بیماری های شایع در زنان، چگونگی درمان
هدف ما از این مطلب ارتقای سلامت زنان و رفع مشکلات زنانگی می باشد.
تصمیم گرفتم نکاتی در ارتباط با ارتقای سلامت زنان و مشکلات زنانگی در سنین مختلف زندگی و چگونگی برخورد با آنها ارائه نمایم. از این جهت مطالب در سه گروه سنی قبل از سن ۳۰ سالگی و نوجوانی، بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی و بعد از ۵۰ سالگی مرور می شود. اولین مسأله پیشگیری از سرطان گردن رحم و ضایعات پیش سرطانی و زگیل های تناسلی است که چون عامل آن انواعی از ویروس پاییلومای انسانی است، با تزریق واکسن خاص علیه این ویروس ها در سنین ۱۲-۲۶ سالگی عمدتاً می توان از آن پیشگیری نمود. اگر چه تزریق واکسن در صورت عدم ازدواج تا ۴۵ سالگی نیز می تواند مؤثر باشد، ولی هرچه در سنین پایین تر، حدود ۱۲ سالگی تزریق شود، واکنش بدن برای ایجاد آنتی بادی ضد آن بیشتر و در نتیجه تأثیر آن در پیشگیری افزون تر خواهد بود.
اختلالات هورمونال قبل از۳۰ سالگی
مسأله دیگر در سنین قبل از ۳۰ سالگی مسأله اختلالات هورمونال به صورت اختلال پریودماهیانه است که در ۲۰ درصد از دختر خانم ها به دلیل تخمدان های پلی کیستیک دیده می شود. مسأله عمدتاً ژنتیکی است، ولی عدم تحرک و استفاده از رژیم های غذایی ناسالم و غذاهای آماده و چرب و افزایش وزن به تشدید آن کمک می کند. این موارد همواره با انجام سونوگرافی از رحم و تخمدان ها و اندازه گیری هورمون ها در زمان خاصی از سیکل تشخیص داده می شود و با استفاده از برنامه ورزشی روزانه، جلوگیری از افزایش وزن، رعایت رژیم های غذایی سالم و بالاخره استفاده از هورمون هایی که ضرری برای بدن ندارند، می توان آن را کنترل نمود.
عفونت های لگنی
عفونت های لگنی که درحقیقت عفونت های دستگاه تناسلی داخلی است، در اثر انتقال میکروارگانیسم ها از قسمت های تحتانی دستگاه تناسلی به طور صعودی و انتقال آن به رحم ولوله های رحمی ایجاد می شود. این عفونت ها عمدتاً در اثر مقاربت انتقال می یابند و عوامل میکروبی ایجادکننده عمدتاً گونوره و کلامیدیا می باشند. علائم این بیماری تب به همراه درد لگنی، درد زیر شکم در محل لوله ها و تخمدان هاست که ممکن است در درجات خفیف تا شدید تفاوت کند. گاهی ممکن است عفونت های لگنی علائم خاصی ایجاد نکنند. تأخیر در درمان می تواند باعث بسته شدن لوله ها و نازایی شود. درمان باید علیه این عوامل صورت بگیرد.
عفونت ها و افزایش ترشحات زنانگی
مسأله دیگر در این سنین عفونت ها و افزایش ترشحات زنانگی است که شایع ترین علت مراجعه خانم ها به کلینیک های تخصصی زنان می باشد. البته این مسأله تا سنین یائسگی ممکن است یکی از مشکلات خانم ها باشد، ولی در سنین پایین تر و در سال های اولیه زناشویی به دلیل عدم مقاومت بدن در مقابل عوامل باکتریال بیشتر دیده می شود. ساده ترین فرم این عفونت ها، عفونت قسمت های تحتانی دستگاه تناسلی یا واژینیت ها هستند که به صورت افزایش ترشحات واژینال و گهگاه علائم خارش و سوزش این ناحیه تظاهر می کنند. شایع ترین عفونت های واژن واژینوزباکتریال است که در اثر عامل میکروبی به نام گاردنلاواژینالیس ایجاد می شود. تشخیص واژینوزباکتریال با وجود ترشحات با بوی ماهی به ویژه بعد از مقاربت یا دوش واژینال داده می شود، در معاینه ترشحات خاکستری رنگ در دیواره واژن وجود دارد. عفونت دیگر واژینال تریکومونازیس است که معمولاً از طریق مقاربت انتقال می یابد، در ۷۰درصد موارد از مردان به زنان منتقل می شود. این عفونت گاهی همراه با واژینوزباکتریال است و در حدود ۶۰درصد موارد این همراهی وجود دارد. علائم آن وجود ترشحات زیاد بدبوست که باعث تحریک دستگاه تناسلی خارجی نیز می شود. واژینیت مونیلیایی یا قارچی نوع دیگر از عفونت های دستگاه تناسلی تحتانی است؛ به طوری که ۷۵درصد زنان در طول زندگی حداقل یک بار این عفونت را تجربه کرده اند و ۴۵درصد زنان دو یا بیشتر موارد دچار این عفونت در طول زندگی می شوند. عوامل مستعدکننده این عفونت مصرف آنتی بیوتیک، شرایط هورمونی خاص، دوران بارداری و بیماری قند است. علائم این بیماری به صورت خارش دستگاه تناسلی تحتانی همراه با ترشحات پنیری شکل می باشد . ترشحات غلیظ به همراه تحریک ولو و واژن دیده می شود، درمان های موضعی و خوراکی باعث بهبود می شود.
