نگهداری خون بند ناف، چه کاربردی دارد؟

خون ‌بند ناف، خونی است غنی از سلولهای بنیادی که بعد از تولد نوزاد در جفت باقی‌مانده و معمولاً دور انداخته می‌شود، اما امروزه با کشت و اهدای آن می‌توان به بیماران نیازمند پیوند مغز استخوان کمک کرد و جان آنها را از مرگ نجات داد.

سلول‌های بنیادی که از بند ناف گرفته می‌شوند بسیار پرتوان و نامیرا هستند و همچنین در اثر تکثیرهای پی در پی دچار پیری نمی‌شوند، به طوری که با تزریق یا جایگزینی آنها در بافت‌هایی که آسیب جدی دیده‌اند می‌توانیم به بهبودی و تشکیل سلول‌های جدید بافت کمک کنیم.

اولین پیوند خون بند ناف در سال ۱۹۸۸ میلادی در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به یک کودک مبتلا به کم خونی فانکونی (یک نوع کم خونی مادرزادی) انجام گرفت و به این ترتیب تا به امروز صد ها پیوند موفق خون بند ناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخیره این سلولها در کشور های مختلف جهان تاسیس گردیده است.

تأثیر مثبت خون بند ناف بر درمان بعضی از بیماری‌ها
با اینکه مدت زمان اندکی از شناخت علم سلول‌های بنیادی می‌گذرد، عرصه این علم مرزهای بسیاری را درنوردیده و جهان زیست شناسی و پزشکی را متحول کرده است.

سلول‌های بنیادی در درون خون‌بند ناف دارای پتانسیل بالقوه‌ای برای درمان و یا کاهش شدت بیماری‌های صعب‌العلاج هستند.

این‌طور نیست که تمام درمان‌هایی که از سلول‌های بنیادی در آنها استفاده می‌شود مربوط به آینده باشد، پزشکان امروزه به‌طور رایج از درمان‌های مبتنی بر سلول بنیادی برای مداوای سرطان‌ها و حتی سوختگی‌های شدید استفاده می‌کنند.

بر اساس گزارش بنیاد ملی نخبگان ازآنجاکه بعد از چند دقیقه خون موجود دربند ناف و جفت لخته می‌شود، بنابراین برای دسترسی به این منبع مهم فقط 5 تا 10 دقیقه فرصت داریم در غیر این صورت سلول‌های بنیادی موجود در آن بدون استفاده باید دور انداخته شود.

این خون بعد از جدا شدن کامل بند ناف از نوزاد قابل‌جمع آوری است و نمونه‌گیری از آن هیچ صدمه‌ای به نوزاد یا مادر وارد نمی‌کند.

بانک خون بند ناف؛ ارتقا سطح سلامت جامعه
مسئول بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون در این خصوص گفت:ایجاد بانک خون بند ناف می تواند در ارتقا سطح سلامت جامعه موثر بوده و امید به زندگی را در بیماران مبتلا به انواع بد خیمی ها بالا ببرد.

مهین نیکوگفتار افزود: بانک خون بند ناف همان‌طور که از نام آن پیداست، شرایطی را فراهم می‌کند تا سلول‌های بنیادی موجود در خون بند ناف تحت شرایط خاصی جمع‌آوری‌شده و در بانکی در شرایط استاندارد و با کیفیت بالا ذخیره شود، تا اگر زمانی به سلول‌های بنیادی برای پیوند نیاز داشتیم، این منبع ارزشمند به راحتی در دسترس قرار گیرد و بتوان برای پیوند از آن استفاده کرد.

رییس کارگروه شرکت‌های فناوری ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهری تاکید کرد:در کنار منابعی که امروز برای به‌دست آوردن سلول‌های بنیادی مطرح است، خون بند ناف که زمانی به‌عنوان زباله بیولوژیک دور ریخته می‌شد، موردتوجه بسیار قرارگرفته است.

وی با اشاره به اینکه خون بندناف یک منبع باارزش و غنی از سلول‌های بنیادی، سرم، پلاکت ها و سلول های ایمنی است، بیان کرد: از سرم خون به‌عنوان یک مکمل رشد در محیط کشت‌های مختلف استفاده می شود.

