رعایت بهداشت نوزاد، غافل نشوید

شیرخواران در برابر هر آنچه که برایشان خطرساز باشد تقریبا نمی‌توانند از خود دفاع کنند؛ یکی از خطرهایی که با آن مواجهند نیز میکروب‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌های اطرافشان است. آیا میدانید چطور بهداشت آنها را رعایت کنید؟

از بهداشت نوزادتان غافل نشوید

رعایت بهداشت نوزادان دامنه وسیعی دارد و گاه والدین نمی‌توانند حد مناسب رعایت بهداشت را پیدا کنند. حتما با والدینی مواجه شده‌اید که در مورد فرزند خود بسیار با وسواس عمل می‌کنند و به قول معروف او را استریل بار می‌آورند و بالعکس والدینی را هم دیده‌اید که فرزند خود را رها کرده و به بهداشت او توجهی ندارند و می‌گویند میکروب برای بچه لازم است و هر چه راحت‌تر بگیرید فرزندتان راحت‌تر و بهتر بزرگ می‌شود.

شستن دست‌ها قبل از تماس با شیرخوار

دکتر حشمت‌الله بدوحی، متخصص بیماری‌های کودکان و نوزادان و متخصص رشد و نمو و بهداشت و تغذیه اطفال در این باره می‌گوید: شکی نیست که رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها بهتر از درمان بیماری است.

ساده‌ترین راه، شستن دست‌ها قبل از تماس با شیرخوار و همچنین جلوگیری از تماس شیرخوار با افرادی که بیماری مسری دارند و واکسینه کردن به موقع نوزاد در برابر بیماری‌های مسری است. از طرفی افراط بیش از حد در شستن دست‌ها و صورت نوزاد و محدودیت بیش از حد در ارتباط اجتماعی شیرخوار و نبردن نوزاد در جمع می‌تواند مشکل‌ساز باشد و باید متعادل رفتار کرد.

از طرفی چند نوع باکتری در روده شیرخوار به طور طبیعی وجود دارد که بیماریزا نیستند ولی چنانچه میکروب‌های بیماریزا وارد بدن شیرخوار شود قطعا ایجاد بیماری می‌کند و لذا توصیه نمی‌شود که در این مورد بی‌توجهی شود. پس می‌توان نتیجه گرفت که نه وسواس بیش از حد و نه بی‌توجهی به بهداشت شیرخواران به سلامت آنها کمکی نمی‌کند و باید تعادل را در رعایت بهداشت آنها در نظر داشت.

بهداشت تن و بدن‌ کودک

پوست اولین سد دفاعی انسان در برابر میکروب‌هاست. در نوزادان این سد دفاعی به مقدار کافی مقاومت ندارد و کمی آسیب‌پذیر است. به همین دلیل باید پوست سر و تن نوزادان را تمیز نگه داریم و بسته به شرایط نوزاد او را حمام کنیم. به گفته دکتر بدوحی، پوست کودکان از نظر چربی متفاوت است.

اگر پوست کودک خشک باشد فاصله حمام کردن باید افزایش یابد مثلا هفته‌ای یک بار، اما اگر پوست نوزاد خشک نباشد می‌توان نهایتا تا هفته‌ای 3 بار نیز او را حمام کرد. استفاده از صابون یا شامپوی بدن که معطر نبوده و مخصوص کودک باشد اشکالی ندارد، مگر موارد خاصی که پوست خیلی خشک یا اگزمایی باشد که از صابون‌های خاص طبی باید استفاده شود. برای موی سر نیز استفاده از شامپوی مخصوص نوزاد که چشم‌های او را نسوزاند هفته‌ای یکی دو بار ضروری است برخی از نوزادان دچار کبره چربی روی پوست سر هستند که با تجویز پزشک باید از شامپو‌های مخصوص استفاده کنند.

بعد از حمام کردن شیرخوار لازم است تمام بدن نوزاد را خشک کنیم اعم از زیر بغل‌ها، زیر گردن، کشاله ران‌ها و گوش‌ها. لازم به یادآوری است که قسمت خارجی گوش‌های نوزاد را با یک دستمال تمیز و نرم، خشک کرده و از گوش‌پاک‌کن به هیچ وجه استفاده نمی‌کنیم.

شستن دست و صورت نوزادان

حتی‌المقدور از شستن زیاد دست و صورت در شیرخوارانی که پوست خشک دارند خودداری کنید و فقط در صورت آلوده شدن با غذا یا استفراغ و... دست و صورت نوزاد را آن هم با آب شیر (در صورت بهداشتی بودن) و اگر نه با آب جوشیده سرد شده بشویید. از مواد شوینده دست بزرگسالان به هیچ وجه برای شستن دست نوزادان استفاده نکنید. در نوزادانی که پوست خشک ندارند می‌توانید غیر از مورد ذکر شده صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوند نیز دست وصورتشان را با آب بشویید.

