بیماریهای تنفسی در کودکان، سیاه سرفه را میشناسید؟

سیاه‌سرفه نوعی بیماری واگیردار دستگاه تنفس است. در این بیماری، فرد مبتلا به‌شدت سرفه می‌کند که گاهی ناراحتی او هفته‌ها به طول می‌انجامد. بیمار پس از سرفه‌های پیاپی، یک‌نفس عمیق و ناگهانی می‌کشد که صدایی شبیه گریه تولید می‌کند. والدین اغلب از شنیدن این صدای نوزاد بسیار نگران می‌شوند.

سیاه‌سرفه به‌طورمعمول در کودکان زیر پنج سال، به‌ویژه نوزادان زیر یک سال، شایع است، هرچند این بیماری در هر سنی امکان‌پذیر است. سیاه‌سرفه بیماری خطرناکی است که باعث یک درصد مرگ‌ومیر در نوزادان کمتر از یک سال می‌شود. در حال حاضر، واکسن سیاه‌سرفه در دسترس همگان است و با انجام اقدامات پیشگیری‌کننده می‌توان از ابتلا به این بیماری برای مدتی طولانی جلوگیری کرد.

واکسن سیاه‌سرفه جزئی از واکسن سه‌گانۀ دیفتری - کزاز - سیاه‌سرفه است که تمام کودکان با آن واکسینه می‌شوند. با رواج یافتن استفاده از این واکسن، درصد شیوع بیماری به‌شدت کاهش‌یافته، اما در کشورهایی که به‌طور منظم از این واکسن استفاده نمی‌کنند، نسبت به ده سال گذشته افزایش‌یافته است.

علت‌های بیماری
بیماری سیاه‌سرفه به‌وسیلۀ باکتری پرتوزیس یا پاراپرتوزیس ایجاد می‌شود و از طریق سرفۀ شخص بیمار در هوا پراکنده می‌گردد. اگر فرزندتان را واکسینه نکرده باشید، احتمال مبتلا شدن او به بیماری، به‌ویژه هنگامی‌که با یک کودک بیمار در یک اتاق به سر می‌برد، نود درصد خواهد بود. شدت واگیری این بیماری، در اغلب مواقع در چند هفتۀ نخست آن است.

برخی از افراد بدون اینکه خود بیمار شوند، باکتری را از شخص بیمار گرفته و به کودکانی که به‌طور کامل علیه این بیماری واکسینه نشده‌اند، منتقل می‌سازند.

درصورتی‌که بیماری سیاه‌سرفه درمان نشود، تا سه هفته پس از شروع سرفه‌ها واگیردار خواهد بود، ولی در صورت استفاده از آنتی‌بیوتیک مناسب، دورۀ واگیری بیماری به پنج روز کاهش خواهد یافت. ممکن است از خود سؤال کنید ایمن شدن یا مصون شدن چه مفهومی دارد؟

مصونیت به این معناست که اگر کودک یک‌بار به سیاه‌سرفه مبتلا شود، احتمال بیمار شدن او برای بار دوم ضعیف خواهد بود زیرا بدن او نسبت به عامل بیماری مقاوم شده است. واکسیناسیون نیز موجب مصونیت بلندمدت علیه بیماری می‌شود ولی مصونیت ایجادشده تا رسیدن کودک به سن بلوغ کاهش می‌یابد. اگر چنین فردی که در کودکی واکسینه شده است در دوران پیری به سیاه‌سرفه مبتلا شود، میزان بیماری بسیار ملایم و خفیف خواهد بود.

نشانه‌های بیماری
آغاز بیماری به سرماخوردگی شباهت دارد. نشانه‌هایی که هفت تا ده روز پس از آلوده شدن کودک ظاهر می‌شوند عبارت‌اند از: آبریزش بینی، سرفه و تب خفیف. در مراحل نخستین ممکن است شما و پزشک به سیاه‌سرفه مشکوک نشوید.

هنگام سرفه‌های طولانی، وقفه‌ای در تنفس عادی پدید می‌آید، بدین‌جهت صورت سرخ‌شده و لب‌ها کبود می‌شوند. اغلب در پایان هر حمله که به‌صورت سرفه‌های پیاپی ایجاد می‌شود، ترشحاتی از دهان خارج می‌شود و بیمار استفراغ می‌کند. استفراغ پس از هر حمله، از علائم کلیدی تشخیص بیماری سیاه‌سرفه است که در این صورت باید هرچه سریع‌تر کودک را نزد پزشک برد.