کیست های تخمدان
مسأله دیگر در این سنین کیست های تخمدان است که ممکن است با اختلال پریود یا درد تظاهر کنند و یا با سونوگرافی تشخیص داده شوند. کیست های ساده با رشد قسمتی از تخمدان و تجمع مایع داخل آن مشخص می شوند، اندازه آنها معمولاً بالای ۳۰میلی متر یا ۳ سانتی متر است و نباید با فولیکول تخمک که در زمان تخمک گذاری حتی گاه به اندازه ۲۵میلی متر می رسد، اشتباه شوند. بیشتر این کیست ها خودبه خود یا با مصرف قرص های پیشگیری از بارداری در خلال شش تا هشت هفته از بین می روند و نیاز به پیگیری دو ماه بعد دارند. مسأله دیگر توده های تخمدانی است که در اثر رشد سلول های غیرطبیعی ایجاد می شوند که همیشه مترادف سرطان نیستند. این توده ها ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند. تفاوت تومورهای خوش خیم از بدخیم آن است که تومورهای بدخیم انتشار می یابند، ولی تومورهای خوش خیم انتشار نمی یابند. و تأثیری در بقای عمر ندارند. حد وسط این تومورها می تواند تومورهای مرزی باشند که در زیر میکروسکوپ توسط آسیب شناس تشخیص داده می شوند. این تومورها رشد آهسته ای دارند و ممکن است خصوصیات انتشاری و عودکننده داشته باشند و بیمار نیاز به جراحی های مکرر پیدا کند، ولی در بقا و طول عمر بیمار تأثیری نمی گذارند. درمان توده های تخمدانی، جراحی است. توده های خوش خیم تخمدان ممکن است در خانم های جوان کیست درموئید باشد که از سلول های جنینی به وجود می آیند و شایع ترین توده تخمدانی در زنان جوان است. این توده ها از سلول هایی که قرار است به تخمک تبدیل شوند، به وجود می آیند و ممکن است داخل آنها بافت های مختلف نظیر دندان، مو، چربی و بافت های دیگر حتی بافت ریه دیده شود. این توده های تخمدان چون سنگین هستند و ممکن است باعث چرخش پایه تخمدان و علائم اورژانس به صورت پیچش تخمدان یا خونریزی یا پارگی و عفونت شوند، باید تحت جراحی واقع گردند. معمولاً بعد از جراحی بیمار درمان می شود وتأثیری در بقای عمر او ایجاد نمی کند.
آندومتریوز
بیماری دیگری که معمولاً در دهه سوم زندگی، یعنی حدود ۳۰ سالگی دیده می شود آندومتریوز است. آندومتریوز بیماری خوش خیمی است که درآن بافت لایه داخلی رحم (آندومتر) درمحلی خارج از حفره رحمی قرار می گیرد. آندومتریوز به دلیل شیوع، علائم پرخطر و ارتباط با ناباروری بالقوه برای تهاجم به اعضا و سیستم های مجاور مانند دستگاه گوارش و ادراری از مباحث مهم بیماری های زنان به شمار می رود. آندومتریوزهای تخمدان، کیست های حاوی مایع غلیظ شکلاتی رنگ و گاهی سیاهرنگ هستند. با اینکه آندومتریوز یک پروسه خوش خیم است، اما مشخصات مشترک زیادی با بدخیمی دارد. علائم مربوط به آندومتریوز عبارتند از: درد قاعدگی، درد در زمان مقاربت، دشواری در اجابت مزاج. دردی که در بیمار مبتلا به آندومتریوز دیده می شود براساس مدت زمان شروع بیماری متفاوت است. در مراحل اولیه بالینی، زنان مبتلا بیشتر دچار درد دوره ای لگنی می شوند که یک یا دو روز قبل از جریان قاعدگی آغاز شده و در انتهای قاعدگی بهبود می یابد. درمان برای درد لگنی، درد قاعدگی و درد در هنگام مقاربت، خونریزی غیرطبیعی، کیست های تخمدانی و ناباروری مربوط به آندومتریوز، براساس تغییر شکل واضح آناتومی لوله ای و تخمدانی است. دخالت جراحی در یک آندومتریوما (کیست تخمدانی آندومتریوز) با اندازه بزرگ تر از ۳ سانتی متر، تغییر شکل وسیع و واضح آناتومی لگن، درگیری روده یا مثانه، وجود چسبندگی باید اعمال شود. جراحی ممکن است توانایی باروری را در زنان مبتلا به آندومتریوز شدید بهبود بخشد. درمان دارویی به طور کلی خط اول درمان در سایر زنان علامت دار است.
