رشد نکردن قد کودک، درمانی دارد؟

درمانی برای کوتاهی قد
ذکر این نکته ضروری است که رشد طبیعی تنها در زمینه مساعدی که مشتمل بر تغذیه کامل، محیط عاطفی مناسب و فعالیت بدنی کافی است حاصل می گردد. لذا هر کودک مبتلا به کوتاهی قد سوای از لزوم یا عدم لزوم درمان هورمونی باید نکات عمومی یادشده را رعایت نماید والا در صورت نبود هر یک از این عوامل رشد کودک چه رشد خودبخودی و چه پاسخ به درمان هورمونی رضایت بخش نخواهد بود.

پس از تشخیص علت کوتاهی قد باید درمان مناسب شروع شود. مثلا اگر کم کاری تیروئید وجود دارد تیروئید کاملا اصلاح نشده باشد امکان پذیر نیست چون در حضور کم کاری تیروئید ترشح هورمون رشد از غده هیپوفیز کاهش می یابد، یا اگر سوءتغذیه وجود دارد باید سوءتعذیه اصلاح شود. این کار در برخی موارد با مصرف مکمل های غذایی مانند کلسیم، ویتامین D و... ممکن است.

در صورت وجود سوءتغذیه، مقاومت به عمل هورمون رشد در سطح سلول های بدن ایجاد می شود بدین مفهوم که هورمون رشد بطور کافی ترشح می شود ولی نمی تواند اثر کند. یا اگر بیماری سلیاک (حساسیت به پروتئین گندم) وجود دارد حذف مواد غذایی حاوی این پروتئین از رژیم غذایی ضروری است وگرنه درمان های دیگر موثر نمی باشند. در صورتی که پس از اصلاح یک بیماری تشخیص داده شده- مثلا کم کاری تیروئید- هنوز کودک سرعت رشد مناسبی پیدا نکرده باشد باید از نظر وجود عوامل دیگر کاهش رشد مانند کمبود همزمان هورمون رشد بررسی شود. در کوتاهی قد ژنتیک درمان با هورمون رشد موثر نمی باشد.

در حالتی که تاخیر سرشتی رشد و بلوغ دیده می شود و باعث عقب افتادن قد کودک یا نوجوان نسبت به هم سن و سالان شده است. القاء بلوغ با دوزهای کم هورمونهای جنسی باعث شروع جهش رشدی و افزایش قد خواهد شد.

درمان با هورمون رشد
امروزه هورمون رشد انسانی با استفاده از مهندسی ژنتیک ساخته می شود. هورمون رشد بسیار گردان قیمت است. این دارو فقط به صورت تزریقی وجود دارد و بهتر است هر شب تزریق انجام شود. مدت درمان طولانی است و تا زمانی که رشد متوقف شود درمان ادامه می یابد. در برخی موارد ممکن است درمان پس از ۱- ۲ سال قطع شود و ترشح هورمون رشد با پیشرفت بلوغ طبیعی شود.

در طول مدت درمان، معاینات و بررسی های دوره ای در فواصل شش ماهه، توسط پزشک معالج ضروری است. باید توجه داشت که در موارد معدودی پاسخ مناسب درمانی از تزریق هورمون رشد به دست نمی آید. در این گونه موارد پزشک معالج در مورد احتمال انجام بررسی های تکمیلی، تغییر مقدار دارو یا قطع درمان تصمیم گیری خواهد نمود.

آنچه درباره قد باید بدانید
هورمون رشد در موارد زیر استفاده می شود:

1- کوتاهی قد ناشی از کمبود هورمون رشد

2- کوتاهی قد در کودکانی که نارسایی مزمن کلیه دارند.

3- کوتاهی قد در دخترانی که سندرم ترنر دارند. (یک کروموزوم X کم دارند)

درمان با هورمون رشد پس از تشخیص قطعی کمبود هورمون رشد تنها در صورتی موثر است که صفحات رشد استخوانی باز باشند. یعنی قبل از بلوغ یا اوایل بلوغ. زمانی که صفحات رشد استخوان در حال بسته شدن هستند، درمان با هورمون رشد به هیچ وجه موثر نمی باشد. درمان با هورمون رشد معمولا بدون عارضه است. ندرتا ممکن است باعث افزایش فشار داخل مغزی خوش خیم، التهاب لوزالمعده و تنگی کانال عصب در مچ دست این عوارض به علت احتباس آب و نکن اتفاق می افتد. گاهی رشد خال های پوستی نیز دیده شده است.

برخی از ورزشکاران جهت تقویت عضلانی از دوزهای بالای هورمون رشد استفاده می کنند. در این دوزهای بالا می تواند عوارض جدی شود مثل عوراض قلبی، دیابت، دردهای مفصلی، ادم یا خیز، بزرگ شدن پستان ها در آقایان، افزایش فشار داخل مغزی و التهاب لوزالمعده ایجاد نمایند ولی دوزهای مناسب فیزیولوژیک هورمون رشد که تحت نظر متخصص غدد برای کوتاهی قد در کودکان استفاده می شود این عوارض را ندارد.