ناخن‌های شیرخوار از رشد سریع برخوردار می‌باشد و از آنجایی که ممکن است باعث خراش پوست صورت شود لازم است کوتاه گردد. هفته‌ای یکی دو بار و بهترین زمان پس از حمام و در زمان خواب است که با استفاده از ناخنگیر مخصوص نوزاد که فقط برای خود نوزاد بوده و افراد دیگر با آن ناخن نمی‌گیرند انجام می‌شود. کوتاه کردن ناخن‌های پا با فاصله زمانی بیشتری صورت می‌گیرد چون رشد کندتری نسبت به ناخن‌های دست دارند.

بهداشت غذایی کودک

از آنجایی که ایمنی بدن نوزاد و شیرخوار کم می‌باشد لذا مستعد ابتلا به انواع بیماری‌هاست. برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ها متخصصان توصیه می‌کنند نوزاد از بدو تولد از شیر مادر تغذیه نماید مخصوصا کلستروم یا آغوز که مثل یک واکسن عمل کرده و تمام مواد و فاکتورهای ایمنی‌بخش را به نوزاد منتقل می‌نماید.

پس همان طور که می‌دانید برای نوزادان زیر 6 ماه بهترین و تنهاترین غذا شیر مادر است که همیشه در دسترس و بهداشتی و عاری از میکروب است. در صورتی که مجبور به استفاده از شیر‌های کمکی شدیم بهتر است که از فنجان یا قاشق یا قطره چکان استفاده کنیم تا نوزاد شیر مادر را همواره همراه شیر کمکی بخورد و لازم است که قبل از تغذیه نوزاد دست‌های خود را با آب و صابون بشوییم و لوازم تغذیه نوزاد را نیز باید با آب بهداشتی و اگر آب بهداشتی در دسترس نبود با آب جوشیده شده شسته و اگر آلوده شدند آنها را بجوشانیم.

پستانک و سرشیشه‌ها و شیشه‌های شیر نوزادان را با چندین روش بسته به امکانات خانواده می‌شود ضدعفونی کرد. هم دستگاه‌های مخصوص الکتریکی یا بن ماری (بن ماری دستگاهی است دارای حوضچه‌ای استیل که با آب پر می‌شود و ظروف مختلف درون آن قرار می‌گیرد. حرکت همرفتی گرما در آب از حرارت مستقیم شعله جلوگیری کرده و سبب ایجاد حرارت یکنواخت و قابل کنترل در بن ماری می‌شود) حتی از قابلمه نیز می‌توان استفاده کرد به طوری که چندین شیشه شیر را در قابلمه آب گذاشته و به مدت 20 دقیقه بجوشانیم. مدت جوشاندن سرشیشه‌ها کمتر و به مدت 10 دقیقه است.

لازم نیست پستانک دائما شسته شود فقط در صورتی که آلوده شود یا به زمین بیفتد‌ یا با سطح آلوده برخورد نماید ضدعفونی کردن آن ضروری است. در نوزادی که شیرخورده و پستانک آغشته به شیر شده باشد و بیش از یک ساعت در محیط آزاد قرار گیرد باید حتما شسته شود چرا که شیر محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها و تجمع میکروب‌هاست.

لازم نیست پستانک دائما شسته شود فقط در صورتی که آلوده شود یا به زمین بیفتد یا با سطح آلوده برخورد نماید ضدعفونی‌کردن آن ضروری است

کارشناسان تغذیه معتقدند پایان ۶ ماهگی بهترین زمان برای شروع غذای کمکی است. شروع زودهنگام یا دیرهنگام غذای کمکی هر دو اثرات نامطلوبی بر سلامت نوزاد دارد. قانونی کلی در مورد تغذیه تکمیلی نوزاد این است که از موادی استفاده شود که بعدها در سفره خانواده وجود دارد و حتما بعد از تغذیه با شیر مادر به نوزاد داده شود و هرگز (تا پایان یک سالگی) قبل از دادن شیر مادر یا حتی در فواصل آن به کودک غذا ندهید.