سرطان گردن رحم
مسأله دیگر در این سنین پیشگیری از سرطان گردن رحم با انجام تست پاپ اسمیر است. سرطان دهانه رحم تنها سرطان قابل پیشگیری زنان است که به وسیله تست سلول برداری دهانه رحم امکان پذیر می باشد. این روش باعث شده است در کشورهای پیشرفته که غربالگری این سرطان به طور منظم انجام می شود، به طور چشمگیری مرگ و میر ناشی از آن در طی چندسال اخیر کاسته شود. متأسفانه سرطان دهانه رحم در کشورهای در حال پیشرفت از جمله کشور ما، به دلیل عدم آگاهی خانم ها از انجام آن مرگ و میر قابل توجهی را در بر دارد. در مورد غربالگری منظم سرطان دهانه رحم به وسیله تست پاپ اسمیر خصوصاً در دوره فعالیت جنسی، میان سازمان های پزشکی اتفاق نظر وجود دارد؛ به طوری که غربالگری سالیانه با تست پاپ اسمیر و معاینه لگنی در تمامی زنان سن ۲۱ سال به بالا و یا سه سال بعد از شروع فعالیت جنسی توصیه می شود. این تست را می توان بعد از دو تا سه بار سالیانه جواب منفی با فواصل طولانی تر انجام داد. مشخص شده است که انجام تست پاپ اسمیر در سنین بالای ۷۰ سال در زنانی که همواره نتایج تست های شان طبیعی بوده است، ضرورتی ندارد. انجام این تست در زنانی که قبلاً تحت رحم برداری قرار گرفته اند ضرورتی ندارد؛ مگر آنکه عمل مذکور برای درمان سرطان دهانه رحم یا مراحل پیش سرطانی آن انجام شده باشد.
فیبروم رحمی
فیبروم رحمی (میوم رحمی) شایع ترین تومورهای لگنی در رشته زنان است. ۷۵درصد زنان از نظر بافت شناسی دچار فیبروم هستند، ولی تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد زنان به صورت بالینی فیبروم دارند و اغلب آنها بدون علامتند. با این وجود فیبروم ها مهم ترین علت جراحی ها در رشته زنان است. بیشتر فیبروم ها بدون علامت هستند و تنها ممکن است در سونوگرافی اتفاقی از لگن تشخیص داده شوند. درصورت بدون علامت و کوچک بودن (کمتر از cm6-5) نیاز به اقدام درمانی نیست و باید یک فیبروم بدون علامت با معاینات منظم و سونوگرافی شش ماه یکبار از نظر رشد پیگیری شود. درصورت افزایش رشد قابل ملاحظه نیاز به درمان است. در صورتی که فیبروم باعث خونریزی غیرطبیعی شود، که اکثراً به صورت نزدیک شدن فواصل پریود، پریود طولانی و سنگین می باشد یا ایجاد درد و فشار لگنی کند و یا اندازه آن بزرگ باشد، به طوری که اندازه رحم حدود حاملگی سه ماهه شود، نیاز به تداخل جراحی دارد. درمان فیبروم های علامت دار بر حسب سن بیمار و تعداد فرزندان تفاوت می کند. معمولاً در زنان جوان متمایل به حفظ باروری از روش های محافظه کارانه بصورت میومکتومی و برای افراد با سن بالاتر از ۴۰ سال و تعداد کافی فرزند برداشتن رحم توصیه می شود.
کیست های تخمدان
در مورد کیست های تخمدان در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی هم باید گفت، کیست های مرکب در این سنین بیشتر از سنین نوجوانی و قبل از ۳۰ سالگی دیده می شوند.کیست های مرکب یا کمپلکس با حضور تیغه یا سپتوم در داخل کیست از نظر سونوگرافیک مشخص می شوند که آنها را به حفرات متعدد تقسیم می کند؛ به طوری که کیست چند حفره ای ایجاد می شود. داخل این حفره ها از نظر سونوگرافیک ممکن است جوانه یا توده هایی رؤیت شود. ضخامت دیواره کیست های مرکب بیشتر است و این کیست ها ممکن است همراه با سرطان باشند. علاوه بر سونوگرافی معمولی، سونوگرافی داپلر در کیست های مرکب می تواند عروق بیشتری را نشان دهد که احتمال سرطان را بیشتر مطرح می کند.اندازه گیری بعضی از نشانه های شیمیایی به نام تومورمارکرها که از همه مهم تر CA۱۲۵ است، می تواند در تشخیص و احتمال سرطانی بودن کیست های مرکب کمک کننده باشد، اما این نشانه شیمیایی در شرایط دیگر، خصوصاً قبل از یائسگی و بعضی دیگر از بیماری های زنان مثل آندومتریوز یا فیبروم رحمی ممکن است افزایش یابد. با انجام معاینات لگنی شش ماه یکبار می توان به هرگونه بزرگی تخمدان در خانم ها پی برد.
