سرگرمی برای کودکان، والدین بخوانند

سال ها پیش، وقتی دوران درس و مدرسه را سپری می کردیم، تمام هوش و حواس مان به تابستان و تعطیلات بود اما تابستان که می آمد، پدر و مادر به ما اخطار می دادند که قرار نیست این سه ماه را عاطل و باطل بگذرانیم و آخرش ناچار در کلاس های تقویتی و متفرقه ثبت نام می کردیم. اما این روزها والدین، حتی بیش از گذشته، نگران اوقات فراغت فرزندان خود هستند و گاهی با همسایه و اقوام هم در همین زمینه رقابت نیز می کنند. شما جزو کدام گروه از والدین هستید: دوست دارید فرزندتان به کلاس تابستانی برود و او در برابر خواست شما مقاومت می‏کند یا برعکس، می‏خواهید به عهده خودش بگذارید تا میان «در خانه ماندن» و «کلاس رفتن»، یکی را انتخاب کند؟

فصل تابستان و کلاس های تابستانی
در هر دو صورت، باید مزایا و معایب این روش ها را بدانید تا بتوانید درست تصمیم بگیرید. دکتر محمد ولی سهامی، فوق تخصص روان پزشکی کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، کمک مان می کند تصمیم بهتری در همین رابطه بگیریم.

با رسیدن فصل تابستان، بسیاری از خانواده ها فرزندان شان را مجبور می کنند به کلاس های مختلف بروند تا اوقات فراغت شان به بطالت نگذرد. آیا این، کار درستی است؟
این روزها پدرها و مادرها بنابه دلایل مختلف سعی دارند به اجبار فرزندشان را به کلاس‏های تابستانی بفرستند اما این بزرگ ترین اشتباه خانواده ها است، چرا که دانش آموز باید در اثر احساس نیاز خودش به این کلاس‏ها برود. البته شرکت در کلاس‏های تابستانی اگر همراه با فشار روانی خانواده باشد، تاثیر نامطلوبی هم به جا می‏گذارد.

آیا تصمیم را به عهده خود بچه ها بگذاریم؟
خانواده می‏تواند با جملاتی مانند «بهتر نیست برای اوقات فراغتت برنامه ریزی کنی؟» و به حالت پیشنهاد فرزندش را به این کار ترغیب کند. در واقع خانواده باید نقش راهنمایی و هدایت را ایفا کند، نه تصمیم گیری. از طرف دیگر باید در نظر بگیریم که بچه‏ها در طول سال تحصیلی فشارهای روانی زیادی را بابت انجام تکالیف مدرسه، امتحانات و رعایت نظم و مقررات مدرسه متحمل می‏شوند و فشار مضاعف بر آنها واقعا روا نیست، چرا که تحقیقات بسیاری نشان می دهد بچه هایی که هر روز صبح زود از خواب بیدار می شوند و آرزوی یک ساعت خواب صبح در روزهای تابستان را دارند، بیشتر از سایر بچه ها افسرده می شوند و موفقیت کمتری هم به دست می آورند.

شرکت در کلاس های تابستانی پرفایده یا بی فایده!
یعنی شرکت در کلاس های تابستانی فایده ای برای بچه ها ندارد و باید آنها را به حال خود واگذار کنیم تا هر طور دوست دارند فصل تعطیلات را پشت سر بگذارند؟
اگر از جنبه منفی کلاس‏های تابستانی تحمیلی بگذریم، شرکت بچه‏ ها در این کلاس‏ها مزایای غیرقابل انکاری دارد. بعضی بچه‏ ها ترجیح می‏دهند که تمام تعطیلات را در خانه و پای تلویزیون و کامپیوتر بگذرانند که این موجب بی تحرکی، انزوای اجتماعی، کسالت و درون گرایی می‏شود اما همین که بچه بداند هفته‏ای دو روز برای مثال، باید 9 صبح به کلاس شنا برود، الزام به تحرک و فعالیت را احساس می‏کند. شرکت در کلاس‏های تابستانی می‏تواند موجب تقویت اعتماد به نفس و بهبود روابط اجتماعی کودکان شود. از طرف دیگر انتخاب کلاس‏ها اگر درست انجام شود، می‏تواند موجب رشد استعدادها و جهت دهی مثبت به توانایی‏های دانش آموزان شود.