از یک نوع ماده غذایی ساده آغاز و کم‌کم به مخلوطی از چند نوع برسید. از یک قاشق مرباخوری شروع کنید و به تدریج مقدار آن را افزایش دهید. مواد غذایی چه از نظر نوع و چه از نظر مقدار باید به تدریج به غذای شیرخوار افزوده شود و بین اضافه کردن مواد غذایی مختلف ۵ تا ۷ روز فاصله باشد تا شیرخوار به یک غذا عادت کند و در صورت ناسازگاری با نوعی از غذا، آن غذا به راحتی شناخته شود. غذاها باید ابتدا رقیق تهیه شده و به تدریج غلظت آن افزایش یابد. همزمان با شروع غذای کمکی دفعات شیر دادن نه‌تنها کم نشده حتی در صورت میل نوزاد باید افزایش هم بیابد. با شروع غذای کمکی، دادن آب جوشیده خنک بنا به میل نوزاد لازم است.

تحقیقات درخصوص استفاده از ماکروویو نشان داده که مایکروویو حرارت را یکسان پخش نمی‌کند و ممکن است باعث به وجود آمدن نقاط داغ و سوزاندن نوزاد شود. همچنین امکان دارد بیرون بطری شیر سرد و داخل آن داغ باشد. اگر غذا به خوبی حرارت نبیند، باکتری‌های آن کشته نمی‌شود و می‌توانند نوزاد را مسموم کنند. از مایکروویو برای گرم کردن شیر مادر استفاده نکنید زیرا ویتامین‌ها و عوامل محافظ آن را تخریب می‌کند. در کل بهتر است برای گرم کردن شیر و غذای نوزاد از حرارت مستقیم استفاده کنید.

بهداشت لوازم کودک

شیرخواران پس از این‌که دست‌های خود را کشف کرده و توانایی حرکت دادن آن را به طرفی که می‌خواهند پیدا می‌کنند و قدرت گرفتن اشیا را به دست می‌آورند، دوست دارند همه چیز را به دست گیرند و آن را به طرف دهانشان ببرند. پس بهتر است که اشیایی مناسب حال کودک تعبیه کنیم که مخصوص او باشد تا بتواند با آنها بازی کرده و مهارت‌های خود را افزایش دهد.

باید اسباب‌بازی‌هایی انتخاب کرد که قابل شستشو بوده و اجزای جداشدنی و تیز نداشته باشند و خودرنگ بوده و روی آنها رنگ نداشته باشد که کنده شود. اسباب‌بازی‌های نوزاد را باید با آب و مایع ظرفشویی شستشو داده منتهی باید به خوبی آبکشی و خشک شوند.

همچنین نوزاد از پوشاک مخصوص خود استفاده می‌کند که دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است. به گفته این متخصص پوشش شیرخوار باید بسته به فصل انتخاب شود و هرگز از لباس‌های نایلونی و یا لباس‌هایی که برچسب پلاستیکی دارند استفاده نگردد و طوری انتخاب شود که پوشیدن و در آوردن آن از تن شیرخوار به راحتی صورت گیرد.

لباس‌هایی که از ناحیه ران‌ها و جلو باز می‌شود مناسب می‌باشند. معمولا شیرخواران یک لایه بیشتر از بالغین پوشش دارند و البته بسته به درجه حرارت محیط از پتو جهت پوشاندن کل بدن می‌توان کمک گرفت. پتوی نوزاد بهتر است سبک وزن باشد و پتوهای بافتنی از همه بهتر است چون بخوبی دور طفل پیچیده می‌شود. در هوای سرد بهتر است که از پتوهای پشمی استفاده شود که هم گرم است و هم سبک.

ملحفه‌های پارچه‌ای که برای شیرخوار انتخاب می‌شود باید پنبه‌ای و نرم باشد تا به سهولت شسته و زود خشک شوند و مقدار ۴ تا ۶ عدد همیشه موجود باشد که اگر کثیف و آغشته به ادرار یا استفراغ نوزاد شد بتوان آن را تعویض کرده و ملحفه کثیف را شست.

لباس‌های شیرخوار را باید با صابون یا پودر صابون مخصوص بشوییم و هرگز از پودرهای شوینده استفاده نکنیم. لباس‌های نوزاد باید به خوبی آبکشی شده تا مواد، داخل آن نماند. میزان شستشو و تعویض لباس کودک بسته به آلوده شدن لباس کودک به استفراغ و ادرار یا غذا است و هر بار که لباس‌های نوزاد آلوده شود باید تعویض و لباس‌های کثیف او شسته شود.

لباس‌ها را هم می‌توان در مجاورت هوا و هم با خشک کن خشک کرد. لازم به ذکر است که بزاق نوزاد اگر آغشته به شیر و استفراغ نباشد وقتی روی لباسش بریزد مشکلی ایجاد نمی‌کند و نیازی به تعویض نیست. در کل بهتر است که لباس‌های نوزاد را حداقل ۲ تا ۳ روز یک بار عوض کنیم.