به گفته نیکوگفتار سرم خون به دلیل محتوای زیاد فاکتورهای محرک رشد، در انواع مدل های کشت سلولی ‌تاثیر به سزایی در رشد سلول ها دارد و به همین دلیل از سرم خون بند ناف امروزه استفاده گسترده ای در کشت سلولی در تحقیقات و بالین می‌شود.

وی در خصوص بانک خون‌بند ناف سازمان انتقال خون و نحوه عملکرد آن، بابیان اینکه این بانک، یک بانک خون‌بند ناف عمومی است،‌ گفت: این مرکز در سال ۱۳۸۷ تشکیل‌شده است و از آن زمان تابه‌حال حدود ۳ هزار واحد خون‌بند ناف از مادران اهداکننده‌ای که رضایت به اهدای خون‌بند ناف خود داده‌اند در این بانک نگهداری شده است.

وی درباره نگهداری خصوصی خون ‌بند ناف و چالش آن در جامعه گفت: با توجه به این‌که در بانک‌های خصوصی خون ‌بند ناف تنها برای خود نوزاد استفاده می‌شود، بیمارانی که شرایط بدخیم دارند نمی‌توانند از آن استفاده کنند، از طرفی میزان مصرف خون ‌بند ناف از بانک‌های خصوصی برای خانواده‌ها بسیار پایین است و در ازای پرداخت هزینه شاید هیچ‌وقت سرویسی دریافت نکنند.

نیکوگفتار با تاکید بر این‌که، تمامی اساتید دانشگاه، آشنایی مردم با موضوع اهدای خون‌ بند ناف به بانک‌های عمومی را توصیه می‌کنند، افزود: این کار باعث افزایش ذخیره این بانک‌ها می‌شود و به سبب آن، تعداد بسیاری از بیماران می‌توانند از طریق پیوند این سلول‌ها درمان شوند.

وی درخصوص تفاوت بانک‌های عمومی و خصوصی خون ‌بند ناف اظهار کرد: در بانک‌های عمومی خون‌ بند ناف، تمامی مادرانی که رضایت به اهدای خون‌ بند ناف نوزادشان دارند، می‌توانند واحد خون ‌بند ناف را به بانک عمومی اهدا کنند که در مجموع تمامی واحدهای اهداء شده پس از انجام کنترل کیفی، در بانک ذخیره‌سازی شده و بیماران نیازمند سلول‌های بنیادی پیوندی خون‌ساز می‌توانند با مراجعه به این مرکز، نمونه سازگار با بیماری خود را برای پیوند دریافت کنند.

نیکوگفتار همچنین افزود: اما در بانک‌های خصوصی شرایط متفاوت است و واحدهای خون ‌بند ناف برای خود خانواده و نوزاد ذخیره شده و برای پردازش و نگهداری آن نیز باید هزینه‌ای پرداخت شود.

مدیرعامل شرکت پژوهشی پرتو زیست در ادامه با معرفی بخشی از فعالیتهای به انجام رسیده در این شرکت آزمایشگاهی گفت: فعالیت این شرکت آزمایشگاهی در دو گروه ارائه خدمات بالینی، تشخیصی و تحقیقاتی فلوسایتومتری و گروه دوم که از اهمیت ویژه ای برخوردار است تولید فرآورده‌های بیولوژیکی است.

وی افزود:سرم خون‌بند ناف، لیزات پلاکتی، پی آر پی، ژل پلاکتی و همچنین سلول‌های بنیادی مزانشیمی از منابع مختلف مغزاستخوان، بافت جفت، پرده آمنیون، مایع آمنیون و بند ناف است که عمده آن از خون و ضایعات بیولوژیک خون‌بند ناف حاصل می‌شود.

به گفته رییس کارگروه شرکت های فن آور ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تمامی این محصولات در سطح آزمایشگاهی تولید و بسیاری از این تولیدات برای مصارف تحقیقاتی در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز تحقیقاتی در سراسر کشور قرار گرفته است.