درد سینه
مسأله دیگر در این سنین ماستودینی یا درد سینه در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی است که به دلیل تغییرات فیبروکیستیک سینه ایجاد می شود و ناشی از حساسیت گیرنده های سینه به هورمون های تخمدان در سنین ۵۰-۳۰ سالگی است. درد معمولاً دوطرفه و پراکنده است و قبل از شروع پریود به اوج خود می رسد و در حقیقت پریودی برای سینه است که اکثراً باعث نگرانی خانم ها می شود و در سونوگرافی علائم فیبرو کیستیک دیده می شود.
یائسگی
یکی از مشکلات عمده زنان در سنین ۴۰-۵۰ سالگی تغییرات مربوط به یائسگی است . سن متوسط یائسگی ۴۴-۴۸ سالگی است که یکی دو سال قبل از تثبیت یائسگی (قطع عادت ماهیانه به مدت یکسال) تغییراتی در این دوران ایجاد می شود. این تغییرات شامل اختلال عادت ماهیانه است که ابتدا فواصل آن نزدیک می شود و سپس در فاصله های دیرتر پیش می آید. در این دوران ممکن است علائم گرگرفتگی، اضطراب و بی خوابی حادث شود که با مشاوره پزشکی قابل کنترل است. به هرحال هرگونه خونریزی غیرطبیعی به صورت عادت های طولانی و سنگین، خونریزی های بین عادت ماهیانه وخونریزی های بعد از مقاربت باید مورد توجه واقع شود و با انجام سونوگرافی وکولپوسکوپی (بررسی دهانه رحم با میکرسکوپ سه بعدی) و نمونه برداری از مخاط گردن رحم و رحم به صورت کورتاژ تشخیصی مورد بررسی قرار گیرد.
بعد از یائسگی
علاوه بر مشکلات این دوران که علائم خشکی واژن، مشکلات ادراری و مشکلات روحی روانی است، با درمان های هورمونال و یا آرام بخش ها قابل کنترل می باشد، گاهی مشکلات دیگر مثلاً لکه بینی هایی در اثر خشکی مخاط واژن و رحم ایجاد می شود که نیاز به بررسی جهت رد مشکلات ناشی از سرطان رحم و گردن رحم و یا تخمدان دارد. به طوری که ۲۰درصد خونریزی های بعد از یائسگی می تواند دلیل بر بیماری های بدخیم باشد؛به همین جهت باید گردن رحم هم مورد بررسی قرار گیرد.انجام تست پاپ اسمیر تا ۷۰ سالگی توصیه می شود. در صورت غیرطبیعی بودن پاپ اسمیر با ظاهر غیرطبیعی گردن رحم نیاز به کولپوسکوپی است. علاوه بر این در موارد خونریزی های غیرطبیعی باید سونوگرافی واژینال جهت بررسی ضخامت رحم و بررسی وضعیت تخمدان ها انجام شود و نهایتاً نمونه برداری رحمی به صورت کورتاژ انجام گیرد. سرطان تخمدان نیز در سنین بعد از یائسگی یعنی ۵۰ سال به بالا شایع تر است، به همین جهت تمام خانم های یائسه تا آخر عمر باید شش ماه یکبار تحت معاینه لگنی واقع شوند و در صورت بروز علائم شکمی به صورت درد زیر شکم و یا علائم گوارشی به مسأله تخمدان ها جهت بررسی و سونوگرافی دقت شود. خانم هایی که دو فامیل درجه یک مبتلا به سرطان سینه، تخمدان، رحم و روده داشته باشند، باید شش ماه یکبار تحت معاینه واژینال، سونوگرافی واژینال و اندازه گیری نشانه شیمیایی CA125 واقع شوند. مسئله دیگر توجه به سینه جهت تشخیص زودرس سرطان سینه است که خصوصاً در سنین بالای ۵۰ سالگی شایع تر است. خانم ها به طور کلی از سن ۳۰ سالگی و خصوصاً بعد از ۵۰ سالگی هر ماه سینه را توسط خودشان مورد معاینه قرار دهند و جهت معاینات پزشکی شش ماه یکبار از پزشکان بخواهند که سینه هم مورد معاینه واقع شود. نهایتاً ماموگرافی از سینه که از ۴۰ سالگی به بعد در فواصل دو سال یکبار و از ۵۰ سالگی به بعد در مراحل سالیانه انجام دهند. در خانم های دارای سابقه خانوادگی سرطان سینه، تخمدان و رحم و روده در دو فامیل درجه یک، صلاح است که ماموگرافی اولیه در سنین زودتر ۳۰ تا ۳۵ سالگی شروع شود.همچنین جهت تشخیص زودرس سرطان ریه از ۵۰ سال به بعد رادیوگرافی ریه سالیانه باید انجام شود و جهت تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ آزمایش مدفوع از نظر وجود خون مخفی سالیانه یا کولونوسکوپی به فواصل انجام گیرد. در خانم های یائسه صلاح است پنج سال یکبار تراکم استخوانی اندازه گیری شود تا در صورت علائم کمبود تحت درمان خاص واقع گردند. جهت پیشگیری از پوکی استخوان، ورزش به مدت نیم ساعت سه بار در هفته و مصرف روزانه کلسیم حداقل ۱۰۰۰ میلی گرم و ترکیبات ویتامین D توصیه می شود.