صدای شبیه به گریه پس از سرفه‌ها، در کودکان زیر شش ماه دیده نمی‌شود اما آن‌ها حالت‌هایی شبیه به خفه شدن از خود نشان می‌دهند و دست‌وپا می‌زنند. با مشاهدۀ این علائم به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید.

کودکانی که به سیاه‌سرفه مبتلا هستند، اغلب به دلیل سرفه‌های پیاپی طی چند هفته ضعیف می‌شوند. اگر کودک شما اشتهای خود را از دست داد و لاغر شد، نگران نشوید؛ او حتی ممکن است علاقه به بازی و سایر فعالیت‌ها را نیز از دست بدهد.

پیشگیری از بیماری
واکسیناسیون نوزاد بهترین راه پیشگیری از بیماری است. نخستین واکسیناسیون در دوماهگی انجام‌شده و دومین واکسیناسیون قبل از رسیدن نوزاد به هفت‌ماهگی صورت می‌گیرد. این واکسن با واکسن‌های دیفتری و کزاز همراه بوده و واکسن سه‌گانه نامیده می‌شود.

مصونیت به این بیماری، برخلاف بسیاری از بیماری‌های ویروسی کودکان، از مادر به فرزند منتقل نمی‌شود، به همین دلیل باید نخستین واکسیناسیون در دوماهگی انجام شود. قدرت تأثیر واکسن تا 90 درصد است اما کودکانی که بیش از هفت سال سن دارند، به این واکسن نیاز نخواهند داشت زیرا میزان بیماری در این کودکان و نوجوانان بسیار خفیف است.

اقدامات احتیاطی قبل از انجام واکسیناسیون
درصورتی‌که دو تا سه روز پس از نخستین واکسن، نشانه‌های زیر را مشاهده کردید، قبل از تزریق واکسن یادآور، پزشک را آگاه سازید.

- گریه مداوم کودک به مدت دو الی سه ساعت

- تب بالاتر از چهل درجه

- تشنج

پزشک از طریق دریافت آگاهی‌های یادشده، در مورد تزریق واکسن یادآور و یا استفاده از واکسن دیفتری و کزاز (بدون واکسن سیاه‌سرفه) تصمیم خواهد گرفت. این تصمیم‌گیری در صورت مشاهدۀ عوارض عصبی همچون شوک نیز به عهدۀ پزشک خواهد بود. در صورت بروز هر یک از موارد، باید تصمیم‌گیری در خصوص ادامه واکسیناسیون را به عهدۀ پزشک گذاشت.
پس از تماس با شخص بیمار چه باید کرد.

چنانچه کودک در تماس با فردی بیمار قرار گیرد، باید در کوتاه‌ترین زمان واکسن یادآور را تزریق نمود. این توصیه در شرایطی است که:
- کودک کمتر از هفت سال سن داشته باشد.

- چهارمین واکسن سه‌گانه را طی سه سال اخیر تزریق نکرده باشد.

- نسبت به واکسیناسیون قبلی واکنش خطرناکی نشان نداده باشد.

والدین چه کمکی می‌توانند بکنند.
- پنج بار واکسینه کردن کودک با واکسن سه‌گانه پیش از رسیدن به سن شش‌سالگی؛ اولین واکسیناسیون باید در دوماهگی صورت گیرد.
- در صورت مشاهدۀ علائمی چون تب، گریۀ ممتد و غش که ممکن است دو تا سه روز پس از تزریق واکسن روی دهد، هرچه زودتر پزشک را آگاه سازید.

- چنانچه سرفۀ کودک بیش از ۵ روز طول کشید به پزشک مراجعه کنید.

- در صورت تماس نزدیک با افراد بیمار با پزشک مشورت کنید.

پزشک چه کمکی می‌تواند بکند.

- انجام کشت میکروبی برای تشخیص بیماری

- تجویز اریترومایسین به مدت ۱۴ روز برای درمان بیماری

- تجویز شربت ضد سرفه و استامینوفن برای کاهش علائم بیماری

- توصیه به بستری شدن کودک در مواردی که بیماری شدید بوده و موجب بروز دشواری در تنفس شود