قند خون خطرناک چند است؟ جدول قند خون نرمال + ۵ راهکار خانگی و دارویی برای کنترل قند خون
قند خون یا گلوکز یکی از مهم‌ترین منابع انرژی برای بدن است که سطح آن باید در محدوده مشخصی قرار داشته باشد. اگر میزان قند خون از این محدوده خارج شود، چه پایین‌تر از حد طبیعی باشد و چه بالاتر، می‌تواند مشکلات جدی برای سلامت ایجاد کند. در ادامه ابتدا در مورد رنج قند خون نرمال توضیح داده و سپس می‌گوییم قند خون خطرناک چند است و چه خطراتی دارد.
فهرست مطالب
محدوده قند خون طبیعی انسان
در شرایط نرمال، سطح قند خون به صورت زیر تعریف می‌شود:
- قند خون ناشتا (پس از ۸ ساعت نخوردن غذا): بین 70 تا 99 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر طبیعی است.
- قند خون دو ساعت بعد از غذا: کمتر از 140 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر طبیعی محسوب می‌شود.
- قند خون تصادفی (هر زمان از روز): کمتر از 200 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر معمولاً طبیعی است، به شرطی که علائم دیابت وجود نداشته باشد.
- HbA1c(میانگین قند خون سه‌ماهه): کمتر از 5.7 درصد طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
جدول قند خون نرمال در سنین مختلف
سطح قند خون رابطه مستقیمی با سن فرد دارد و با افزایش سن، بدن معمولاً دچار تغییراتی می‌شود که می‌تواند بر متابولیسم قند تاثیر بگذارد. در کودکان و نوجوانان، حساسیت به انسولین بالاتر است و معمولاً قند خون راحت‌تر در محدوده طبیعی حفظ می‌شود. اما با بالا رفتن سن، به‌ویژه در سالمندان، مقاومت به انسولین بیشتر شده و کارایی سلول‌های پانکراس در تولید انسولین کاهش می‌یابد، به همین دلیل قند خون ناشتا و بعد از غذا ممکن است کمی بالاتر از محدوده افراد جوان باشد.
پزشکان برای جلوگیری از خطر افت شدید قند خون، در سالمندان محدوده‌های بالاتری را به عنوان قابل قبول در نظر می‌گیرند. بنابراین، سن یکی از عوامل مهم در تعیین محدوده طبیعی و خطرناک قند خون به شمار می‌رود و اهداف درمانی باید متناسب با سن تنظیم شوند.
به طور کلی بر اساس سن محدوده قند نرمال به شکل زیر تغییر می‌کند:
|
HbA۱c (درصد) |
قند خون ۲ ساعت بعد از غذا (mg/dL) |
قند خون ناشتا (mg/dL) |
گروه سنی / شرایط |
|
— |
کمتر از 100 |
40 – 60 |
نوزادان (تا ۱ ماه) |
|
کمتر از 5.7 |
کمتر از 140 |
70 – 100 |
کودکان (۱ ماه تا ۱۲ سال) |
|
کمتر از 5.7 |
کمتر از 140 |
70 – 100 |
نوجوانان (۱۳ – ۱۸ سال) |
|
کمتر از 5.7 |
کمتر از 140 |
70 – 99 |
بزرگسالان (۱۹ – ۶۰ سال) |
|
تا 7 قابل قبول |
کمتر از 160 |
80 – 110 |
سالمندان (بالای ۶۰ سال) |
|
کمتر از 6 |
کمتر از 120 (۱ ساعت بعد از غذا) کمتر از 140 (۲ ساعت بعد از غذا) |
کمتر از 95 |
دوران بارداری |
قند خون خطرناک چقدر است؟
زمانی که قند خون ناشتا بالای 126 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یا قند خون بعد از غذا بیش از 200 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، فرد به دیابت مشکوک است. اگر قند خون تصادفی بالای 300 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر برسد، این وضعیت خطرناک بوده و نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد.
البته کاهش شدید قند خون (زیر 50 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر) نیز می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد.
به نقل از mayoclinic.org
Over time, repeated episodes of hypoglycemia can lead to hypoglycemia unawareness. The body and brain no longer produce signs and symptoms that warn of a low blood sugar, such as shakiness or irregular heartbeats (palpitations). When this happens, the risk of severe, life-threatening hypoglycemia increases.
با گذشت زمان، تکرار دوره‌های هیپوگلیسمی می‌تواند منجر به عدم آگاهی از هیپوگلیسمی شود. بدن و مغز دیگر علائم و نشانه‌هایی را که هشدار دهنده قند خون پایین هستند، مانند لرزش یا ضربان قلب نامنظم (تپش قلب)، تولید نمی‌کنند. وقتی این اتفاق می‌افتد، خطر هیپوگلیسمی شدید و تهدید کننده زندگی افزایش می‌یابد.
افت شدید قند خون با علائمی مثل تعریق، لرزش، تپش قلب و بی‌هوشی همراه شود.
محدوده قند نرمال در افراد دیابتی
محدوده قند خون در افراد دیابتی با افراد سالم تفاوت دارد. در افراد سالم قند خون ناشتا معمولاً بین 70 تا 99 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر طبیعی است، اما برای بیماران دیابتی پزشکان هدف را کمی بالاتر در نظر می‌گیرند تا خطر افت قند خون کاهش یابد.