اختلالات هورمونال قبل از۳۰ سالگی
مسأله دیگر در سنین قبل از ۳۰ سالگی مسأله اختلالات هورمونال به صورت اختلال پریودماهیانه است که در ۲۰ درصد از دختر خانم ها به دلیل تخمدان های پلی کیستیک دیده می شود. مسأله عمدتاً ژنتیکی است، ولی عدم تحرک و استفاده از رژیم های غذایی ناسالم و غذاهای آماده و چرب و افزایش وزن به تشدید آن کمک می کند. این موارد همواره با انجام سونوگرافی از رحم و تخمدان ها و اندازه گیری هورمون ها در زمان خاصی از سیکل تشخیص داده می شود و با استفاده از برنامه ورزشی روزانه، جلوگیری از افزایش وزن، رعایت رژیم های غذایی سالم و بالاخره استفاده از هورمون هایی که ضرری برای بدن ندارند، می توان آن را کنترل نمود.
عفونت های لگنی
عفونت های لگنی که درحقیقت عفونت های دستگاه تناسلی داخلی است، در اثر انتقال میکروارگانیسم ها از قسمت های تحتانی دستگاه تناسلی به طور صعودی و انتقال آن به رحم ولوله های رحمی ایجاد می شود. این عفونت ها عمدتاً در اثر مقاربت انتقال می یابند و عوامل میکروبی ایجادکننده عمدتاً گونوره و کلامیدیا می باشند. علائم این بیماری تب به همراه درد لگنی، درد زیر شکم در محل لوله ها و تخمدان هاست که ممکن است در درجات خفیف تا شدید تفاوت کند. گاهی ممکن است عفونت های لگنی علائم خاصی ایجاد نکنند. تأخیر در درمان می تواند باعث بسته شدن لوله ها و نازایی شود. درمان باید علیه این عوامل صورت بگیرد.
عفونت ها و افزایش ترشحات زنانگی
مسأله دیگر در این سنین عفونت ها و افزایش ترشحات زنانگی است که شایع ترین علت مراجعه خانم ها به کلینیک های تخصصی زنان می باشد. البته این مسأله تا سنین یائسگی ممکن است یکی از مشکلات خانم ها باشد، ولی در سنین پایین تر و در سال های اولیه زناشویی به دلیل عدم مقاومت بدن در مقابل عوامل باکتریال بیشتر دیده می شود. ساده ترین فرم این عفونت ها، عفونت قسمت های تحتانی دستگاه تناسلی یا واژینیت ها هستند که به صورت افزایش ترشحات واژینال و گهگاه علائم خارش و سوزش این ناحیه تظاهر می کنند. شایع ترین عفونت های واژن واژینوزباکتریال است که در اثر عامل میکروبی به نام گاردنلاواژینالیس ایجاد می شود. تشخیص واژینوزباکتریال با وجود ترشحات با بوی ماهی به ویژه بعد از مقاربت یا دوش واژینال داده می شود، در معاینه ترشحات خاکستری رنگ در دیواره واژن وجود دارد. عفونت دیگر واژینال تریکومونازیس است که معمولاً از طریق مقاربت انتقال می یابد، در ۷۰درصد موارد از مردان به زنان منتقل می شود. این عفونت گاهی همراه با واژینوزباکتریال است و در حدود ۶۰درصد موارد این همراهی وجود دارد. علائم آن وجود ترشحات زیاد بدبوست که باعث تحریک دستگاه تناسلی خارجی نیز می شود. واژینیت مونیلیایی یا قارچی نوع دیگر از عفونت های دستگاه تناسلی تحتانی است؛ به طوری که ۷۵درصد زنان در طول زندگی حداقل یک بار این عفونت را تجربه کرده اند و ۴۵درصد زنان دو یا بیشتر موارد دچار این عفونت در طول زندگی می شوند. عوامل مستعدکننده این عفونت مصرف آنتی بیوتیک، شرایط هورمونی خاص، دوران بارداری و بیماری قند است. علائم این بیماری به صورت خارش دستگاه تناسلی تحتانی همراه با ترشحات پنیری شکل می باشد . ترشحات غلیظ به همراه تحریک ولو و واژن دیده می شود، درمان های موضعی و خوراکی باعث بهبود می شود.
