : نمونه‌ی ادرار کودک به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا وجود گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، باکتری، پروتئین و نشانه‌های عفونت بررسی شود. همچنین کشت ادرار و تست حساسیت انجام می‌شود تا نوع باکتری عامل عفونت مشخص گردد و بهترین دارو برای درمان آن انتخاب شود.

  ---

  بیشتر بخوانید: آزمایش عفونت ادراری نوزاد، تفسیر نتیجه

• ---

  سونوگرافی کلیه: با استفاده از امواج صوتی و رایانه، تصاویری از رگ‌های خونی، بافت‌ها و اندام‌ها تهیه می‌شود. این آزمایش می‌تواند اندام‌های داخلی را هنگام عملکردشان نشان دهد و جریان خون در رگ‌ها را بررسی کند. پسران مبتلا به UTI یا دختران زیر ۵ یا ۶ سال ممکن است به این آزمایش نیاز داشته باشند.

• سیستویورتروگرام دفعی (Voiding cystourethrogram) : این نوعی عکس‌برداری اشعه‌ی ایکس از مجرای ادراری است. یک لوله‌ی باریک و انعطاف‌پذیر (سوند) در مجرای ادرار گذاشته می‌شود و مثانه با مایع رنگی پر می‌گردد. سپس هنگام پر و خالی شدن مثانه، از آن عکس‌برداری می‌شود. این تصاویر نشان می‌دهند که آیا جریان ادرار به سمت حالب‌ها و کلیه‌ها برگشت دارد یا خیر.

• اسکن پزشکی هسته‌ای (Nuclear medicine scan) : این اسکن می‌تواند وجود اسکار (جای زخم) یا عفونت شدیدتر را مشخص کند. مقدار کمی ردیاب رادیواکتیو از طریق سرم (IV) تزریق می‌شود و سپس از کلیه‌ها تصویربرداری می‌گردد. این تصاویر نشان می‌دهند کلیه‌ها تا چه حد به‌درستی کار می‌کنند.

چگونه می‌توان از علائم عفونت اداراری در کودکان پیشگیری کرد؟

شما می‌توانید با رعایت نکات زیر، خطر ابتلای کودک به عفونت ادراری را کاهش دهید:

• تعویض منظم پوشک‌های خیس و تعویض فوری پوشک‌های کثیف.
• پاک کردن ناحیه‌ی تناسلی از جلو به عقب و آموزش همین روش به کودک (برای مثال، در کودکان دختر پاک کردن از سمت فرج به سمت باسن).
• تشویق کودک به رفتن به دستشویی هنگام نیاز و جلوگیری از نگه‌ داشتن ادرار در صورت آموزش کامل کنترل ادرار.
• پوشاندن لباس زیر نخی به کودک.
• اطمینان از اینکه کودک به اندازه‌ی کافی آب می‌نوشد.
• استفاده از صابون ملایم در حمام؛ حتی اگر کف‌های حمام باعث عفونت ادراری نشوند، صابون‌های معطر می‌توانند مجرای ادرار کودک را تحریک کرده و احتمال عفونت را بیشتر کنند.
• اطمینان از دفع منظم مدفوع؛ در صورت یبوست مکرر کودک با پزشک مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: لباس زیر کودک باید چگونه باشد؟

درمان خانگی عفونت ادراری کودکان

اگر عفونت ادراری در کودک شما تشخیص داده شده است، می‌توانید هنگام بهبودی او در خانه، این اقدامات را انجام دهید:

• پیروی دقیق از دستور پزشک برای مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها؛ بسیار مهم است که دوره‌ی درمان را کامل کنید، حتی اگر کودک شما به نظر بهتر است.
• نگه ‌داشتن کودک در خانه و تشویق او برای بیشتر استراحت کردن در خانه.
• دادن مایعات فراوان به کودک.

در حال حاضر، موثرترین روش درمان عفونت ادراری در کودکان استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها است و درمان بدون دارو هنوز در دست مطالعه و تحقیق است. با این حال، داروهای تجویزی نباید تنها راه مقابله با باکتری‌ها باشند. استفاده هم‌زمان از روش‌های طبیعی و خانگی می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند و احتمال ابتلا به عفونت‌های مکرر را کاهش دهد.