نظارت خانواده روی فراغت جوانان لازم است
اگر خانواده ای مدام کوشش کند ولی در چنین لحظاتی فرزندش را رها کند، ممکن است خطرآفرین باشد. اگر هم قرار است فراغت نقش آزادی داشته باشد، پس نظارت مستقیم و اجبار هم نمی تواند همیشه موثر باشد اما نظارت از راه دور، نظارت نامریی و با رعایت احترام و ایجاد گزینه های مطلوب یک اصل درست کار در خانواده است.

فرزندمان را در چه کلاسی ثبت نام کنیم و چه استعدادی دارد؟
کلاس‏های تابستانی بسیار متنوع اند؛ مانند کلاس‏های ورزشی، هنری و آموزشی. اینکه دانش آموز دوست دارد در چه رشته‏ای فعالیت کند، مهم‏ترین نکته است اما روان شناسان معمولا کلاس‏های آموزشی و کلاسیک مانند زبان را برای تابستان توصیه نمی‏کنند، به ویژه برای بچه هایی که فشارهای درسی و انضباطی را تجربه کرده باشند و برای بچه‏های دبستانی این قبیل کلاس‏ها توصیه نمی‏شود. این دانش آموزان در تابستان نیازمند بازسازی روانی هستند، نه کلاس‏های سنگین آموزشی که مسوولیت‏های دیگری را به آنها تحمیل می‏کند. ما برای این بچه‏ها کلاس های مفرح و شاد مانند شنا را توصیه می‏ کنیم.

البته نوع کلاس باید با توجه به شرایط روانی، سنی و تفاوت‏های فردی وعلایق دانش آموزان انتخاب شود. از طرفی بسیاری از تست های روان شناسی حتی در سنین پایین نیز موجب بروز استعدادهای کودک می شود و والدین می توانند بفهمند که فرزندشان چه توانایی و استعدادی دارد. در عین حال، برخی والدین تمام ساعت‏های روز فرزندشان را با انواع کلاس‏های تابستانی پر می‏کنند اما این کلاس‏ها موجب کاهش بازدهی آنها می‏شوند و حس خشم و انتقام جویی را در بچه ایجاد می‏کنند. بهترین حالت این است که بچه‏های مقطع دبستان را در یک کلاس ورزشی یا هنری ثبت نام کنیم و دانش آموزان مقاطع راهنمایی و دبیرستان را در حداقل دو کلاس. به دانش آموزانی که نزدیک کنکور هستند و در طی تابستان کلاس های‏ کنکور را تجربه می‏کنند، توصیه می‏شود برای آرام سازی روانی، در یک کلاس تفریحی و ورزشی شرکت کنند.

فراغت لزوما یک پدیده گران قیمت نیست
شاید همه خانواده ها امکان اقتصادی گذران اوقات فراغت را نداشته باشند و یا بنا به دلایلی فرزندشان را در کلاس های تابستانی ثبت نام نکنند. در این صورت می توان یک اوقات فراغت مطلوب را در خانه پایه ریزی کرد؟

فراغت لزوما یک پدیده گران قیمت نیست. این نیست که مثلا فرزندمان را در فلان کلاس با کلی خرج ثبت نام کنیم. کارهای خیلی ارزان و ساده ای هم می شود انجام داد. مثلا ساخت یک کلکسیون کبریت ساختن، جمع آوری مجموعه تمبر، انجام بازی های خانوادگی مثل دبرنا، چیدن پازل های هزار تکه ای، اسم و فامیل، منچ و… متاسفانه ما فرزندان مان را برای این عادت های زیبا تربیت نکرده ایم و این کوتاهی از طرف خانواده از یک طرف و کوتاهی از طرف جامعه از طرف دیگر مشکلات زیادی را به وجود خواهد آورد. البته در این شرایط زندگی آپارتمان نشینی چندان هم بد نیست که با سایر همسایه ها برنامه ریزی کنیم و برای عصرهای تابستانی برنامه های خانوادگی ترتیب دهیم؛ مثلا دور هم جمع شویم، شام بخوریم، بازی های گروهی مانند وسطی، طناب کشی و… انجام دهیم و در کنار یکدیگر اوقات خوشی را سپری کنیم.