کیست های تخمدان
مسأله دیگر در این سنین کیست های تخمدان است که ممکن است با اختلال پریود یا درد تظاهر کنند و یا با سونوگرافی تشخیص داده شوند. کیست های ساده با رشد قسمتی از تخمدان و تجمع مایع داخل آن مشخص می شوند، اندازه آنها معمولاً بالای ۳۰میلی متر یا ۳ سانتی متر است و نباید با فولیکول تخمک که در زمان تخمک گذاری حتی گاه به اندازه ۲۵میلی متر می رسد، اشتباه شوند. بیشتر این کیست ها خودبه خود یا با مصرف قرص های پیشگیری از بارداری در خلال شش تا هشت هفته از بین می روند و نیاز به پیگیری دو ماه بعد دارند. مسأله دیگر توده های تخمدانی است که در اثر رشد سلول های غیرطبیعی ایجاد می شوند که همیشه مترادف سرطان نیستند. این توده ها ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند. تفاوت تومورهای خوش خیم از بدخیم آن است که تومورهای بدخیم انتشار می یابند، ولی تومورهای خوش خیم انتشار نمی یابند. و تأثیری در بقای عمر ندارند. حد وسط این تومورها می تواند تومورهای مرزی باشند که در زیر میکروسکوپ توسط آسیب شناس تشخیص داده می شوند. این تومورها رشد آهسته ای دارند و ممکن است خصوصیات انتشاری و عودکننده داشته باشند و بیمار نیاز به جراحی های مکرر پیدا کند، ولی در بقا و طول عمر بیمار تأثیری نمی گذارند. درمان توده های تخمدانی، جراحی است. توده های خوش خیم تخمدان ممکن است در خانم های جوان کیست درموئید باشد که از سلول های جنینی به وجود می آیند و شایع ترین توده تخمدانی در زنان جوان است. این توده ها از سلول هایی که قرار است به تخمک تبدیل شوند، به وجود می آیند و ممکن است داخل آنها بافت های مختلف نظیر دندان، مو، چربی و بافت های دیگر حتی بافت ریه دیده شود. این توده های تخمدان چون سنگین هستند و ممکن است باعث چرخش پایه تخمدان و علائم اورژانس به صورت پیچش تخمدان یا خونریزی یا پارگی و عفونت شوند، باید تحت جراحی واقع گردند. معمولاً بعد از جراحی بیمار درمان می شود وتأثیری در بقای عمر او ایجاد نمی کند.
آندومتریوز
بیماری دیگری که معمولاً در دهه سوم زندگی، یعنی حدود ۳۰ سالگی دیده می شود آندومتریوز است. آندومتریوز بیماری خوش خیمی است که درآن بافت لایه داخلی رحم (آندومتر) درمحلی خارج از حفره رحمی قرار می گیرد. آندومتریوز به دلیل شیوع، علائم پرخطر و ارتباط با ناباروری بالقوه برای تهاجم به اعضا و سیستم های مجاور مانند دستگاه گوارش و ادراری از مباحث مهم بیماری های زنان به شمار می رود. آندومتریوزهای تخمدان، کیست های حاوی مایع غلیظ شکلاتی رنگ و گاهی سیاهرنگ هستند. با اینکه آندومتریوز یک پروسه خوش خیم است، اما مشخصات مشترک زیادی با بدخیمی دارد. علائم مربوط به آندومتریوز عبارتند از: درد قاعدگی، درد در زمان مقاربت، دشواری در اجابت مزاج. دردی که در بیمار مبتلا به آندومتریوز دیده می شود براساس مدت زمان شروع بیماری متفاوت است. در مراحل اولیه بالینی، زنان مبتلا بیشتر دچار درد دوره ای لگنی می شوند که یک یا دو روز قبل از جریان قاعدگی آغاز شده و در انتهای قاعدگی بهبود می یابد. درمان برای درد لگنی، درد قاعدگی و درد در هنگام مقاربت، خونریزی غیرطبیعی، کیست های تخمدانی و ناباروری مربوط به آندومتریوز، براساس تغییر شکل واضح آناتومی لوله ای و تخمدانی است. دخالت جراحی در یک آندومتریوما (کیست تخمدانی آندومتریوز) با اندازه بزرگ تر از ۳ سانتی متر، تغییر شکل وسیع و واضح آناتومی لگن، درگیری روده یا مثانه، وجود چسبندگی باید اعمال شود. جراحی ممکن است توانایی باروری را در زنان مبتلا به آندومتریوز شدید بهبود بخشد. درمان دارویی به طور کلی خط اول درمان در سایر زنان علامت دار است.