• مصرف غذاهای سرشار از ویتامین سی:  ویتامین C ادرار را اسیدی کرده و مثانه را سالم نگه می‌دارد. میوه‌های حاوی ویتامین C یا مکمل‌های تجویز شده توسط پزشک می‌توانند به درمان کمک کنند.
• افزودن سیر به رژیم غذایی: عصاره سیر می‌تواند در برابر باکتری‌های عامل عفونت ادراری موثر باشد.
• استفاده از روغن نارگیل: یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل در غذای کودک می‌تواند دفع ادرار را آسان‌تر کند.
• سرکه سیب: سرشار از پتاسیم و دارای خاصیت ضد باکتریایی است و از رشد باکتری E. coli جلوگیری می‌کند. سرکه سیب باید به صورت خوراکی مصرف شود. برای بهتر شدن طعم، می‌توان کمی آب و عسل اضافه کرد و هر روز صبح به مدت یک هفته به کودک داد.
• مصرف خیار: خیار حاوی مواد معدنی قلیایی و خواص ضد التهابی است و با افزایش تکرر ادرار به دفع باکتری‌ها کمک می‌کند.
• استفاده از آناناس: آناناس حاوی آنزیم برملاین است که پروتئین‌های عامل التهاب را تجزیه می‌کند و همراه با آنزیم ترپسین، اثر ضدالتهابی و ضد باکتری دارد.
• روغن کبد ماهی: سرشار از ویتامین‌های A و D است و ویتامین D آن باعث تولید پپتیدهای ضد میکروبی در مثانه می‌شود که از عفونت جلوگیری می‌کنند، به‌ویژه در موارد عود بیماری مفید است.
• نوشیدن آب نارگیل: التهاب ناشی از باکتری‌ها را کاهش داده و به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند.
• استفاده از پروبیوتیک‌ها: باکتری‌های مفید مانند لاکتوباسیل‌ها می‌توانند مجاری ادراری را سالم نگه داشته و از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری کنند. این باکتری‌ها پراکسید هیدروژن تولید کرده و pH ادرار را کاهش می‌دهند. منابع پروبیوتیک عبارتند از:
  • ماست
  • کفیر
  • برخی انواع پنیر
• زغال اخته: ممکن است مانع اتصال باکتری‌ها به دیواره‌های مجاری ادراری شود. می‌توان از آب زغال اخته، مکمل‌ها یا میان‌وعده‌های خشک آن استفاده کرد تا خطر ابتلا به عفونت کاهش یابد.

عفونت ادراری در کودکان چگونه درمان می‌شود؟

عفونت Uti در کودکان با آنتی ‌بیوتیک درمان می‌شود. پزشک ممکن است دارو را از طریق سرم وریدی (تجویز کند یا کودک دارو را به صورت خوراکی (قرص یا شربت) مصرف نماید.

بهترین آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری کودکان

روش درمان سوزش ادرار در کودکان بسته به شدت بیماری و شرایط سنی متفاوت است. در نوزادان یا کودکانی که وضعیت حادتری دارند، معمولاً از آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی (تزریق در رگ) استفاده می‌شود. در این شرایط، لازم است کودک حتماً در بیمارستان بستری شود تا تحت نظر پزشک، درمان را دریافت کند.

در موارد خفیف‌تر یا در کودکان بزرگ‌تر، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی تجویز می‌شوند. یکی از رایج‌ترین داروها در این زمینه نیتروفورانتوئین است که به‌عنوان انتخاب اول برای درمان عفونت ادراری کودکان شناخته می‌شود.

علاوه بر آن، داروهای خوراکی دیگری نیز برای درمان عفونت ادراری در کودکان استفاده می‌شوند، از جمله:

• آموکسی‌سیلین
• سفیکسیم
• سفپروزیل
• سفالکسین
• سولفامتوکسازول

پزشک بسته به شرایط کودک، شدت عفونت و نتایج آزمایش کشت ادرار، بهترین نوع آنتی‌بیوتیک را انتخاب می‌کند.

بیشتر بخوانید: ۹ داروی عفونت ادراری زنان | راهنمای جامع درمان و پیشگیری

شربت برای عفونت ادراری کودکان

در درمان عفونت ادراری کودکان، شربت‌های آنتی‌بیوتیک یکی از روش‌های رایج و مؤثر هستند، به‌ویژه برای کودکانی که قادر به بلع قرص نیستند. این شربت‌ها معمولاً حاوی داروهایی مانند آموکسی‌سیلین یا سفیکسیم هستند و طبق دستور پزشک به میزان دقیق دوز و مدت زمان مشخص تجویز می‌شوند. مصرف منظم و کامل شربت آنتی‌بیوتیک اهمیت زیادی دارد، حتی اگر کودک پس از چند روز احساس بهبودی کند زیرا ناتمام گذاشتن دوره درمان می‌تواند باعث عود یا مقاومت باکتری‌ها شود.

بیشتر بخوانید: درمان عفونت ادراری در مردان، علائم و نشانه ها کدامند؟

مدت زمان بهبودی عفونت ادراری در کودکان چقدر است؟

در بیشتر موارد، کودک باید به مدت یک تا دو هفته آنتی ‌بیوتیک مصرف کند. با این حال، معمولاً طی چند روز اول احساس بهبودی خواهد داشت. بسیار مهم است که داروها طبق دستور پزشک و تا پایان دوره مصرف شوند، حتی اگر به نظر برسد کودک زودتر از انتظار در حال بهبودی است.

چه زمانی باید فرزند خود را نزد پزشک ببرید؟

اگر عفونت ادراری درمان نشود یا بدتر شود، ممکن است علائم زیر در کودک مشاهده شود:

• درد شدید یا سوزش هنگام ادرار کردن
• تب، حتی تب خفیف زیر ۳۸ درجه سانتی‌گراد
• تغییر در رنگ یا بوی ادرار
• ادراری که کدر به نظر می‌رسد یا حاوی خون است

گرچه عفونت ادراری به‌طور معمول یک مشکل جدی سلامت کودکان نیست اما اگر درمان نشود یا طولانی شود، می‌تواند بر کلیه‌ها و سلامت عمومی کودک اثر منفی بگذارد. بنابراین، استفاده از روش‌های مراقبتی خانگی برای کمک به بهبود علائم توصیه می‌شود اما اگر این روش‌ها مؤثر نبودند یا علائم کودک ادامه داشت، حتماً در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا درمان مناسب انجام شود.