به طور معمول در دیابت، قند خون ناشتا اگر بین 80 تا 130 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد قابل قبول است و قند خون دو ساعت بعد از غذا نیز بهتر است کمتر از 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد. همچنین HbA1c در بیماران دیابتی اگر زیر 7 درصد نگه داشته شود وضعیت مطلوبی محسوب می‌شود. بنابراین، عددی که در یک فرد سالم، خطرناک تلقی می‌شود، ممکن است برای فرد دیابتی در محدوده هدف درمانی باشد و برعکس، پایین آمدن بیش از حد قند خون در فرد دیابتی بسیار خطرناک‌تر است.
کمای دیابتی و هیپوگلیسمی
کمای دیابتی یکی از عوارض جدی افزایش یا کاهش شدید قند خون است که در صورت عدم درمان سریع می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. زمانی که قند خون به طور طولانی‌مدت بسیار بالا باشد (معمولاً بالای 300 تا 600 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر)، فرد ممکن است دچار کتواسیدوز دیابتی یا هایپرگلیسمی شدید شود که در نهایت به کما منجر می‌گردد.
از طرف دیگر، هیپوگلیسمی یا افت قند خون زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون به کمتر از 70 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر برسد. در سطح 50 تا 69 علائمی مثل تعریق، لرزش، تپش قلب و گرسنگی شدید ظاهر می‌شود؛ در سطح 40 تا 49، اختلال در تمرکز، گیجی و تاری دید بروز می‌کند؛ و وقتی قند خون به زیر 40 برسد، خطر بی‌هوشی، تشنج و در نهایت کمای هیپوگلیسمی وجود دارد. به همین دلیل، کنترل مداوم قند خون و درمان به‌موقع افت یا افزایش آن اهمیت حیاتی دارد.
هیپوگلیسمی در سه سطح رخ می‌دهد:
|
علائم شایع |
مرحله هیپوگلیسمی |
سطح قند خون (mg/dL) |
|
تعریق، لرزش دست‌ها، تپش قلب، گرسنگی شدید |
هیپوگلیسمی خفیف |
70 – 50 |
|
گیجی، ضعف، سردرد، اختلال در تمرکز، تاری دید |
هیپوگلیسمی متوسط |
49 – 40 |
|
بی‌حالی شدید، تشنج، بی‌هوشی، خطر کمای هیپوگلیسمی |
هیپوگلیسمی شدید |
کمتر از 40 |
مشکلات ناشی از قند خون بالا
اگر قند خون برای مدت طولانی بالا بماند، عوارض مختلفی ایجاد می‌کند:
- آسیب به رگ‌های خونی و افزایش خطر سکته قلبی و مغزی
- مشکلات بینایی و احتمال نابینایی (رتینوپاتی دیابتی)
- آسیب به کلیه‌ها (نارسایی کلیوی)
- آسیب عصبی (بی‌حسی، گزگز و درد در دست و پا)
- تاخیر در ترمیم زخم‌ها و افزایش احتمال عفونت‌ها
راهکارهای خانگی برای کنترل قند خون
برای کنترل قند خون می‌توانید از روش‌های ساده زیر کمک بگیرید:
1. رعایت رژیم غذایی مناسب: مصرف سبزیجات تازه، غلات سبوس‌دار، پروتئین‌های بدون چربی و کاهش مصرف قند و کربوهیدرات‌های ساده.
2. فعالیت بدنی منظم: روزانه ۳۰ دقیقه پیاده‌روی یا ورزش سبک به بهبود حساسیت بدن به انسولین کمک می‌کند.
3. نوشیدن آب کافی: آب به دفع قند اضافی از طریق کلیه‌ها کمک می‌کند.
4. مصرف دمنوش‌ها: برخی دمنوش‌ها مثل دارچین، شنبلیله و زنجبیل ممکن است به کاهش قند خون کمک کنند.
5. کنترل استرس و خواب کافی: استرس و کم‌خوابی می‌تواند قند خون را افزایش دهد.
راهکارهای دارویی برای کنترل قند خون
اگر تغییر سبک زندگی کافی نباشد، پزشک ممکن است دارو تجویز کند:
- متفورمین: یکی از داروهای رایج برای کاهش مقاومت به انسولین.
- سولفونیل‌اوره‌ها: مثل گلیبنکلامید که باعث افزایش ترشح انسولین می‌شود.
- مهارکننده‌های DPP-۴ و GLP-۱: که با مکانیسم‌های مختلف به تنظیم قند خون کمک می‌کنند.
- انسولین: در مواردی که داروهای خوراکی کافی نیستند، تزریق انسولین ضروری می‌شود.
سخن پایانی
قند خون طبیعی باید در محدوده مشخصی حفظ شود، زیرا افزایش یا کاهش شدید آن خطرناک است. اگر قند خون از 200 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر بالاتر رود یا زیر 50 بیفتد، وضعیت می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد. رعایت تغذیه سالم، ورزش منظم، کنترل استرس و مصرف داروهای تجویزشده توسط پزشک، مهم‌ترین راهکارهای کنترل قند خون هستند.