سرطان گردن رحم
مسأله دیگر در این سنین پیشگیری از سرطان گردن رحم با انجام تست پاپ اسمیر است. سرطان دهانه رحم تنها سرطان قابل پیشگیری زنان است که به وسیله تست سلول برداری دهانه رحم امکان پذیر می باشد. این روش باعث شده است در کشورهای پیشرفته که غربالگری این سرطان به طور منظم انجام می شود، به طور چشمگیری مرگ و میر ناشی از آن در طی چندسال اخیر کاسته شود. متأسفانه سرطان دهانه رحم در کشورهای در حال پیشرفت از جمله کشور ما، به دلیل عدم آگاهی خانم ها از انجام آن مرگ و میر قابل توجهی را در بر دارد. در مورد غربالگری منظم سرطان دهانه رحم به وسیله تست پاپ اسمیر خصوصاً در دوره فعالیت جنسی، میان سازمان های پزشکی اتفاق نظر وجود دارد؛ به طوری که غربالگری سالیانه با تست پاپ اسمیر و معاینه لگنی در تمامی زنان سن ۲۱ سال به بالا و یا سه سال بعد از شروع فعالیت جنسی توصیه می شود. این تست را می توان بعد از دو تا سه بار سالیانه جواب منفی با فواصل طولانی تر انجام داد. مشخص شده است که انجام تست پاپ اسمیر در سنین بالای ۷۰ سال در زنانی که همواره نتایج تست های شان طبیعی بوده است، ضرورتی ندارد. انجام این تست در زنانی که قبلاً تحت رحم برداری قرار گرفته اند ضرورتی ندارد؛ مگر آنکه عمل مذکور برای درمان سرطان دهانه رحم یا مراحل پیش سرطانی آن انجام شده باشد.
فیبروم رحمی
فیبروم رحمی (میوم رحمی) شایع ترین تومورهای لگنی در رشته زنان است. ۷۵درصد زنان از نظر بافت شناسی دچار فیبروم هستند، ولی تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد زنان به صورت بالینی فیبروم دارند و اغلب آنها بدون علامتند. با این وجود فیبروم ها مهم ترین علت جراحی ها در رشته زنان است. بیشتر فیبروم ها بدون علامت هستند و تنها ممکن است در سونوگرافی اتفاقی از لگن تشخیص داده شوند. درصورت بدون علامت و کوچک بودن (کمتر از cm6-5) نیاز به اقدام درمانی نیست و باید یک فیبروم بدون علامت با معاینات منظم و سونوگرافی شش ماه یکبار از نظر رشد پیگیری شود. درصورت افزایش رشد قابل ملاحظه نیاز به درمان است. در صورتی که فیبروم باعث خونریزی غیرطبیعی شود، که اکثراً به صورت نزدیک شدن فواصل پریود، پریود طولانی و سنگین می باشد یا ایجاد درد و فشار لگنی کند و یا اندازه آن بزرگ باشد، به طوری که اندازه رحم حدود حاملگی سه ماهه شود، نیاز به تداخل جراحی دارد. درمان فیبروم های علامت دار بر حسب سن بیمار و تعداد فرزندان تفاوت می کند. معمولاً در زنان جوان متمایل به حفظ باروری از روش های محافظه کارانه بصورت میومکتومی و برای افراد با سن بالاتر از ۴۰ سال و تعداد کافی فرزند برداشتن رحم توصیه می شود.
کیست های تخمدان
در مورد کیست های تخمدان در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی هم باید گفت، کیست های مرکب در این سنین بیشتر از سنین نوجوانی و قبل از ۳۰ سالگی دیده می شوند.کیست های مرکب یا کمپلکس با حضور تیغه یا سپتوم در داخل کیست از نظر سونوگرافیک مشخص می شوند که آنها را به حفرات متعدد تقسیم می کند؛ به طوری که کیست چند حفره ای ایجاد می شود. داخل این حفره ها از نظر سونوگرافیک ممکن است جوانه یا توده هایی رؤیت شود. ضخامت دیواره کیست های مرکب بیشتر است و این کیست ها ممکن است همراه با سرطان باشند. علاوه بر سونوگرافی معمولی، سونوگرافی داپلر در کیست های مرکب می تواند عروق بیشتری را نشان دهد که احتمال سرطان را بیشتر مطرح می کند.اندازه گیری بعضی از نشانه های شیمیایی به نام تومورمارکرها که از همه مهم تر CA۱۲۵ است، می تواند در تشخیص و احتمال سرطانی بودن کیست های مرکب کمک کننده باشد، اما این نشانه شیمیایی در شرایط دیگر، خصوصاً قبل از یائسگی و بعضی دیگر از بیماری های زنان مثل آندومتریوز یا فیبروم رحمی ممکن است افزایش یابد. با انجام معاینات لگنی شش ماه یکبار می توان به هرگونه بزرگی تخمدان در خانم ها پی برد.
درد سینه
مسأله دیگر در این سنین ماستودینی یا درد سینه در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی است که به دلیل تغییرات فیبروکیستیک سینه ایجاد می شود و ناشی از حساسیت گیرنده های سینه به هورمون های تخمدان در سنین ۵۰-۳۰ سالگی است. درد معمولاً دوطرفه و پراکنده است و قبل از شروع پریود به اوج خود می رسد و در حقیقت پریودی برای سینه است که اکثراً باعث نگرانی خانم ها می شود و در سونوگرافی علائم فیبرو کیستیک دیده می شود.
یائسگی
یکی از مشکلات عمده زنان در سنین ۴۰-۵۰ سالگی تغییرات مربوط به یائسگی است . سن متوسط یائسگی ۴۴-۴۸ سالگی است که یکی دو سال قبل از تثبیت یائسگی (قطع عادت ماهیانه به مدت یکسال) تغییراتی در این دوران ایجاد می شود. این تغییرات شامل اختلال عادت ماهیانه است که ابتدا فواصل آن نزدیک می شود و سپس در فاصله های دیرتر پیش می آید. در این دوران ممکن است علائم گرگرفتگی، اضطراب و بی خوابی حادث شود که با مشاوره پزشکی قابل کنترل است. به هرحال هرگونه خونریزی غیرطبیعی به صورت عادت های طولانی و سنگین، خونریزی های بین عادت ماهیانه وخونریزی های بعد از مقاربت باید مورد توجه واقع شود و با انجام سونوگرافی وکولپوسکوپی (بررسی دهانه رحم با میکرسکوپ سه بعدی) و نمونه برداری از مخاط گردن رحم و رحم به صورت کورتاژ تشخیصی مورد بررسی قرار گیرد.
بعد از یائسگی
علاوه بر مشکلات این دوران که علائم خشکی واژن، مشکلات ادراری و مشکلات روحی روانی است، با درمان های هورمونال و یا آرام بخش ها قابل کنترل می باشد، گاهی مشکلات دیگر مثلاً لکه بینی هایی در اثر خشکی مخاط واژن و رحم ایجاد می شود که نیاز به بررسی جهت رد مشکلات ناشی از سرطان رحم و گردن رحم و یا تخمدان دارد. به طوری که ۲۰درصد خونریزی های بعد از یائسگی می تواند دلیل بر بیماری های بدخیم باشد؛به همین جهت باید گردن رحم هم مورد بررسی قرار گیرد.انجام تست پاپ اسمیر تا ۷۰ سالگی توصیه می شود. در صورت غیرطبیعی بودن پاپ اسمیر با ظاهر غیرطبیعی گردن رحم نیاز به کولپوسکوپی است. علاوه بر این در موارد خونریزی های غیرطبیعی باید سونوگرافی واژینال جهت بررسی ضخامت رحم و بررسی وضعیت تخمدان ها انجام شود و نهایتاً نمونه برداری رحمی به صورت کورتاژ انجام گیرد. سرطان تخمدان نیز در سنین بعد از یائسگی یعنی ۵۰ سال به بالا شایع تر است، به همین جهت تمام خانم های یائسه تا آخر عمر باید شش ماه یکبار تحت معاینه لگنی واقع شوند و در صورت بروز علائم شکمی به صورت درد زیر شکم و یا علائم گوارشی به مسأله تخمدان ها جهت بررسی و سونوگرافی دقت شود. خانم هایی که دو فامیل درجه یک مبتلا به سرطان سینه، تخمدان، رحم و روده داشته باشند، باید شش ماه یکبار تحت معاینه واژینال، سونوگرافی واژینال و اندازه گیری نشانه شیمیایی CA125 واقع شوند. مسئله دیگر توجه به سینه جهت تشخیص زودرس سرطان سینه است که خصوصاً در سنین بالای ۵۰ سالگی شایع تر است. خانم ها به طور کلی از سن ۳۰ سالگی و خصوصاً بعد از ۵۰ سالگی هر ماه سینه را توسط خودشان مورد معاینه قرار دهند و جهت معاینات پزشکی شش ماه یکبار از پزشکان بخواهند که سینه هم مورد معاینه واقع شود. نهایتاً ماموگرافی از سینه که از ۴۰ سالگی به بعد در فواصل دو سال یکبار و از ۵۰ سالگی به بعد در مراحل سالیانه انجام دهند. در خانم های دارای سابقه خانوادگی سرطان سینه، تخمدان و رحم و روده در دو فامیل درجه یک، صلاح است که ماموگرافی اولیه در سنین زودتر ۳۰ تا ۳۵ سالگی شروع شود.همچنین جهت تشخیص زودرس سرطان ریه از ۵۰ سال به بعد رادیوگرافی ریه سالیانه باید انجام شود و جهت تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ آزمایش مدفوع از نظر وجود خون مخفی سالیانه یا کولونوسکوپی به فواصل انجام گیرد. در خانم های یائسه صلاح است پنج سال یکبار تراکم استخوانی اندازه گیری شود تا در صورت علائم کمبود تحت درمان خاص واقع گردند. جهت پیشگیری از پوکی استخوان، ورزش به مدت نیم ساعت سه بار در هفته و مصرف روزانه کلسیم حداقل ۱۰۰۰ میلی گرم و ترکیبات ویتامین D توصیه می شود.
منبع:
آکاایران
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